Ísafold - 18.10.1918, Blaðsíða 3

ISAFOLD
Þetta er mitt álit 5 sem fæstum
orðum á nýja sáttmálanum.
Pétur A. Olafsson.
Magnús Einarson dýralæknir, for-
maður kjósendafélagsins »Sjálfstjórn«,
segir:
Sáttmálann tel eg óvænt happ
öllum þeim, sem tíma að vera sjálf-
stæðir, og það mun allur þorri lands-
manna gera.
Grípum gæsina meðan hún gefst,
þótt ósteikt sé. — Hún mun áreiðan-
lega gefa við sér.
Maqnils Einarson.
Guðm. prófessor Finnbogason fer
eigi í launkofa með sitt eindregna
álit:
Eg tel það helga skyldu mína að
gjalda sambandslögunum jákvæði.
Og yrðu þau nii feld með þjóðar-
atkvæði, eftir alt sem á undan er
gengið, þá mundi eg til æfiloka
standa orðlaus hvenær sem íslend-
ingar væru kallaðir asnar.
Guðm. Finnbogason.
Garðar Gíslason form. Verzlunar-
ráðs íslands ritar á þessa leið:
Eg er sambands-sáttmálanum fylgj-
andi.
Með honum fást þau réttindi
viðurkend, sem lengi hefir verið
þráttað um.
Með honum er siglingum og
verzlun greidd braut, ef þjóðin veit
hvers virði það er, og stráir ekki
grjóti á þær slóðir.
Með honum er heiðarlegur friður
fenginn sem gefur þjóðinni næði ti
að beita sér betur í innanlands fram-
faramálum.
Með honum gefst þjóðinni kostur
á sjálfstjóm, sem á að leiða til meira
sjálfstæðis. Við það vex ábyrgðar-
tilfinuing og löngun þjóðarinnar til
að standa á skör með öðrum sið
uðum þjóðum. Þá leitar hún að
þeim krafti sem fleytir henni fj-am.
Og þá verða vonandi rauðu þræð-
irnir í flagginu tákn um réttlætis-
og sannleiksást.
Garðar Gíslason.
Matth. Þórðarson Þjóðminjavörður
segir:
Sambandslagafrumvarpið nýja er
og verður, að mínu áliti, báðum
hlutaðeigandi ríkjum til mikils gagns
og sóma, effir því sem ástatt hefir
verið og er nú.
Matthias Þórðarson.
Jón Kristjánssoa lagaprófessor
svarar á þessa leið:
Eg greiði sarnbandslögunum hik-
laust atkvæði mitt. Tel eg Dani
hafa í þetta sinn teygt sig svo langt
til samkomulags, sem frekast er von
um. Slíkir samDÍngar sem þessi
hefðu verið óhugsanlegir fyrir tveim
árum, enda fengið framgengt öllum
kröfum íslendinga, jafnvel þeirra,
sem 'lengst hafa viljað fara. Engir
aðrir tímar eru heldur liklegri en
þessi til ítiustu samningsfýsi af
hálfu Dana.
Smágalla má að sjálfsögðu finna
á lögunum, en það er ekki tiltöku-
ffiál, þar sem samrýma á eins and-
stæðar skoðanir eins og skoðanir
Dana og íslendinga um sambands-
málið og setja um það samhljóða lög
á tveim málnm.
Jðn Krist/dnsson.
xsafold
kemur rit á föstudagi i þetta sinn,
vegna Þjóðaratkvæðisins i morguu.
Hver mundi hika?
Dagurinn á morgun, 19. október,
er merkisdagur. Þá fer fram þjóðar-
atkvæðið um sambandslögin. Þá
greiðir íslenzka þjóðin í fyrsta skifti
atkvæði um það, hvort hún vill vera
fullvalda ríki. Hér er greitt atkvæði
um mál og engan mapn.
Ákveðnustu stjórnarandstæðingar
taka höndum saman við ákveðnustu
stjórnarfylgjendur. Bændur og kaup-
staðarbúar, verkamenn og vinnuveit
endur, konur og karlar — allir taka
hér höndum saman um málið.
Og málið er útrætt. Andmælend-
ur sambandslaganna hafa teflt fram
sínum lökfimustu mönnum. Fylgj-
endur lagauna hafa, þótt seint kæmu
fram andmælin, gengið beint fram-
an að aðalagnúunum, sem andmæl-
endurnir töldu á þeim vera, sýnt
fram á ýkjur andmælenda, hrint
hrakspám þeirra og þar með numið
burt allar ástæður til efasemda um
það, hvort krossa beri við »já« eða
»neic nú við atkvæðagreiðsluna.
