Morgunblaðið - 04.01.1994, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JANUAR 1994
31
Umfram allt vakti Guðjón athygli
fyrir kraftinn sem geislaði af honum.
Hann var eins og ungur gæðingur
sem þyrstir í að taka sprettinn; alls
engin ótemja, en hvar sem hann fór
var líf og fjör. Það var vor og sól-
skin og endalaus bjartsýni í þessu
áhyggjulausa lífi okkar og síðan
staðfestu menn ráð sitt og alvaran
tók við.
Guðjón var frá Hnífsdal; fæddur
þar 18. nóvember 1935. í Gagn-
fræðaskólanum á ísafirði kynntist
hann tilvonandi eiginkonu sinni,
Guðlaugu Guðjónsdóttur, og þau
eignuðust í tímans rás fimm börn.
Starfsferill Guðjóns hófst í hagdeild
Sambandsins og síðan á skrifstofu
SÍS í New York, sem var góður skóli
fyrir það sem síðan varð stærsta
viðfangsefnið: Útflutningur sjávar-
afurða. Það varð í senn sérgrein
hans og hjartans áhugamál.
Mér eru minnisstæðir nokkrir
dagar með Guðjóni í London eftir .
að hann tók við forstöðu Sambands-
skrifstofunnar þar. Hann naut þess
að takast á við ný og krefjandi verk-
efni.
í Lor.don hafði komið í ljós að
Guðjón var sá maður, sem hlaut að
vera valinn til æ stærri verkefna.
Næst beið hans að taka við fram-
kvæmdastjórastarfi sj ávarafurða-
deildar SÍS, en það varð aðeins milli-
kafii. Fiskréttaverksmiðja Sam-
bandsins í Harrisburg í Bandaríkjun-
-um var á heljarþröm og Guðjón tók
sjálfur að sér að bjarga málunum;
fluttist vestur með fjölskylduna og
varð forstjóri Iceland Seafood.
Óhætt mun að segja að næstu árin
hafi verið blómaskeið í lífi Guðjóns
og raunar einnig í lífi þeirra hjóna
og barnanna. Á ótrúlega skömmum
tíma tókst Guðjóni að snúa vörn í
sókn; síðan endurbyggði hann verk-
smiðjuna að verulegu leyti.
Um það leyti, sumarið 1978,
bjuggum við Jóhanna hjá þeim Guð-
jóni og Lúlú í hátt í mánuð. Það var
ógleymanlegur tími þegar Pennsyl-
vania var í sumarskrúða og gaman
að kynnast því hvernig vinir okkar
bjuggu við svo ólíkar aðstæður. Ég
var þá öðrum þræði að vinna grein-
ar fyrir Morgunblaðið um fiskvinnslu
og fisksölu okkar vestra og naut
ómetanlegrar aðstoðar Guðjóns.
Hann tók mig með á^fundi með
umboðsmönnum og þar sá maður
að það er engin elsku mamma í við-
skiptaheiminum þar vestra. Þessa
umboðsmenn þekkti Guðjón orðið
vel og þeir voru sumir mjög kærir
vinir. En stundum, ef salan hafði
eitthvað hrapað, voru þeir teknir á
beinið og engin miskunn. En Guð-
jóni féll vel sá heiðarleiki sem honum
fannst vera í viðskiptum þarna.
Það er gamla sagan að „römm
er sú taug er rekka dregur/föður-
túna til“. Guðjóni bauðst bæði að
taka við öðrum fyrirtækjum vestra;
honum bauðst fyrirtæki í fiskbrans-
anum til kaups og hann gat að sjálf-
sögðu starfað áfram fyrir Iceland
Seafood. Við ræddum oft hugsanleg
kaflaskipti þegar Guðjón var á ferð-
inni hér. Mér fannst að þau hjón
ættu að vera áfram vestra; þau voru
orðin vön lífsháttum þar. En þá sagði
Guðjón mér til nokkurrar undrunar:
„Það er ekki hægt að hírast enda-
Íaust úti í Ameríku."
