Þjóðviljinn - 19.07.1984, Blaðsíða 19

Þjóðviljinn - 19.07.1984, Blaðsíða 19
VIÐHORF Þetta land átt þú - þetta land á þig Eftir Jón Jónsson jarðfrœðing Það er alveg ljóst að náttúru- vernd-umhverfisvernd nær þá fyrst fullkomlega tilgangi sínum þegar hver einstaklingur hefur lært og tamið sér að bera óskerta virðingu fyrir sínu umhverfi, hvort heldur það er hin lifandi eða hitt sem við nefnum dauða náttúru. Umhverfi okkar til- heyra, auk þess sem við köllum rétt og slétt nátúru, einnig verk og verksummerki þeirra kyn- slóða, sem byggt hafa þetta land á undan okkur. Rústir bæja og selja, sem jafnvel sagan sjálf hef- ur gleymt, tilheyra þessu og okk- ur er skylt að sjá til þessa að því verði ekki spillt. í þessu sam- bandi er nútíma tækni afl, sem er vandmeðfarið, því á skömmum tíma er hægt að vinna óbætanlegt tjón á fornum mannvirkjum og sérstæðum myndunum í náttúr- unnar ríki. Eignarrétti er tryggð- ur sterkur grunnur í íslenskum lögum, en handhafi slíks réttar má ekki gleyma að á honum hvílir siðferðileg ábyrgð, og frá slíkri ábyrgð er engin undankoma. Þau lög sem ekki grundvallast í þrosk- aðri réttlætismeðvitund eru mis- heppnuð og dæma sig sjálf fyrr eða síðar. Náttúruverndarlög okkar eru í ýmsum greinum óljós, og ná- kvæmar skilgreiningar vantar víða, en þau eru frumsmíð að mestu, og því eðlilegt að ýmislegt þurfi að lagfæra. Hvergi á þessu landi hefur jafn hrópandi „vandalismi" átt sér stað sem á Reykjanesskaga. Oft- ast nær held ég að þetta sé í hreinu hugsunarleysi gert. Ég hef átt tal við all nokkra verktaka, sem unnið hafa að rauðamalar- námi eða öðru grjótnámi á þessu svæði, og þeir hafa nær und- antekningarlaust viðurkennt og harmað hvað mjög þessar að- gerðir spilla útliti landsins og ófá- ir hafa lofað að lagfæra „sárin“. Of fáir hafa hins vegar komið því í framkvæmd. Sums staðar hefur verið svo langt gengið að ómögu- legt er að lagfæra. Með því versta er, að skildar hafa verið eftir ónýtar vélar eða vélahlutir í yfir- gefnum námum og jafnvel hefur þangað verið ekið alls konar rusli framhjá þeim stað, sem ætlaður hefur verið fyrir slíkt. Því skal ekki neitað að til eru þeir sem svo mjúkum höndum hafa farið um landið að athygli vekur. Þeir eru bara of fáir. Engum efa er þó bundið að mönnum er óðum far- ið að skiljast að þetta tilheyrir okkar menningarmálum. En mikið starf er ennþá eftir að vinna á þessu sviði.Oft er það svo að menn vita ekki hvað þeir eru að gera. Lengi hefur það verið vani víðs vegar um land að kasta alls konar rusli í hveri og eins í gjár og gjótur í hraunum. Nú orð- ið mun þessu hætt hvað hverina varðar, eftir að öllum varð ljóst hvílík verðmæti þeir eru, en sú var tíð að talið var til annmarka ef á jörð voru hverir. Hvað varðar gjár, sprungur, niðurföll og gervigígi í hraunum þá virðast slíkar myndanir vera meðal helstu kjörstaða fyrir rusl af öllu tagi. Þar heldur ósóminn áfram. Ekki er þá að því hugað að frá þessu rusli geta hættuleg efni komist niður í grunnvatn sem undir hraununum er og með því í vatnsból. Þannig getur þá farið að hlutaðeigandi hitti sjálfan sig fýrir. Sjaldan hef ég orðið svo „sleginn" sem í minni fornu heimabyggð fyrir nokkurm árum. Eg fór þar um með