Réttur - 01.10.1972, Blaðsíða 43
ÞRÖSTUR
ÓLAFSSON:
ERLEND
LÁN
Eitt af því, sem athyglisvert er að skoða
í sambandi við efnahagsmál eru skuldir
þjóðarinnar við útlönd og þróun greiðslu-
byrðarinnar undanfarinn áratug.
Þegar ég hér tala um erlendar skuldir á
ég eingöngu við fastar skuldir. Einnig eru
allar upphæðir á stofngenginu 88 kr.
Aður en við förum að skoða tölur þá er
rétt að hugleiða nokkuð nánar tegundir og
flokkun erlendu skuldanna. Við getum í
fyrsta lagi greint þær eftir lántöku, í skuld-
ir opinberra aðila þ.e. ríki, sveitarfélög og
stofnanir hins opinbera annars vegar og
skuldir einkaaðila hins vegar, en þar undir
falla bæði einstaklingar og félög.
Sumar þessara skulda geta verið villandi á
þann hátt, að þær eru í reynd meira bók-
haldsatriði en raunveruleg aukning skulda.
Það á við þegar t.d. félag gerir samning um
leigukaup á vél eða tæki. Leigukaup eru þess
eðlis, að aðili fær afnot af tæki á sérstökum
leiguskilmálum. Hann borgar leigu í nokk-
urn tíma, en getur síðan breytt því í kaup
og má þá í flestum tilvikum draga fyrri leigu
frá. Þegar slíkum leigusamningi er breytt
í sölusamning breytist lítið fyrir kaupanda
nema, hvað hann greiðir skjótar og e.t.v.
minni upphæð en ella ef leigukaupin hefðu
varað. Samningurinn kemur hins vegar allur
til skuldaaukningar í töflum og skýrslum um
erlendar skuldir. Eg minnist á þetta hér
vegna þess að þetta er ekki óalgeng fjár-
mögnunarleið nú til dags, einkum í sam-
bandi við útvegun á dýrum tækjum s.s. flug-
vélum. I því yfirliti, sem fylgir hér á eftir
eru breytingar á slíkum kjörum greinileg s.s.
árið 1971 í sambandi við kaup á þrem nýj-
um þomm, að upphæð kr. 1569 milj. kr.
Lán má einnig flokka eftir tilgangi þeirra
eða notkun í svo kölluð neyzlulán og fjár-
festingarlán. Eyðslulán kalla ég lán, sem tek-
in eru í því augnamiði að kaupa neyzluvörur
erlendis og sem ekki koma fram í aukinni
framleiðslu þjóðarbúsins. Fjárfestingarlán
miðast hins vegar við einstakar framkvæmd-
ir, sem geta verið þrennskonar.
I fyrsta lagi framkvæmdir, sem gera má
ráð fyrir að skili sér beint innan viss tíma í
auknum þjóðartekjum, sem geta að vísu ver-
ið gjaldeyrissparandi en eru ekki beint gjald-
eyrisskapandi fyrir tilstilli aukins útflutnings.
Hér er átt við framkvæmdir (fjárfestingu) í
atvinnugreinum, sem eingöngu framleiða fyr-
ir innanlandsmarkað.
í öðru lagi er um að ræða framkvæmdir,
sem auka ekki framleiðslugemna og þar af
leiðandi auka ekki þjóðarframleiðsluna beint,
en geta þó haft jákvæð áhrif á grundvöll at-
vinnuuppbyggingarinnar í landinu. Hér á
ég við lán til endurbóta á samgöngukerfi
landsins og öðru því líku.
I þriðja lagi eru svo lán, sem auka þjóð-
artekjur og útflutningstekjur beint. Má þar
undir flokka lán vegna kaupa á fiskiskipum
og vegna iðnaðarfyrirtækja, sem stunda út-
235