Ég fann þá að þessi bönd toguðu
sterkar í hann en svo, að góð tilboð
og kannski vissa um þægilegt líf þar
vestra gætu haldið honum þar. Hann
vildi neyta kraftanna hér heima,
vera íslendingur. Og þá var það í
rauninni aðeins ein staða hjá sam-
vinnuhreyfingunni sem hann gat
hugsað sér, og hún var einmitt að
losna.
Samband ísl. samvinnufélaga var
vissulega stórveldi á íslenzkan mæli-
kvarða, en kannski var ekki allt svo
traust sem sýndist. Ég ætla mér
ekki þá dul að skilgreina hvenær þær
steinvölur ultu af stað sem enduðu
í stórskriðu og hruni. Ég tel að
Guðjón hafi trúað því, með þá
reynslu sem hann hafði í viðskiptum
erlendis og af sinni eðlislægu bjart-
sýni, að hann mundi geta fært alla
hluti til betri vegar.
Það er hinsvegar eitt af lögmál-
unum þegar illa gengur og hreyfíng
eða fyrirtæki þarf að mæta sam-
drætti, að þá vilja verða ýfingar með
mönnum og getur orðið erfitt, ef
ekki ómögulegt, að stjórna undir
þeim formerkjum. Síðustu starfsár
Guðjóns urðu mjög í þessum skugga.
Ekki er ólíklegl. að þau átök hafi
flýtt fyrir gangi sjúkdómsins, sem
greindist hjá Guðjóni fyrir tæpum
þremur árum.
Þá hófst ný barátta, sem ekki gat
endað nema á einn veg. Síðustu
starfsdagana í nýja Sambandshús-
inu, sem hann lét byggja á Kirkju-
sandi, var farið að sjá mjög á vini
mínum. En krafturinn, sem í gamla
daga geislaði af honum, birtist nú á
hógværan hátt í aðdáunarverðri
karlmennsku. Þar var enga sjálfs-
vorkunn að finna, aðeins baráttuhug
og Lúlú á alla mína aðdáun fyrir
það hvernig hún tók af lífi og sál
þátt í þessari baráttu allt til hins
síðasta.
Ég hitti Guðjón vin minn síðast
við jarðarför móður hans á Akranesi
síðla sumars. Þá hafði hann skyndi-
lega, líkt og fyrir kraftaverk, endur-
heimt verulega af sínum fyrra krafti
og ók sjálfur bílnum alla leið. Við
athöfnina var hann sá teinrétti og
eldhressi Guðjón B. sem við þekktum
frá gamalli tíð. Fullur bjartsýni
ákvað hann að vitja þekktra slóða í
sólinni á Flórída.
En þetta var aðeins lognið á und-
an síðasta storminum. Að vestan
átti hann ekki afturkvæmt lifandi.
En huggun var það að Lúlú var með
og börnin flest nærri: Guðjón Jens,
sem á sitt fyrirtæki vestra, Ólafur
Kjartaiij sem er þar í skóla og dæt-
urnar, Ása Björk og Brynja, búa og
starfa þar. Bryndís 'er hinsvegar
hjúkrunarfræðingur hér heima.
Þeim öllum, en umfram allt Lúlú,
þökkum við Jóhanna fyrir langa
samferð og margar gleðistundir.
Minningin um Guðjón B. verður okk-
ur alltaf kær; það voru forréttindi
að fá að njóta vináttu hans í heila
fjóra áratugi.
Gísli Sigurðsson.
Hvergi var skemmtilegra að koma
en á æskuheimili Guðjóns B. Ólafs-
sonar. Viðmót foreldra hans ein-
kenndist af hlýju og glaðværð — og
gestrisnin var slík að maður varð
feiminn að taka við öllu, sem að
manni var rétt. I sjávarplássum í
þá daga bjuggu flestir þröngt og
voru nægjusamir. Heimili Ólafs og
Filippíu í Hnífsdal var engin undan-
tekning í þeim efnum. En það var
svo bjart yfir þessu myndarlega
heimili, andrúmsloftið svo jákvætt
og aðlaðandi, að litla eldhúsið og
stofan urðu í vitund gestkomandi
skólafélaga sonarins að stóru húsi
fullu af hlýju og góðvild. Óli og Pía
voru einstaklega brosmild og upp-
örvandi, það var alltaf tilhlökkunar-
efni að fara í heimsókn út í Hnífs-
dal, skemmtilegt að hlusta á þau —
og samtalið hafði ekki staðið lengi
þegar maður var farinn að brosa og
hlæja — og leið sérlega vel.
