Tíminn - 20.04.1918, Blaðsíða 4

86
T í M I N N
Gætu sveitabæirnir ísigftsku haft
rafurmagn til ljósa og hita og ís-
hús til að geyma í matvæli, þá
væru »hvítu kolin« notuð. Og
þetta er hægt. Og þá gæti orðið
hér »paradís« norður við heim-
skaut. Jón H. Porbergsson.
Hvað á að eta?
IY. Meðal manns fæði.
Það er talið í útlöndum að með-
almanns fæði samsvari 3000—3200
hitaeiningum á dag, en að jafn
þungur maður sem hvílist þurfi
það fæði er samsvarar 2200 hita-
einingum, eða minna. Þetta er
meðaltal af mörgum athugunum.
Næringarþaríir manna metasl
líka á annan veg. Sú aðferðin er
öllu réttari. Þá er gert ráð fyrir
eftir rejmslu, að sá maður, sem
livílist þurti 30—34 hitaeiningar
fyrir hvert kg. líkamsþunga síns;
með léttri vinnu 34—40, með með-
al vinnu 40—45 og með slrangri
vinnu frá 45—60 hitaeiningar fyr-
ir hvert kg. líkamsþunga.
Af þessu má sjá, að stórir menn
og mjög duglegir þurfa meira fæði
en liðleskjur. En menn eru mis
matfrekir og fer slíkt eigi altaf
eftir þyngd manna eða vinnu. Það
eru til menn sem eru tveggja-
manna makar í áli, en þó mjög
liðléttir til vinnu. Að eta mikið
er oft ávani. Oft eru líka þeir
menn magrir sem eta mikið. Þeir
melta illa. Það er þeirra náttúru-
far. Sumir eru feitir þótt matgrann-
ir séu. Það er einnig þeirra uátt-
úrufar, já meira að segja arfgengt
líkamseðli. Vafalaust hefir heilsu-
far manna og geðslag áhrif á mat-
arþörfina, eins og líka mismunandi
Hví geta þeir ekkert lært? Hví
geta þeir aldrei mætt sannleikan-
nm á miðri leið og beðið hann
vera velkominn með útbreiddan
faðminn? Það er eigi svo, að á
sama standi um kirkjuna, að óhætt
sé að lofa henni að dragast aftur
úr og hafa hana að engu. Það er
það, sem margir óvinir hennar
æskja sér og telja líklegt að verða
muni, eftir því sem mannkyninu
fer fram. En það skiftir miklu
máli um kirkju Krists. Það er ekki
ótyrirsynju, að hún kvíslast um
allar borgir og þorp og að greinar
hennar liggja um kristnina alla.
Hvað er eg, að eg skuli dirfast
að ávarpa kirkjuna! Eg ætlast
ekki til, að þetta séu neinar ávítur,
heldur að eins áskorun; og jafn-
vel þó svo sé, á eg enga heimting
á því, að á mig sé hlustað. Ef eg
væri að hugsa um sjálfan mig,
myndi eg leggja höndina á munn-
inn og þegja. En enginn af oss á
að dveljast hér nema stutta stund
og sérhver af oss verður að bera
ábyrgð á þvi, ef tilfinning eigin
óverðugleika kemur honum til að
svíkja sannleikann.
Haraldur Nielsson þýddi.
matargleði. — Það eru til svo mat-
elskir og matglaðir menn, að þeirra
hugsanalíf kemst eigi út fyrir mat-
inn, lífssæla þeirra er öll fólgin í
matnum. »AskIokið er þeirra him-
inn«.
Þær þjóðir sem búa í köldum
og hrakviðrasömum löndum, t. d.
á íslandi, þurfa meira fæði en hér
er talið. Vafalaust má gera ráð
fyrir því dagfæði til jafnaðar fyrir
meðal karlmann, sem svarar 3500
hitaeiningum. Eg þykisl hafa reynslu
í þessu um mörg undanfarin ár.
Aðrir segja frá sinni rejmslu; það
þarf að gera.
Margt getur komið fleira til
greina þegar um matarþörf manna
er að ræða t. d. árstíðir, húsin,
fötin o. fl. sem hér yrði of langt
að ræða um. Börnin þurfa ávalt
hlutfallslega meira fæði en full-
orðnir miðað við líkamsþunga.
Þau eru að vaxa, og barnið hefir
hlutfallslega meira líkamsyfirborð,
fyrir hverja rúmeiningu líkamans,
en fullorðinn maður. Það tapar
því meiri hita daglega fyrir hverja
rúmeining líkama síns, en hinn
fullorðni. Það er fast náttúrulögmál
að allir hlutir dauðir og lifandi,
tapa hita með útgeislun og hita-
leiðslu, í hlutfalli við efnisgnægð
og yfirborðsflöt sinn, þetta þarf
að bæta upp með fæðu. — Að
meðaltali tapa fuliorðnir menn um
1600 liitaeiningum daglega með
hitaleiðslu og hilageislun. En svo
ejTðist hiti til þess að breyta lík-
amsrakanum í gufu og verma svo
fæðuna, að hún verði jöfn líkams-
hitanum. Allir kannast við hve
úligangspeningur megrast fljótt i
hrakviðrum. Orsökin er mikið
hitalát.
