Morgunblaðið - 07.10.1998, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Davíð Oddsson forsætisráðherra í umræðum á Alþingi
Mörg dómsmorð voru framin
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
sagði á Alþingi í gær að honum
væru það mikil vonbrigði að Hæsti-
réttur skyldi ekki hafa haft lagaskil-
yrði til þess að taka Geirfinnsmálið
upp á nýjan leik. Sagðist hann hafa
kynnt sér það mál rækilega í gegn-
um tíðina og telur að þar hafi mönn-
um orðið á í messunni „í stórkost-
legum mæli á nánast öllum stigum
málsins", eins og hann orðaði það.
Tók hann einnig fram að á þeirri
vegferð allri hefði „ekki aðeins eitt
dómsmorð verið framið heldur
mörg“. Slíkir hlutir gætu þó ekki
gerst í dag eins og þarna gerðist.
Þetta sagði ráðhen-a í umræðum
um frumvarp Svavars Gestssonar,
þingflokki Alþýðubandalags, sem
kveður á um að setja skuli á stofn
dómstól er nefnist réttarfarsdóm-
stóll til að fjalla um kröfur um end-
urupptöku mála. „Málið er flutt að
gefnu tilefni frá í fyrrasumar er
Hæstiréttur hafnaði beiðni Sævars
Ciesielskis um endurupptöku máls
Hffl
ALÞINGI
hans. Með þessu frumvarpi er ekki
verið að gagnrýna niðurstöðu
Hæstaréttar. Tilgangur þessa
frumvarps er að hreyfa nauðsyn
þess að Hæstiréttur þurfi ekki að
fella úrskurði í eigin málum eins og
nú háttar til. Fyrirmynd að slíkum
dómstól er fengin úr dönsku réttar-
farslögunum, en samkvæmt þeim
starfar sérstakur kvörtunardóm-
stóll,“ segir m.a. í greinargerð
frumvarpsins.
I umræðunni um frumvarpið
sagði forsætisráðherra m.a.: „Eg
held að þó það hafi verið sársauka-
fullt mjög fyrir íslenska dómstóla-
kerfið að þá hefði það verið gott og
nauðsynlegt, hundahreinsun fyrir
okkur, ef ég má nota svo óvirðulegt
orð, að fara í gegnum það mál allt
[Geirfinnsmálið] og með hvaða
hætti það var unnið. Þeir sem hafa
kynnt sér það mál rækilega geta
ekki annað sagt en að þar hafi pott-
ur víða verið brotinn,“ sagði hann.
Ráðherra sagði ennfremur að
hann fylgdist af persónulegum
áhuga með málum sem vörðuðu
endurupptöku mála í öðrum lönd-
um. Til dæmis í Bandaríkjunum og
í Bretlandi. „Mál sem þar eru tekin
upp hafa verið miklu betur unnin,
með miklu færri annmarka heldur
en Geirfinnsmálið var hér hjá okk-
ur,“ sagði hann og bætti því við að
hann teldi að sú vantrú sem kæmi
fram í skoðanakönnunum á dóms-
kerfið ætti m.a. rót í Geirfinnsmál-
inu. „Það hefur þau áhrif á sálarlíf
okkar Islendinga að menn telja sig
ekki geta treyst dómskerfinu. Ég
er ekki þeirrar skoðunar," sagði
hann hins vegar. „Ég tel að eins og
það sé nú komið að þá sé það í góðu
standi til þess að fara með þessi
viðkvæmu mál okkar. Þarna
mistókst því.“
Ráðherra kvaðst síðan gjarnan
myndi vilja að þetta frumvarp fengi
góða meðferð á þinginu hvort sem
það yrði nákvæmlega í því formi
sem það væri nú eða hvort það ætti
að auka frekar rýmri heimildir inn-
an núverandi dómstólaskipunar til
þess að taka mætti aftur upp mál
eins og Geirfinnsmálið. Síðan sagði
hann: „Það var ekki aðeins eitt
dómsmorð framið á þessari vegferð
allri. Þau voru mörg. Þau voru
mörg dómsmorðin sem framin voru
á þessari vegferð allri. Það er mjög
ei’fitt fyrir okkur við það að búa. Ég
fagna þessu frumkvæði háttvirts
flutningsmanns og vænti þess að
þingið taki frumvarpið til málefna-
legrar meðferðar."