Fyrst í stað fannst mér að þetta
hlyti að vera einhver hlið á heimilis-
lífínu, sem fyrst og fremst sneri að
gestum. En eftir því sem vinátta
okkar varð lengri og meiri skynjaði
ég æ betur, að svona var heimili
vinar míns í reynd og að þetta já-
kvæða andrúmsloft mótaði hann í
uppvextinum.
Það var því ekkert undarlegt þótt
Guðjóni væri tamt að slá á létta
strengi, oft hafði hann lítið fyrir því
að koma fólki í gott skap. Með
glettnisglampa í augum og spaugs-
yrði á vör breytti hann stundum
þungbúnum mannfundi í glaðlegan
hóp, nánast á sekúndubroti. Það var
ekki bara hæfileiki, heldur var hon-
um þetta eiginlegt. Þar skynjaði
maður áhrifin frá æskuheimilinu,
glaðværð blandna góðvild.
Það var ekki laust við að ég öfund-
aði hann stundum af þessum inn-
byggða léttleika, hvernig hann gat
komið mestu drumbum til að brosa
sínu breiðasta. Það kom mér líka
endalaust á óvart hvernig honum
tókst að varðveita strákinn í sjálfum
sér. Fyrr á árum, tveir saman, fórum
við oft í eins konar glettniskák, sem
var sambland af saklausri vitleysu,
fantasíu og gálgahúmor — og end-
aði í sprengjuhlátri. Þetta var alltaf
mjög hressandi. Fullorðnir göntuð-
umst við oft eins og stráklingar og
duttum þá gjarnan andartak í þenn-
an gamla farveg, náðum sambandi
við andrúmsloft áhyggjulausu ár-
anna og léttum á sálinni. Jafnvel
undir það síðasta, þegar Guðjón var
orðinn mjög þjáður af sjúkdómi sín-
um, átti hann það til að bjóða upp
á smá rispu í gamla stílnum. Þá hló
hann þótt hann gæti það ekki, strák-
urinn varð alltaf að fá sitt.
Og nú er Guðjón horfinn okkur
langt fyrir aldur fram. Síst af öllu
bjóst maður við að þessum hrausta,
þrekmikla, lífsglaða og sívakandi
félaga yrði ekki lengri lífdaga auðið.
Þessi síðustu ár voru átakanleg, en
hann Iét engan bilbug á sér fínna,
barðist eins og hetja og var uppgjöf
aldrei í huga. Álagið á fjölskylduna
var feikilegt, en þó fyrst og fremst
á eiginkonu, sem reyndist líka eins
og klettur úr hafi. Þegar þessu erf-
iða stríði góðs vinar er lokið, setur
okkur hljóð og við erum með sorg'
í hjarta.
Guðjón talaði mjög hispurslaust
um sjúkdóm sinn, sem var krabba-
mein. Hann hafði óljósan grun um
að upphafið mætti rekja til kjarn-
orkuslyss, sem varð fyrir rúmum
áratug í orkuveri á Three Mile Island
í Susquehanna-fljótinu við Harris-
burg í Pennsylvaniu í Bandaríkjun-
um, þar sem hann bjó þá með fjöl-
skyldu sinni — í starfi fyrir Iceland
Seafood Corp.
Strax eftir slysið varð þess vart
að geislavirk efni voru að menga
umhverfi orkuversins. Fólki á svæð-
inu var ráðlagt að fara á brott í
skyndi. Guðjón ók með íjölskyldu
sína til Washington. En skyldan
kallaði ög hann var ekki rólegur að
sitja fjarri vinnustað sínum, sem
ekki var á aðal hættusvæðinu. Hann
ók því einn til Harrisburg, en þurfti
að víkja af eðlilegri leið og þræða
hliðarvegi og fylgja nýjum vegvísum,
sem áttu að bægja allri umferð frá
hinu forboðna svæði. En einhvers
staðar hafði stöðvunarmerki verið
fjarlægt, eða Guðjóni yfirsést, því
áður en yfir lauk var hann kominn
á árbakkann, andspænis Three Mile
Island, á mannlaust hættusvæði.