Það er sannað, að Dönum er
með 6. gr. eigi veitt betri aðstaða
en nú hafa þeir. Það er sannað, að
allar líkur eru geqn því, að áhrif
Dana vaxi hér á landi fyrir ákvæði
6. greinar.
Það hefir verið sýnt fram á að á-
kvæðin í 18. gr. um atkvæðamagnið
til að slíta sambandssamningnum eru
engin grýla, sem neitt þarf að ótt-
ast. Þeirri atkvæðagreiðslu má haga
svo, að allir kjósendur geti kosið.
Og hver trúir því að íslendingar úr-
ættist svo á rúmum 20 árum, að
e:gi standi þeir sem einn maður, ef
nokkur hætta er búin frelsi þjóðar-
innar og frjálsræði við slíka atkvæða-
greiðslu. Mundu eigi hér fást rúm
60% (71% af 7S%) af öllum kjós-
endum til að vernda frelsi þjóðar-
innar, ef i hættu væri, með því að
nota blýantinn til að kiossa á réttan
hátt ? Aðrar þjóðir hafa jafnan á
slíkum örlagastundQm staðið sem
einn maður og 'auk pess verið reiðu-
búnar að fórna lifi og blóði beztu
soua sinna.
Málið er útræit. Og fótunum er
kipt undan öllum ástæðum til að
hika.,
Hver vill láta um sig spyrjast að
hann hafi eigi neytt atkvæðis síns
um fullveldi íslands, þegar kostur er
að fá það alt, með öllum einkenn-
um fullvalda ríkis ?
Hver mundi hika við að ljá já-
kvæði sitt viðurkenningunni um full-
veldi íslands einni ?
Hver mundi hika við að Ijá því
einu jákvæði sitt, að vérfáuni viðnr-
kent að utanrikismál vor séu vor
eigin ?
Hver mundi hika við að ljá því
einu jákvæði sitt, pb vér fáum viður
kendan vorn eigin siglingajána?
Hver mundi hika við að ljá því
einu jákvæði sitt að vér getum sett
hœstarett hér á landi hvenær, sem
vér viljum ?
Eg vænti að enginn sé fundinn
hér í landi, sem mundi hika?
Hversu miklu siður ber nokkrum
að h’ka er það fæst alt.
Er það verjanlegt að láta slíka
smámuDÍ í þessu sambandi sem það,
að Danir njóti sömu aðstöðu hér
sem hingað til í xúm 20 ár enn
og að vér þurfum að sýna ákveðinn
vilja til að slíta sambandinu eftir
sama tíma svo það fáist á jriðsam■
legan hátt, að láta slíkt aftra sér frá
að gera skyldu sína nú? Nú, þegar
alt það fæst í emu sem enginn
mundi hika viö að ljá jákvæði sitt
þótt aðeins væri eitthvert eitt af því
i boði?
Hér er ekkert við að hika.
Göngum hiklaust að atkvæðaborð-
inu og setjum krossinn við ijáið*!
Látum það aldrei spyrjast að vér
Islendingar nennum eigi að gera
blýantsstrik til þess að tryggja frelsis-
viðurkenningu þjóðr.rinnar, viðuikenn-
ingu, sem margar aðrar þjóðir hafa
fórnað dýrasta bíóði sinu til að
óðlast.
Greiðum öll atkvæði á morgun
Sveinn Björnsson.
Magnús Arnbjarnarson
gegn
Magnúsi Torfasyni,
1. Meðal annara fjarstæða, sem
þingmaðurinn frá Skutulsfjarðareyri
og lögreglustjórinn Magnús Torfa-
son bar fram í minni hluta áliti
sínu um sambandslagafrumvarpið var
sú, að ef 6. gr. frumvarpsins yrði
samþykt óbreytt, þá gæti ísleuzka
ríkið ekki gert búsetu að skilyrði
fyrir atvinnurekstri hér á landi. —
Þetta vita allir, að er rangt hjá yfirvald
inu og beint á móti orðum 6. gr. frv.
Siðan gaf háspekingur þeirra full-
veldisfjenda, Magnús Arnbjarnarson
candidatus juris, út ritling sinn um
sambandslögin. Þessi Magnús víkur
alls eigi að þvi, að eigi muni íslandi
frjálst að setja búsetuskilyrðið. Ætla
má, að hann hafi tjaldað því, sem hann
si sér með nokkru móti fært að
bera á borð gegn ákvæði 6. gr. —
Að hann minnist ekki á þetta, þýðir
því, að hann telnr — eins og hver
meðalgreindur maðnr hlýtur að sjá,
ef hann les 6. gr. — oss geta gert
búsetu hér á landi að skilyrði fyiir
atvinuurekstri bér.
