Dagblaðið - 28.08.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 1976.
ensku, hefði það ekkert list-
rænt gildi í Tékkóslóvakíu.
Stjórnvöld leyfðu sér einnig að
halda fram, að söngur á ensku
nyti ekki hylli almennings.
Vinsœldir
„Útvarps Luxemburg“
í Tékkóslóvakíu
Hins vegar er vitað, að
„Utvarp Luxemburg", þar sem
talið er á ensku, nýtur slíkra
vinsælda í Prag, að sú útvarps-
stöð er stundum kölluð þriðja
stöð * Pragborgar eða „Prag
þrjú“. Tvær stöðvar eru í Prag,
Prag eitt og Prag tvö.
Sú popptónlist, sem þrífst i
Tékkóslóvakíu, er að heita má
eingöngu á þjóðmálum lands-
ins, tékknesku og slóvakísku.
Erlendir söngvar eru þýddir,
með örfáum undantekningum.
í útvarpinu er stöðugt verið að
vara við að nota ensk orð í
þáttum um tónlist.
Þó eru leyfðir nokkrir „sér-
hæfðir“ þættir, þar sem brezkir
poppsöngvar heyrast. Einnig
er stundum útvarpað jass- og
blueslögum, en Ibúar Tékkó-
slóvakíu geta heyrt pólska út-
varpið, sem er miklu frjáls-
lyndara í þessum efnum og
nýtur mikilla vinsælda.
Stjórnvöld beita sér fyrir því,
að samfélagsmál séu meira en
fyrr á dagskrá í vinsælum
söngvum. Söngvarar og hljóm-
sveitir, sem fara eftir þeim
fyrirmælum, fá verðlaun fyrir.
Afturhaldssemi stjórnvalda í
menningarmálum veldur því í
tónlist eins og annars staðar, að
verkin eru fremur lítilsigld.
Jafnvel mótmælasöngvar,
svo sem um Víetnamstríðið, eða
nú síðar um hægri stjórnina í
Chile, eru sungnir án tilfinn-
ingar og ástríðu.
Prestur og Ijóðskóld
í reyndinni er oft erfitt að
greina milli slíkra mótmæla-
söngva og söngva um ást, ham-
ingju og sólskin.
Tékkar og Slóvakar hafa
haft mikla tónlistargáfu. Mörg
lögin eru, jafnvel á síðustu og
verstu tímum, ,,þægileg“ og vel
leikin, en þau eru hvert öðru
lík.
Hið eiginlega rokk er alger-
lega bannað, eins og sést af
fangelsisdómunum.
Harða stefnan kemur víðar
við.
Meðal þeirra, sem nú bíða
dóms í Ruzynefangelsinu, eru
ekki aðeins listamenn úr
„Piastfólkinu úr háskólan-
um“, heldur einnig fyrrverandi
prestur evangelísku kirkjunn-
ar, Svatopluk Karasek, og ljóð-
skáldið Karel Soukup.
Þeir komu báðir fram opin-
berlega, spiluðu á gítar og
sungu.
Ljóðskáldið beitti hvössum
söngvum og réðst gegn því,
sem honum finnst vera vaxandi
smáborgarabragur á hinu
„sósíalíska“ þjóðfélagi.
Prestinum var bannað að
predika fyrir mörgum árum, en
hann kom fram eftir það og
söng þá aðeins sálma.
Eins og kunnugt er, eru
poppsöngvarar á Vesturlöndum
gjarnan í hópi hinna róttæk-
ustu.
Þeir hafa, margir hverjir,
lent í útistöðum við stjórnvöld
þar.
En hvað gerist í hinum sósíal-
íska heimi?
Stjórnvöld þar reynast, þegar
öllu er á botninn hvolft,
„íhalds- og afturhaldssamari“
en stjórnvöld í vestrænum ríkj-
um.
Popptónlistarmennirnir eru
líklega samir við sig, í hverju
ríkinu sem er. Þeir hafa til-
hneigingu til að finna til þeirr-
ar köllunar að predika gegn
,,kerfinu“, benda á ágalla þess.
Raunar á það við um marga,
til dæmis háskólamenn, sem
hamast gegn stjórnvöldum hér
á Vesturlöndum, að væru þessir
sömu menn austan tjalds
mundu þeir að líkindum lenda í
andstöðu við kerfið, einnig þar.
Munurinn er sá, að hið
kommúnistíska kerfi austan
tjalds er til mikilla muna harð-
vítugra en kerfið fyrir vestan.
Popplistamenn, sem gagn-
rýna kerfið, eru margir hverjir
auðugir og i hávegum hafðir á
Vesturlöndum.
Fyrir austan biður þeirra
ekki annað en fangelsið.
Sovétmenn hafa vakandi
auga með hegðun leppa sinna í
Prag.
Hinn gamli stalínismi í
menningarmálum er enn það,
sem gildir í Moskvu.
Stjórnvöld vilja hafa menn-
ingu sem tæki til að tryggja
völd sín. Þau þola ekki gagn-
rýni.
Þau óttast popplistamenn
vegna þess að þeir ná til ungu
kynslóðarinnar og geta því gert
strik í reikninginn. Þeir ógna
valdakerfinu.
Þess vegna kjósa stjórnvöld
að hafa þá bak við lás og slá.