Löngu síðar. hafði Guðjón óljósar
fréttir af því, að mörgum árum eftir
slysið hefðu allmargir fengið ýmis
krabbamein — af hliðstæðum óhöpp-
um_ að talið var.
Á meðan Guðjón barðist við sjúk-
dóm sinn létust báðir foreldrar hans
með stuttu millibili úr þessum sama
erfiða sjúkdómi. En þrátt fyrir allan
þennar, sársauka bugaðist hann
aldrei.
í haust fórum við hjón með Guð-
jóni og Lúlú konu hans til Flórída
sem oft áður til að leita endurnær-
ingar. Hann þráði alltaf sólskinið og
sjávarloftið syðra, þangað hafði
hann jafnan sótt nýjan kraft. En
þrekið var nú þverrandi og það var
ekki oft að hann komst út undir
bert loft. Hann naut þess samt að
sjá góðviðrið, ströndina og hafíð út
um gluggann. í honum var enginn
uppgjafartónn. Hann var staðráðinn
í að komast út og framlengdi dvölina
í von um að hún yki honum afl.
Þarna hafði honum alltaf liðið best.
En Guðjón lést áður en hann komst
aftur heim til íslands. Nú er Ásgerð-
ur systir hans ein eftir af þessari
ljúfu fjölskyldu Ólafs Guðjónssonar,
sem fyrr á árum setti svip á Hnífsdal.
í fáeinum minningarorðum um
Guðjón B. Ólafsson verður minna
sagt en efni standa til. Aðra læt ég
um að rekja starfsferil hans. En efst
er mér nú í huga sársauki og harm-
ur ástvina, allt tómið sem ótímabær
brottför mikils fjölskylduföður veld-
ur. Minning um óteljandi samveru-
stundir allt frá unglingsárunum.
Þakklæti fyrir drengskap og ein-
staka vináttu, sem er gæfa að njóta.
úlaðværð, sem var endalaus næring.
Söknuður.
Lúlú, eiginkonu Guðjóns og bekkj-
arsystur í gamla daga, og börnum
þeirra fimm bið ég blessunar í þeirra
miklu sorg — og sendi þeim, Ás-
gerði og öðrum nánustu dýpstu sam-
úðarkveðjur mínar og fjölskyldu
minnar.
Haraldur J. Hamar.
Það þurfti ekki að koma á óvart,
að heyra andlátsfregn Guðjóns B.
Ólafssonar hinn 19. desember sl.
Öllum sem til þekktu var kunnugt
um að hann hafði háð hetjulega
baráttu við illvígan sjúkdóm í hart-
nær þijú ár og eins og svo margir
aðrir þurfti hann að . lúta í lægra
haldi, þótt hann væri ekki nema 58
ára að aldri.
Ég sá Guðjón fyrst þegar ég um
nokkurra vikna skeið var starfqjnað-
ur sjávarafurðadeildar Sambandsins
fyrir mörgum árum. Hann var þá
ungur maður og vakti athygli og
aðdáun fyrir dugnað og hæfni í starfí
og það hve mikil lífsgleði og þróttur
geislaði af honum í öllum hans at-
höfnum.
Honum voru snemma falin veiga-
mikil og vandasöm störf af hálfu
forystumanna Sambands íslenskra
samvinnufélaga. Hann veitti Lund-
únaskrifstofu Sambandsins forstöðu
um nokkurra ára skeið. Árið 1968
varð hann framkvæmdastjóri sjávar-
afurðadeildar Sambandsins og
gegndi því starfi til ársins 1975, en
hann lét þá undan eindregnum ósk-
um um að taka að sér framkvæmda-
stjórn sölufyrirtækis Sambandsins í
Bandaríkjunum, Iceland Seafood
Corporation. Þegar Guðjón kom að
því fyrirtæki átti það í miklum erfið-
leikum.
Þar tókst að snúa hlutum til betri
vegar undir traustri og öruggri for-
ystu Guðjóns og trúlega hafa árin
þar verið einn ánægjulegasti tíminn
á starfsævi hans. Ekki einungis
tókst að snúa málum Iceland Sea-
food Corp. til betri vegar, heldur
varð fyrirtækið eitt af leiðandi fyrir-
tækjum í fisksölumálum í Bandaríkj-
unum og þótt víðar væri leitað.