út- lendan vin minn og vildi sýna honum sérkennilegan gervigíg. Við krakkar nefndum hann Undirgöng. Hann var á svæði þar sem við stunduðum berjatínslu. Ég hugði gott til að sýna þetta, því ég vissi að slíkt hafði vinur minn aldrei séð. En hvað hafði skeð? Búið var að nánast fylla gamla Undirgöng, sem vel var 5-6 m djúpur og með sérkennilegan gróður í sínum hrjúfu kletta- veggjum, með allskonar rusli, plasti, netadræsum, gömlum hjólbörðum, spýtnabraki og járnarusli. Þetta var ömurlegt. Vatnsból eru við rönd þessa hrauns og ekki mjög fjarri. Hvað getur ekki skeð? Mjög vantar á að malar- og grjótnámur séu yfir- leitt heppilega staðsettar. Lítið eða ekkert hefur verið reynt að hafa þær afsíðis svo að ekki blasi þær við frá fjölförnum vegum. Það er gripið, sem hendi er næst og þar sem gróðinn er „laustek- inn“. Engum dettur í hug að banna jarðefnanám þar sem þess er þörf, en á meðan hlutað- eigandi ekki hefur öðlast þann, þroska að finna til ábyrgðar gagnvart umhverfinu, þá verður að setja lög og reglur. Ákvæði verða að vera skýr og ótvíræð. Þau þarf að kynna almenningi og svo þarf að sjá til að eftir þeim sé farið, því lög sem brotin eru óá- talið hafamisst marks.En eins og sagt var í upphafi þessa máls nær umhverfisvernd tilgangi sínum þá fyrst þegar hver einstaklingur hefur lært að temja sér virðingu fyrir sínu umhverfi. Skylda okkar við landið og okkur sjálf er fjöl- þætt. Þú sem átt land mundu líka að „þetta land á þig“. Jón Jónsson jarðtræðingur ritar þessa grein í röð greina um nátt- úruverndarmál, sem Ferðamála- ráð stendur fyrir. Hvergi á þessu landi hefur jafn hrópandi „vandal- ismi“ átt sér stað sem á Reykjanesskaga. Oftast nœr held ég að þetta sé í hreinu hugsunar- leysi gert. Ég hef átt tal við allnokkra verktaka sem unnið hafa að grjótnámi og þeir hafa harmað þessar aðgerðir. FRÁ LESENDUM Tvenns konar sparnaður Þann 27. júní sl. birtist í Morg- unblaðinu athyglisverð grein eftir Gunnar Guðmundsson heilsu- gæslulækni um heilbrigðismál. Höfundur kemur þar víða við og drepur á allmarga af veikustu punktunum í heilbrigðiskerfmu á Islandi og víðar. Gunnar bendir ma. á að vax- andi kostnaður við heilbrigðis- þjónustuna sé að verða æ meira áhyggjuefni heilbrigðisyfirvalda víða um heim. Hann bendir enn- fremur á, að þessi nánast stjórn- lausa útþensla heilbrigðiskerfis-, ins eigi rætur sínar að rekja til þess, að óeðlilega mikil áhersla 'hafi verið lögð á hinar fjárfreku lausnir í heilbrigðismálum, þ.e. sjúkrahús og sérfræðiþjónustu, en hins vegar hafi heilsugæslan verið svelt fjárhagslega. A tíma- bilinu 1979-1981 hafi kostnaðar- þátttaka heimilislækninga í Reykjavík lækkað úr 5% í 1.8% af heildarkostnaði við heilbrigð- ismál. Það er þó vitað, að þjón- usta heimilislæknakerfisins er ódýrasta þjónustan í kerfinu og jafnframt oft sú aðgengilegasta og notadrýgsta, ef rétt er á mál- um haldið. Þessar staðreyndir og margt fleira í áðurnefndri grein er mjög athyglisvert í ljós þeirra atburða, sem hafa verið að gerast í þessum málum á ísiandi síðustu mánuði. Gunnar Helgi bendir réttilega á, að eina rökrétta ráðstöfunin til að hamla gegn óhóflegri útþenslu heilbrigðiskerfisins sé að leggja miklu meiri áherslu á