Það er heimska að halda það,
að þess stærri og sterkari verði
börnin, sem þau eta meira. Barnið
fær aldrei meira en sinn áskapaða,
arfgenga Jíkams þroska, hversu
mikið sem það etur. En alt óhóf
veiklar líkamann fyr eða síðar.
En hitt er líka víst, að fái börnin
eigi nóg að borða eða það sem
líkaminn þarfnast, þá dregur það
úr meðfæddu eðli þeirra, eða ásköp-
uðum líkamsþroska til stærðar og
krafta. — Gamlir menn sögðu: »á
misjöfnu dafna börnin bezt. —
Ætla má að 2 ára börn þurfi dag-
legt fæði sem svarar 600 hitaein-
ingum, 4—5 ára 1200—1400, 8—10
ára 2000—2200 og 12—14 ára alt
að 2400—3000 hitaeiningar, eða
líkt og meðal kvennmenn þurfa.
Y. Innlenáur matai'forði.
Það halda sumir að lítil hætta
sé á því, að of lítill matur verði
til í landinu, þótt matvöruflutn-
ingar frá öðrum löndum stöðvist
í styrjöld þessari. Þeir vænta þess,
að ef engin inatvæli séu flutt út
úr landinu, geti engin hungursneyð
orðið hér. Það má nú rejma að
giska á hvað hæft er í þessu. Að
vísu er ómögulegt að segja með
nákvæmni hve mikill matur getur
verið til í landinu. Þær tölur, sem
eg styðst við, geta breyst nokkuð.
Þær eru þó góð bending í þessa
átt. Og aldrei munar það svo
milclu af eða á, að þær þó eigi
sýni ljóslega hvert stefnir.
Eg geri alla landsmenn 90 þús.
og með tilliti til kyns og aldurs
ættu þeir allir að þurfa yfir árið
fæðu, sem svarar frá 96,000,000,000
til 98,000,000,000 hitaeiningar.
Úr 18,000 mjólkandi kúm fást
um 36,000,000 kg af mjólk (meðal
kýrnj't 2000 kg). Gerir þá öll
mjólkin 23,400,000,000 hitaeiningar.
Ef slátrað er 15,000 kálfum og
hver kálfur er til jafnaðar 12 kg
(180,000 kg) samsvarar það 216
milj. hitaein. — Eg geri ráð fyrir
340,000 ám með lömbum, og 300
þús. lömbum sé slátrað. Ef hvert
er til jafnaðar 12 kg, þá samsvar-
ar það hér um bil 6,480,000,000
hitaein. — Sumslaðar er fært frá
og eru bá lömbin lítið eitt rýrari,
en þetta mun þó jafnast vel upp,
því dilkar eru það vænni víðast.
Feitina úr lömbunum geri eg
450 þús. kg (F/s kg til jafnaðar).
Þetta samsvarar 3,600,000,000 liita-
ein. — Ætla má að árlega komi
til skurðar 75,000 ær, sauðir og
hrútar. Til jafnaðar geri eg kjöt
af hverri kind 22 kg eða til sam-
ans 1,650,000 kg. Þetta samsvarar
1,200,000,000 hitaein. Feitin úr
þessu fé telst mér að verði um
500,000 kg og hún samsvarar 4,-
000,000,000 hitaein. — Slátur úr
300,000 lömbum, að blóði frátöldu,
jafngildir minst 600,000 kg kjöts.
Slátur úr geldum ám og sauðum
225,000 kg, úr mylkum ám 100
þús. kg eða alt jafngildi 925,000
kg af kjöti. Þetta samsvarar 1,655
milj. hitaein.
Geri svo ráð fyrir, að slátra
megi 1000 nautum. Hvert er að
jafnaði 150 kg. Alt kjötið af þeim
verður þá 150,000 kg og samsvarar
300,000,000 hitaein. — Árlega má
slátra 1000 kúm; hvern kropp
þeirra til jafnaðar geri eg 135 kg
eða samtals 135,000 kg. Það sam-
svarar 202,500,000 hitaein. — Slát-
ur úr kúnum og nautunum met eg
jafnt og 25,000 kg af kjöti. Það
samsvarar 45,000,000 hitaein. —
Feitin úr stórgripunum til jafnaðar
20 kg úr nauti og 12 kg úr kú,
gerir 32,000 kg, og samsvarar 256
milj. hitaein.
Slátra má sjálfsagt 5000 hrossum.