Ég minnist heimsóknar til Iceland
Seafood haustið 1976 í hópi margra
annarra frystihúsamanna frá ís-
landi. Móttökurnar voru frábærar
og kynningin á fyrirtækinu og starf-
seminni færði okkur heim sanninn
um að stjórnandi þess væri réttur
maður á réttum stað. Þekkingin,
krafturinn, öryggið, allt var þetta
til staðar í ríkum mæli og við hrif-
umst að því sem verið var að gera.
Þegar velja þurfti nýjan forstjóra
Sambands íslenskra samvinnufélaga
þurfti ekki að koma á óvart að leitað
væri til Guðjóns. Hann hafði skapað
þá tiltrú og náð þeim árangri í störf-
um sínum, að margir töldu hann
öðrum líklegri til að geta þar veitt
styrka forystu í stöðu sem flestir
gerðu sér grein fyrir að hlyti að
vera erfíð.
Ég hygg að Guðjón hafi ekki gert
sér nægjanlega glögga grein fyrir
því umhverfi sem hann var að koma
í þegar hann tók við starfi forstjóra
Sambandsins hinn 1. september
1986. Hann hafði verið fjarverandi
í 12 ár. Starfað í allt öðru um-
hverfi, þurft að leysa annars konar
vandamál en hér var við að fást.
Hugur hans var líka nokkuð bundinn
við fyrri störf. Hann hafði öðru frem-
ur fengist við málefni sjávarútvegs
og fisksölu á starfsferli sínum.
Miklir erfiðleikar voru framundan
í atvinnurekstri á íslandi. Þetta setti
svip sinn á rekstur Sambandsins
ekki síður en annarra fyrirtækja.
Aðgerðir til að snúa vörn í sókn tók-
ust því ekki nema að nokkru leyti
og starf Guðjóns sem forstjóra Sam-
bandsins varð ef til vill öðru fremur
varnarbarátta.
Guðjóns B. Ólafssonar á eftir að
verða minnst sem eins af fremstu
mönnum í markaðsetningu fiskaf-
urða íslendinga, eins af framvörð-
unum í mikilvægasta atvinnuvegi
þjóðarinnar. Hann hefur þar skapað
sér sess að verðleikum.
Að leiðarlokum vil ég færa fram
þakkir fyrir hönd stjórna og starfs-
fólks íslenskra sjávarafurða hf. og
sölufyrirtækja þess erlendis. Iceland
Seafood Corporation í Bandaríkjun-
um og Iceland Seafood Ltd. í Bret-
landi.
Við metum og þökkum störf hans
og sendum eftirlifandi konu hans
og börnum og fjölskyldum þeirra
samúðarkveðjur.
Hermann Hansson.
Tuttugasta öldin er að renna skeið
sitt á enda. Með henni hverfur margt
af því sem gjarnan er vitnað til á
góðum stundum. Einstaklingar urðu
margir frægir á þessum tíma, en eru
nú gengnir, eftir að hafa lifað lang-
an dag. Samt lifir minningin um þá
ýmist af kynnum eða í bókum og
má af því sjá hve miklu gegnir að
skaphöfn sé heil og handtökin styrk.
Eins er um stofnanir, sem hverfa
og deyja að síðustu. í þeim er líka
eftirsjá. En sagt er að annað komi
í staðinn og ber að vona að það
nýtist einhverjum.
Þessi orð koma í hugann á síð-
ustu dögum, þegar látinn er vestur
í Harrisburg Guðjón B. Ólafsson,
fyrrum forstjóri Sambands íslenskra
samvinnufélaga, aðeins 58 ára að
aldri, eftir óvenjulega hetjulega bar-
áttu við hættulegan vágest frá því
í byijun árs 1991. Guðjóni sást þó
hvergi bregða, en bjóst til bardaga
við sitt banamein; lét engum steini
óvelt og engum ferðum ólokið í leit
að nýjum vopnabúnaði í lokastríði.