heilsugæsl- una, þ.e. heimilislækningar, heilsuvernd og aðra þá þætti, sem unnið er að á heilsuverndarstöðv- um. Á það hefur margsinnis verið bent, í umræðum meðal lækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna, að heilsugæslukerfið geti leyst 80 - 90% þeirra heilbrigðisvanda- mála, sem upp koma, og að lausnir heilsugæsiukerfisins eru, eins og áður segir, ódýrari og hagkvæmari en lausnir hinna dýr- ari þátta kerfisins. Núverandi stjórnvöld hafa tal- að meira um sparnað í heilbrigð- ismálum en áður hefur heyrst. Þá hafa heilbrigðisyfirvöld haft í frammi meiri sparnaðartilburði en áður hafa sést á íslandi. En þessir sparnaðartilburðir hafa ekki verið með þeim hætti að færa þyngdarpunkt þjónustunnar yfir til heilsugæslukerfisins, eins og öll rök hníga þó að. í þess stað hefur sú leið verið farin, að gera hlut heilsugæslunnar sem minnst- an, stöðva þar alla uppbyggfngu, en spara hins vegar með þeim hætti, að ganga að sjúklingum, þegar þeir leita eftir þjónustu heilbrigðiskerfisins, og þjarma að þeim með fjárkröfum, sem eru þær hæstu, sem þekkst hafa sl. 40 ár. Munurinn á þessum tveim sparnaðaraðferðum er m.a. sá, að í fyrra tilvikinu, þ.e. með áherslubreytingum innan heil- brigðiskerfisins, er verið að spara þjóðhagslega séð. Það er verið að stuðla að því að heilbrigðiskerfið í heild þurfi minna til sín. í seinna tilvikinu er þjóðhagslegur sparn- aður enginn, nema ef fólk þarf að spara við sig læknisþjónustu vegna fátækar. Hins vegar er ver- ið að íþyngja veiku fólki með auknum álögum. Það samsvarar aukinni skattabyrði, sem í þessu tilfelli er mjög ranglát. í fyrra tilvikinu er verið að leita vitrænna lausna á vandanum og reynt að beita við það þekkingu á heilbrigðismálum. í seinna tilvik- inu er nánast um blinda ofbeldis- aðgerð að ræða, þar sem stjórnvöld ýta til hliðar öllu, sem kallast þekking á vandamálinu, svo og öllum siðgæðis- og mann- úðarsjónarmiðum, en láta í þess stað kné fylgja kviði í viðskiptum við sjúklinga. Guðm. Helgi Þórðarson læknir. Það er fjórði júlí Steingrímur Mikil var reisti þín ráðherra er þú kneyfaðir ölið. Kannastu við Ijóð sem byrjar svona: Ó Guð vors lands.... Röndótt eru klæði þín og stirndur er himinn þinn. Kannastu við Ijóð sem byrjar svona: Eldgamla ísafold... í grœnu grasinu ganga útlendir á blóðugum skóm. Eru þetta félagar þínir? Hví beygir þú bak þitt eftir myntinni (IN GOD WE TRUST) sem fellur úr vösum þeirra? Eitt sinn gekk þar íslenskur bóndi að verki með Ijá sinn. Hann sveiflaði Ijánum og sló grasið sitt á skítugum skóm. Það var heiðarlegur skítur. Himinn hans var heiðskír og blár. \Hann átti engan fána og hann átti heldur ekkert öl. ísland þúsund ár, rjátlar við stirndan flöt. Til hvers var að sauma fána úr bláma fjallanna, úr hvítu jöklanna og úr roða sólseturs, blóðs og elds? Röndótt eru föt fangans og stirndur er himinn myrkraverkanna. Það er ódýrt að senda lítinn Blazer með Rainbow Hope. Það má áreiðanlega útvega einbýli á Long Island fyrir Former prime minister. P.S. Ætlar Berti ekki á Rivieruna? Ásgeir Beinteinsson Flmmtudagur 19. iútf 1984 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 19

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.