Kjöt af hverju til jafnaðar 145 kg
eða alls 875,000 kg. Þetta sam-
svarar 1,312,500,000 hitaeiningum.
— Feitin úr öllum hrossunum
verður líklega samtals 75,000 kg
(15 kg úr hverju). Það samsvarar
600,000,000 hitaein.
Til jafnaðar má telja 30,000 tn.
af kartöflum árl. eða 3,000,000 kg.
Það samsvarar 2,700,000,000 liita-
ein. — Af rófum fæst til jafnaðnr
árl. 16,000 tn. eða 1,600,000 kg.
Það samsvarar 480,000,000 hita-
eininga.
Ef jafnmargir róðrarbátar ganga
til fiskjar eins og 1913 og fiska
viðlíka, tæpl. í meðallagi, þá er
fiskurinn allur 10,300,000 kg. af
flöttum, ósöltuðum fiski, mest þorski
og ýsu. Geri eg að hvert kg. sam-
svari,.800 hitaein. — Allur fiskur-
inn samsvara þá 8,240,000,000
hitaein.
Af laxi fæst árl. til jafnaðar um
24,000 kg. Þelta samsvarar 38,
400,000 hitaein. — Til jafnaðar
veiðist árlega um 300,000 silungar,
meðalþungi um */» kg. Þelta sam-
svar 225,000,000 hitaein. Af hrogn-
kelsum veiðist að meðaltali um
125,000 stjTkki. — Giska eg á, að
þetta samsvari 180,000,000 hitaein.
Af lunda og kofu má telja að
fáist árlega að meðaltali 220,000
stykki og þyngd þeirra til samans
sé 55,000 kg. Það ætti að sam-
svara hérumbil 110,000,000 hita-
ein. — Af svartfugli, fýlungum
veiðist árlega, að meðaltali um
140,000 stykki. Þunga þeirra til
jafnaðar geri eg um 60,000 kg.
Það samsvarar 72,000 hitaein. —
Þetta er hið helsta matarkj’ns
sem eg kann að telja. Af selum,
stórum og smáum fást um 6500
st. að meðaltali. Eg get ekki vit-
að um þunga þeirra eða næring-
argildi. Spikið er eigi étið, og eigi
alt selkjötið.
Þessum tölum safna eg svo i
eina heild í þúsundum:
Mjólk. . . . 36,000 kg. 23.400,000 hitae.
Kálfskjöt . 180 — 216,000 —
Dilkakjöt. . 3,600 — 6,480,000 —
Feili . . . . 1,057 — 8,456,000 —
Sauðakjöt . 2,400 — 4,500,000 —
Nautakjöt 285 — 502,500 —
Hrossakjöt . 875 — 1,312,500 —
Sláiur . . . 950 — 1,710,000 —
Fiskur . . . 10,300 — 8,240,000 —
Lax . . . 24 — 38,400 —
Silungur . 150 — 225,000 —
Hrognkelsi . (125 st.) 180,000 —
Lundi . . . 55 kg. 110,000 —
Svartfugl . 60 — 72,000 —
Kartöflur . . 3,000 — 2,700,000 —
Rófur . . . 1,600 — 480,000 —
Samtals: 58,622,400 hitae.
Ef frá þessari upphæð er dreg-
in 97,640,000,000 hitaein., sem
ætla má að landsmenn þurfi yfir
árið, þá vantar 39,017,600,000 liita-
ein, eða meira en Va afþörfunum.
Og vel má vera, að tölur mínar
séu eigi vel nákvæmar. En hér
er um háar tölur að ræða. Og
aldrei getur ónákvæmnin, af eða
á, numið meira en í mesta lagi
2,000,000,000 hitaeiningum. Og
hvort heldur sem þessari tölu er
bætt við hina eða dregin frá henni,
þá er þó munurinn gejTsi hár, —
t. d. minst 39 miljörðum hitaeininga.
En setjum nú svo, að næsta' ár
fengist jafnmikill fiskur úr sjó, og
allur étinn í landinu, eins og afl-
aðist á togurum, mótorbátum og
seglskipum 1915, í viðbót við all-
an hátafiskinn, áðurtalda. Hann
var talinn 43,000,000 kg. Ef hvert
kg. af þeim fiski lil jafnaðar sam-
svarar 700 hitaeiningum, þá jafn-
gildir allur fiskurinn 30,100,000,000
hitaeiningum. — Enn vantar þó
mat, er samsvari 8,917,600,000
hitaeininingum. — Hvernig lýst
mönnum á?
Það er eigi Iítið skarð fyrir
skildi, ef landið er svift við líka
matvöru- og sykurforða frá öðr-
um, eins og flultist til landsins
1913. Af allri matvöru var það
13,694,200 kg. Sá forði mun sam-
svara 43,820,450,000 hitaeiningura.