Hér lendir þeim nöfnum i acd
stöðu hvorum við annan. Er hér
eitt sýnishornið af því, hversu and-
blástur fullveldisfjenda er merglans.
Þeim getur sjálfum eigi komið sam-
an um þýðingarmestu atriðin, er
þeir telja svo, og þeir hafa að vopni
gegn sambandslögunum.
2. Magnús Torfason telur alger-
lega hættulaust að veita Dönum
jafnrétti við íslendinga, ef búseta er
gerð að skilyrði fyrir þvi jafnrétti.
Þess vegna vildi hann, að 6. greinin
yrði samþykt þannig orðuð:
>Danskir ríkisborgarar, heimilis-
fastir á Islandi, njóta að öllti leyti
sama réttar sem islenzkir ríkisbore-
arar, jaddir par og gagnkvœmtt.
Nú var sýnt fram á í umræðum
málsins i Efrideild, að vér gætum
gert búsetuna að skilyrði fyrir jafn-
réttinu. Og þá tók Magnús Torfa-
son ailar breytingartillögur sínar aft-
ur. Þá þótti honum eigi þörf þeirr-
ar enduibótar, sem breytingartillagan
átti að gera.
Magnús Arnbjarnarson byggir alla
andstöðu sína gegn sambandslögun-
um á þeim hugatburði sínurr, að
Danir muni flytjast ínp í landið til
að njóta jafnréttisins. Búsetuskil-
yrðið, sem Magnús Torfason vildi
tryggja og þótti nóg, þykir honum
lítils — eða einkis nýtt.
Annað dæmi þess, hversu höfuð-
forkóifar íullveldisfjenda íslands eru
ósammála.
Annar Magnúsinn rífur niður það
sem hinn byggir. — Má af þessu
marka, hvernig málstaðurinn er.
3. Ein fjarstæðan, sem Magnús
Torfason gæddi mönnum 'á, var sú,
að íslendingar gætu engin frekari skil-
yrði sett fyrir réttindanautn hér en
Danir settu hji sér. Slika fjarstæðu
hefir vist enginn þingmaðnr iðnr
né siðan komið með. Ef t. d. Danir
fengi tvítugnm mönnum kosningar-
rétt, þá ætti Islendingum að veraskylt
að gera það líka. — En allir sjá,
hversu vitlaust þetta væri. íslend-
ingar mega að eins ekki setja hxrri
aldur fyrir kosnirgarrétti Dana hér
en íslendinga. Þar í felst jafnréttið
i þessu dæmi.
Slíka firru sem þessa Magnúsar
Torfasonar-vitleysu nefnir Magnús
Arnbjarnarson ekki á nafn. Og
engum dettur í hug, að hann geti
talið hana rétta, þó að margt sé
rangt og illa rökstutt hjá honum.
Eitt dæmi enn um skoðana-sam-
hljóðan fullveldisfjenda. a.
Sambandslaganna
minst á ræðustól.
í prédikun sinni siðastliðinn sunnu-
dag mintist síra Harldur Níelsson
sambandslaganna eða atkvæðagreiðsl-
unnar sem fram á að fara hinn
19. þ. m.
Ræðutexti hans var Lúk. 12,
32—34. í síðasta hluta ræðunnar
sagði hann:
»Vafalaust hafa brautryðjendur á
öilutn tímnm kristninnar fundið sér-
staka huggun og uppörvun í þess-
um orðum: sVertu ekki hrædd, litlu
hjörð, því að föður yðar hefir þóknast
að gefa yður ríkið«. Einn í þeim hóp
var enski presturinn nafnkunni,
John Wesley, aðalmaður hinnar svo-
nefndu Methodista-hreyfingar. Hann
segir svo frá: »Innan um alla erfið-
leikana á fyrtsu starfsárum okkar,
var Karl bróðir minn vanur að
segja: »Ef drottinn vildi gefa mér
vængi, skyldi eg fljúga«. En eg
svaraði: »Ef drottinn byði mér að
fljúga, mundi eg treysta honum ti
að leggja til vængina««.
Betnr er naumast unt að taka
fram það, sem mestu varðar i starf-
semi vorri, og sjaldan hefir hug-
rekki guðstraustsins verið betur lýst.
Si sem eignast hefir slikt hugarfar,
óttast ekki framtiðina. Það er sann-
fænng fjölda mauns nú á tímuro,
að liðsafli himneskra hersveita gangi
i lið með þeim, sem berst trúr fyrir
rétti og sannleika.