MÍíTÍM Dagskrá
ÞINGFUNDUR Alþingis hefst
kl. 13.30 í dag. Eftir atkvæða-
gi-eiðslu um ýmis mál verða eft-
irfarandi mál á dagskrá.
1. Sveitarstjómarlög. 1. umr.
2. Jafnréttisfræðsla fyrir
æðstu ráðamenn. Fyrri umr.
3. Undirritun Kyoto-bókun-
arinnar. Fyrri umr.
4. Tekjuskattur og eignar-
skattur. 1. umr.
5. Húsaleigubætur. 1. umr.
6. Uttekt á útlánatöpum
Landsbankans og Búnaðar-
bankans. Fyrri umr.
7. Úttekt á Schengen-aðild
og innflutningi fíkniefna. Fyrri
umr.
8. Gæludýrahald. 1. umr.
9. Almannatryggingar. 1.
umr.
10. Ráðstafanir til jöfnunar á
námskostnaði. 1. umr.
Morgunblaðið/Kristinn
Þingsálykt-
unartillaga
um brottför
bandaríska
hersins
STEINGRÍMUR J. Sigfússon,
þingflokki óháðra, Kristín Halldórs-
dóttir, þingflokki Samtaka um
Kvennalista, og Ragnar Arnalds,
þingflokki Alþýðubandalagsins,
hafa lagt fram á Alþingi þingsálykt-
unartillögu þess efnis að Alþingi
álykti að kjósa nefnd skipaða full-
trúum allra þingflokka til að ganga
til viðræðna við bandarísk stjórn-
völd um brottför hersins og yfirtöku
íslendinga á rekstri Keflavíkurflug-
vallar. „Stefnt skal að niðurstöðu
áður en gildandi samkomulag við
bandarísk stjónvöld um umfang
starfseminnar á Keflavíkuifiugvelli
rennur út. Nefndin skal að undan-
genginni athugun og könnunarvið-
ræðum við bandarísk stjórnvöld
skila áfangaskýrslu til Alþingis eigi
síðar en í árslok 1999 þannig að tími
gefist til samninga um málið áður
en uppsagnarákvæði núgildandi
bókunar um umfang starfseminnar
á Keflavíkurflugvelli verður virkt
eða rennur út,“ segir í þingsálykt-
unartillögunni.
----♦♦♦----
Uppstroka -
skástroka
FYRIR einhverjum áratugum
brugðu börn m.a. á Ieik með því
að spyrja: „Hvort viltu upp-
stroku, niðurstroku eða ská-
stroku?“ Uppstrokan þótti ávallt
sýnu verst. Skyldi formaður
þingflokks jafnaðarmanna vera
að veita nýrökuðum Össuri
Skarphéðinssyni uppstroku! Ef
marka má kæti Láru Margrétar
Ragnarsdóttur er uppstrokan
ekki fráleitur möguleiki.
Færri örorkubótaþegar
en í nágrannalöndunum
ÖRORKUBÓTAÞEGAR voi-u færri
hér á landi en á Norðurlöndunum
1996, að því er fram kemur í grein
eftir tryggingalæknana Sigurð
Thorlacius, Sigurjón Stefánsson og
Stefán Ólafsson prófessor í Lækna-
blaðinu nýlega. Sigurjón Stefánsson
tryggingalæknir segir að þessi hlut-
föll hafi lítið raskast síðastliðin tvö
ár. Þetta stangast á við það sem
haft er eftir Davíð Oddssyni forsæt-
isráðherra í Morgunblaðinu í gær.