Sumum fer þannig, að þeir bíða
kvíðnir síns endadægurs og hafast
ekki að. Þessu var ekki þannig farið
með Guðjón. Hann bauð til bardaga
og dró hvergi af sér þangað til ferð
hans lauk í Harrisburg, þar sem
hann hafði unnið sín bestu verk um
ævina við stjórn á framleiðslu og
sölu sjávarafurða.
Áður en til stríðsins við langvar-
andi veikindi kom, hafði Guðjón háð
annað stríð sem forstjóri Sambands
íslenskra samvinnufélaga. Við því
starfi tók hann árið 1986 og gegndi
því þangað til veikindi lögðu stein í
starfsgötu hans. Hann vann forstjó-
rastarf sitt á miklum niðurlægingar-
tíma í Sambandinu. Þar mætti hon-
um sú erfiða raun að þurfa að tak-
ast á við menn, sem hann taldi fé-
laga sína af löngum og snurðulitlum
samskiptum meðan hann var erlend-
is.
Þegar Guðjón fór til starfa erlend-
is til að taka við fyrirtæki sjávaraf-
urðadeildar Sambandsins í Harris-
burg, gat engan grunað og alls ekki
stjórnendur Sambandsins, að aðeins
rúm þijátíu ár væru í það, að þetta
mikla og óhagganlega veldi, að því
er virtist, hryndi að mestu til grunna.
SJÁ SlÐU 48
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/ReykjanesbrauL_
Kopavogi, sími
571800
Gleðilegt nýtt ár
Þökkum viðskiptin á
gamla árinu.
Toyota Corolla Sl ’93, svartur, 5 g., ek.
7 þ. km., rafm. í rúðum, spoiler, central
læs., sem nýr. V. 1250 þús., sk. á ód.
Mercedes Benz 280 SE '82, silfurgrár,
sjálfsk., ek. 127 þ., topplúga, álfelgur o.fl.
Tilboðsverð 980 þús. stgr.
BMW 316i '90, svartur, 5 g., ek. 33 þ.
km., rafm. í öllu, reyklaus, eins og nýr.
V. 1050 þús., sk. á ód.
Toyota Double Cap diesel '92, grásans,
5 g., ek. 65 þ. Toppeintak. V. 1640 þús.,
sk. á ód.
Isuzu Trooper LS '87, 5 dyra, 4x4,
bensín, 5 g., ek. 125 þ. V, 1050 þús., skipti.
Hyundai Pony GLSi 92, rauður, sjálfsk.,
ek. 23 þ., rafm. í rúðum, o.fl. Sem nýr.
V. 920 þús., sk. á ód.
Nissan Sunny SLX '91, 3 dyra, blár,
sjálfsk., ek. 18 þ., rafm. í rúðum o.fl.
V. 860 þús.
MMC Lancer GLX ’90, hvítur, 5 g., ek.
54 þ., rafm. i rúðum, spoiler, central læs.
V. 850 þús.
MMC Lancer GLX '88, 5 g., ek. 85 þ.,
rafm. í rúðum, central læs. V. 540 þús.
Ford Orion CLX '92, hvítur, 5 g., ek. 35
þ. V. 870 þús.
Toyota Corolla Sl '93, 6 g., ek. 7 þ., 3ja
dyra, svartur, rafm. í rúðum, spoiler o.fl.
V. 1260 þús., sk. á ód.
Toyota Corolla XL '89, 4 g., ek. 92 þ.,
3ja dyra, rauður, álfelgur, spoiler. V. 590
þús., sk. á ód.
Skoda Favorite LS '91, 5 g., ek. 45 þ.
Tilboðsverð: 320 þús.
Citroen BX 14 '88, 5 g., ek. 91 þ. V. 390
þús.
Suzuki Swift GA '89, 3ja dyra, 5 g., ek.
70 þ. V. 390 þús.
Fiat Uno 45s '88, 5 g., ek. 62 þ. V. 190
þús.
Mazda 626 GLX ’91, sjálfsk., ek. 51 þ.
V. 1190 þús., sk. á ód.
M. Benz 190E '88, sjálfsk., m/öllu, ek. 90
þ. V. 1690 þús.
Subaru Justy J-10 '86, 5 g„ ek. 76 þ.
Gott eintak. V. 290 þús.