»Vertu ekki hrædd, litla hjörð,
því að föður yður hefir þóknast að
gefa yður nkið«. Er ekki sem þau
orð séu sérstakt ávarp til vorrar litlu
þjóðar einmitt nú? Hún hefir aldrei
verið nema lítil hjörð, svo fámenn,
að flestir annara þjóða menn hafa
verið ófúsir á að telja hana sérstaka
þjóð. Lítil tæki sýnist hún hafa átt
til að bjarga sér sjálf, þegar aðrar
stærri þjóðir hafa átt fult í fangi
með nð komast fram úr sítrutn örð-
ugleikum. Samt hefir henni tekist
það. Sízt hafði oss grunað, að
þessir vandræðatíroar mundu færa
hennt nokknrar haossir. Og þó er
nú svo komið, að bún á kost á að
fa sjálfstæði sitt viðurkent með fyllra
bætti en nokkimi sinni áðnr. Því,
sem engir menn fengu hrundið til
vegar, fékk guð komið í framkvæmd
með breyttu ástandi úti í löndum.
Guði þökkum vér það fyrst og
fremst, því að vér trúum því, að
hann leiði með einhverjum hætti
rás viðburðanna og þjóðirnar að því
marki, sem hann ætlar þeim að
komast að. Og vér trúum þvi, að
hann láti sér einnig ant um smælingj-
ana meðal þjóðanna. Nú erum vér
að sannfærast nm, að honum sé
póknanlegt að gefa oss rfkið. Ætlt
íann oss eitthvert sérstakt hlutverk
— líka verk hinna smæstu getur
verið mikils virði i augutn hans —
þá skulum vér bera það traust til
hans, að hann leggi til vængina*.
Undirfekirnar—
Svo lítið hefir andstæðingum hins
nýja sáttmála orðið ágengt hér í
höfuðstaðnum, að á öllum fundum,
sem um málið hafa verið haldnir,
hefir samþykki við sáttmálann annað-
hvort verið lýst í einu hljóði eða
þá gegn einu, þremur og hæst sjö
alkvæðum.
Áiyktun Stúdentafélagsins var á
þessa leið:
*Stúdentafélagið í Reykjavík lýsir
yfir Jylgi iínu við sambandslögin og
hvetur alla atkvaðisbara menn pjóðar-
innar til pess að greiða peim jákvœði
sitt 19. okt. nastkomandi.*
Var samþykt með ðlium atkvæð-
um gegn 3.
Stúdentafélag Háskólans hafði mál-
ið til umræðu á tveim kvöldfund-
um 13. og 14. þ. mán. og var þar
samþykt svolátandi ályktun með öll-
um atkvæðum gegn 1.
»Stúdentajélag Háskólans lýsir yfir
fylgi sínu við sáttmála pann,\ sem nú
hefir verið gerður við Dani. Félagið
telur hann að öllu athuguðu svo stór-
an sigur sjdlfstaðistefnunni á Islandi,
að pað vari hið mesta glapraði, ef
honum yrði hafnað, enda með hon-
um greidda götu til álgers skilnaðar
við Dani eftir 1940, ef Islendingum
býður svo við að horja- — Skorar
pví Studentajélag Háskólans á ís-
lenzka kfósendur að greiða sambands-
lögunum óhikað atkvaði 19. október
nastkomandi.«
Verkamannafélagið »Dagsbrún«
samþykti þessa álykttn í einn hljöði,
á fuudi 12. þ. mán.
»Fundurinn lýssr pví yfir, að hann
aðhyllist lög pau um samband Islands
og ‘Dannierkur, sem siðasta alpingi
sampykti, og skorar á reykviska verka-
menn að fjölmenna við atkvaða-
greiðsluna /9. p. vián. og greiða iög-
unum jákvaði sitt.«
Almennir kjósendafundir í Reykja-
vik, sem þingmennirnir boðuðu til,
hafa verið haldnir á þriðjudags og
miðvikudagskvöld. A fyrri fundin-
um var svofeld tillaga (frá Bjarna
frá Vogi) samþykt með öllum at-
kvæðum (2—300) móti 7, og á seinni
Lndinum með öllum greiddum at-
kvæðutn gegn 4.
»bundurinrt ályktar að lýsa fullti
jylgi við sambandslög pau, sem al-
pjóðaratkvœðagreiðsla á að jara fram
um 19. p. mán., og hvetur alla kjós-
endur til ab greiða peim atkvaði.«
Fámnn ogr þjóðaratkvæðið
Fulívíst má telja, að á morgun
verði sú samþykt ger af ísl. þjóðar-
innar hálfu er gerir fána vorn að
siglingafána.
Má ekki minna vera en að á
niorgun sé fáninn dreginn við hún
setn viðast á landi ooru..
Bruni á Isafirði
Aðfaranótt mánudags kom eldur
upp í húsi Ólafs Stefánssoar skó-
tmiðs á ísafirði.
Eldurinn varð slöktur eftir dilitlæ
stund, en tjón þó talsvert.