Þar segir hann að tryggingayfir-
læknir hafi minnt á að mun fleiri
væru á örorkubótum hér á landi en í
nágrannalöndunum. Mikill fjöldi ör-
yrkja og mikill fjöldi manna á ör-
orkubótum gæti leitt til þess að
bætur væru lægri en annars gæti
orðið.
Sigurjón segir að 4,2% lands-
manna á aldrinum 16-66 ára séu
metnir 75% öryrkjar árið 1996. Á
sama tíma var þetta hlutfall 4,3% í
Danmörku, 7,6% í Svíþjóð, 8,4% í
Noregi og 9,2% í Finnlandi.
„Samanburður af þessu tagi er
samt ekki einfaldur því mismun-
andi reglur gilda í hverju landi. En
það er rangt að staðhæfa að öryrkj-
ar séu fleiri hér á landi en á Norð-
urlöndunum eins og við skilgrein-
um þá.
Ef við tökum örorkustyrkþega,
þ.e. 65% örorku og minna, með í
reikninginn hækkar hlutfallið í um
4,8%. Það er áhugavert í þessu máli
að þegar skoðaðar eru tölur frá því
fyrir 20 og 40 árum, er hlutfallið
mjög svipað og nú er. Það virðist
ekki sem umsóknum hafi fjölgað
mikið á síðustu 40 árum,“ segir Sig-
urjón.
Sjúkradagpeningar hærri
á Norðurlöndunum
Sigurjón segir að öryrkjar séu að
jafnaði yngri hérlendis en í ná-
grannalöndunum. Skýringin á því
geti legið í því að stuðst er við ann-
að bótakeifi á Norðurlöndunum.
Þar eru bótaþegar lengur á sjúkra-
dagpeningum sem eru mun hærri
en örorkubætur. Hérlendis eru
sjúkradagpeningar mun lægri eða
svipaðir og örorkustyrkur.
Ungt fólk, 16-19 ára, sem er veikt
og þarf á langvarandi endurhæfingu
að halda, færi frekar á örorku hér.
Á hinum Norðurlöndunum þægi
það fremur sjúkradagpeninga.
Sigurjón segir að sú tilhneiging
hafi verið í tryggingakerfmu hér á
árum áður að heimavinnandi konur
væni fremur metnar 65% en 75%
öryrkjar.
Helgi Seljan, framkvæmdastjóri
Öryrkjabandalagsins, segir að for-
sætisráðherra fari með rangt mál
þegar hann segi að örorkubótaþeg-
ar séu fleiri hérlendis en á Norður-
löndunum. Heildartalan sé lægri á
íslandi.
„Það er hins vegar ákveðinn ald-
urshópur sem ti-yggingayfirlæknir
segir að sé fjölmennari hér á landi
en í okkar nágrannalöndum. Skýr-
ingin felst að nokkru í því atvinnu-
leysi sem var hér á tímabili sem
ekki var þekkt hér áður. Forsætis-
ráðherra grípur þetta á lofti og
slær þessu fram en þetta er ekki
rétt. Óryrkjum í heild hefur ekki
fjölgað á þessum áratug. Þótt ör-
orkulífeyrisþegum hafi fjölgað hef-
ur örorkustyrkþegum fækkað,"
segir Helgi.
Örorkustyrkur 11.000 kr.
á mánuði
Örorkulífeyrisþegi er sá sem er
metinn með 75% örorku eða meira
en örorkustyrkþegi sá er metinn er
með 65% örorku eða minna, allt nið-
ur í 50%. „Þó bætur séu ekki beysn-
ar fyrir örorkulífeyrisþega fær ör-
orkustyrkþegi ekki nema að há-
marki 11.000 kr. á mánuði. Hann
getur haft aðrar tekjur en hann get-
ur einnig verið án annarra tekna,
svo sem lífeyrissjóðsgreiðslna, og
við höfum fengið mörg slík dæmi
inn á okkar borð. Þetta leiðir til
þess að menn hætta ekki fyrr en
þeir þokast inn í 75% flokkinn og fá
greiddan örorkulífeyri. Við höfum
mælst til þess að minna bil sé á bót-
um til örorkulífeyrisþega og ör-
orkustyrkþega því fyrir bragðið
mun örorkustyrkþegum fækka,“
segir Helgi.
Helgi segir að örorkustyrkþegar
hafi verið 1.580 talsins í árslok 1997
en örorkulífeyrisþegar 7.776.
Örorkubætur hafa hækkað um
17% á tveimur síðustu árum
Siv Friðleifsdóttir alþingismaður,
sem á sæti í heilbrigðis- og trygg-
inganefnd, segir að á síðustu tveim-
ur árum hafi örorkubætur hækkað
um 17%. 1. janúar hækka bætur al-
mannatrygginga um 3,65% í sam-
ræmi við kjarasamninga. Þessi
hækkun hefur í för með sér 780
milljóna kr. útgjaldaaukningu.
„Einnig er gert ráð fyrir því að
halda stöðugleika í efnahagsmálum
í horfinu og halda verðbólgu niðri.
Þetta skiptir öryrkja mjög miklu
máli sem þurfa að nýta sína peninga
vel eins og aðrir. Þeir njóta þá góðs
af því,“ segir Siv.
Siv sagði að deila mætti um það
hvort 63.000 kr. örorkubætur að há-
marki á mánuði væru mannsæm-
andi bætur. „Það eru margir illa
haldnir af sínum örorkubótum. Það
er sett fram í heilbrigðiskafla fjár-
lagafrumvarpsins að það eigi að
reyna að auka starfsþjálfun til þess
að koma í veg fyrir örorku til lang-
tíma. Ég held að við höfum gert allt
of lítið af því og við þurfum að taka
endurhæfingarmál til endurskoðun-
ar. Það hefur verið lögð áhersla á
bráðaþjónustu í okkar heilbrigðis-
málum og því miður hefur endur-
hæfingin liðið fyrir það. Ég mun
beita mér fyrir því á næstunni að
auka hlut endurhæfingarinnar,"
sagði Siv.
Hún sagði að almenn hækkun á
örorkubótum, umfram samnings-
bundnar hækkanir, væri ekki mál
sem einn þingmaður tæki upp með
sjálfum sér. „Mál af þessari stærð-
argráðu þyrfti að taka upp á milli
stjórnarflokkanna ef breyta ætti
upphæðum bóta. En aðalatriðið er
það að öryrkjar og forsvarsmenn
þeirra hafa sjálfir lagt höfuðá-
herslu á að minnka tekjuskerðingu
vegna tekna maka. Við komum til
móts við þá með það. Það verður
gert í þrepum og ég býst við að
settar verði um 200 milljónir kr. til
að minnka tekjutenginguna. Það
verður tekið skref í þessa átt á
næsta ári og mér finnst þetta vera
ákveðið réttlætismál. Einfalt er að
benda á að atvinnuleysisbætur eru
ekki tengdar við tekjur maka,“
segir Siv.
Hún kvaðst ekki geta metið það
hvort verið væri að brjóta gegn
Mannréttindayfirlýsingu SÞ með
bágum kjörum öryrkja. „Það má þá
líka segja að verið sé að brjóta
mannréttindi á þeim sem eru á at-
vinnuleysisbótum. Ég get ekki tekið
undir þetta,“ segir Siv. Hún tekur
þó undir það að erfitt geti verið að
komast af með 63.000 kr. á mánuði
ef greiða þarf húsaleigu af þeirri
upphæð. Svo sé ástatt um marga og
hafi svo sem alltaf verið.
Garðar Sverrisson, talsmaður Ör-
yrkjabandalagsins, hefur sagt að
hækka þyrfti örorkubætur verulega
og miða þær að lágmarki við
100.000 kr. á mánuði.
„Ég býst ekki við að þetta verði
gert á næstunni en mér finnst eðli-
legt að öryrkjar haldi uppi sínu
merki og veki athygli á sinni stöðu.
Þeir hafa gert það og náð árangri
með því að fá stjórnaifiokkana til að
koma til móts við kröfur þeirra um
minnkun á tengingu tekna maka á
bæturnar."