Sænska hljómsveitin Abba, sem sigraði i Eurovisionkeppninni, var orðin vinsæi i Tékkóslóvakiu.
prófsteinn ó mannréttindi
lendingum á þeim kjörum sem
við getum staðið undir.
En því miður hefur það
oftast æxlazt þannig til hér á
landi að þær framkvæmdir eða
verkefni, sem okkur hafa boðizt
við vægu verði til uppbygg-
ingar eða framfara fyrir þjóðar-
heildina, hafa verið sniðgengin
en síðan ráðizt í framkvæmdir
þessara verkefna með ærnum
tilkostnaði og tilheyrandi
rannsóknum, sem venjulega
hafa löngu verið framkvæmdar
með öðrum þjóðum, þannig að
hér er oft að óþörfu verið að
„þreifa sig áfram" á eigin
spýtur á ýmsum tæknilegum
sviðum áður en af fram-
kvæmdum verður eða verkefni
eru fullgerð.
Á þetta t.d. ekki einkar vel
við um vegalagningu hérlendis,
alltaf verið að gera tilraunir
með „slitlög“ á þjóðvegi?
Þessum tilraunum er löngu
lokið í nágrannalöndunum og
hafa þau mörg hver sízt betri
jarðveg en hér gerist. Sama er
uppi á teningnum í sambandi
við dreifikerfi sjónvarpsins. Út-
sendingar sjónvarps eru svo að
segja enn á tilraunastigi hér-
lendis. Það má heita að íbúar á
Norðausturlandi og Aust-
fjörðum séu ekki enn aðnjót-
andi sjónvarps vegna sífelldra
truflana eða einhverra sjón-
varps-,,drauga“ eins og það er
kallað.
Noregur er líka harðbýlt
land landfræðilega en þar er
sjónvarpað og endurvarpað
sjónvarpsefni um þvert og
endilangt landið. Sömu sögu er
að ségja um Bandaríki Norður-
AmerJku, sjónvarpsstöðvar og
sendingar þeirra nást í af-
skekktustu og einangruðustu
byggðarlögum þar í landi og
engar truflanir eða sjónvarps-
„draugar" virðast há eðlilegri
móttöku sjónvarpsefnis þrátt
fyrir útsendingar allra þeirra
stöðva sem þar eru. Er okkur
íslendingum fyrirmunað að
læra nokkuð af reynslu, oft ára-
tugareynslu annarra þjóða? Er
það skilyrði fyrir búsetu í þessu
landi að vera sífellt á tilrauna-
stigi með verkefni sem löngu
hafa verið leyst með öðrum
þjóðum og talin til almennra
lífsþæginda?
Það er staðreynd að íslenzka
sjónvarpið hefur ekki náð
þeirri fullkomnun sem vænzt
var í upphafi og engin breyting
virðist þar ætla að verða á.
Sjónvarpsefnið er lítið og rýrt
að gæðum og það svo að fólki
ofbýður sú þróun eða réttara
sagt sú vanþróun sem sjón-
varpið hefur orðið að fylgja.
Það er eitt með öðru að það
er eins og dagskráin í íslenzka
sjónvarpinu sé sniðin eftir
gangi himintungla frekar en
þörfum og óskum sjónvarpsnot-
enda. Jafnvel barnatíminn, sem
var það eina sem var nokkurn
veginn laust við svokallaðan
„skandinavisma" (ofbeldi eða
Kjallarinn
Geir R. Andersen
klám), er nú horfinn sem slíkur
en I stað hans sýndir sjálfstæðir
myndaflokkar sem eiga ekkert
skylt við þarfir yngstu áhorf-
endanna. Rökin fyrir þessu eru
þau að með ,,vetrardagskrá“
verði teknar upp reglulegar út-
sendingar á barnatímum!
Sömu sögu er að segja um
annað efni sem vinsælt var
meðal flestra fullorðinna, þátt-
inn „kastljós" sem raunar var
innlent fréttaefni sem um var
fjallað á frjálslegan hátt og
eðlilegan, líkt og gerist í venju-
legum fréttatíma hjá öðrum
þjóðum, einkanlega í Banda-
ríkjunum sem eru brautryðj-
endur í frjálslegu formi og g<-rð
sjónvarpsefnis. Þessi þáttur,
Kastljós, virðist einnig fylgja
gangi himintunglanna því hann
er lagður niður strax og sól
hækkar á lofti og síðan ekki
söguna meir þar til ef til vill, og
kannski, að hann verði upp tek-
inn þegar ljósatími ökutækja er
hvað lengstur. Kannski verður
hann eitt af því sem „vetrar-
dagskráin" á að geyma!
Eftir að hugmyndin um
endurskipulagningu varnar-
mála var endurvakin nú fyrir
stuttu með því að leggja til að
íslendingar gerðu gagn-
kvæman og hagkvæman samn-
ing við Bandaríkjamenn vegna
þeirri aðstöðu sem NATO
hefur hér á landi með þátttöku
okkar fóru landsmenn í fullri
alvöru að gera sér grein fyrir
þvi hagræði og þeim réttindum
sem þeir hljóta að hafa í sam-
býli við tæknivæddasta stór-
veldi heimsins varðandi upp-
byggingu og framfarir í þeim
efnum sem við fyrirsjáanlega
verðum ekki umkomnir að
framkvæma þótt áratugir líði.
Einn liðurinn í þessum fram-
kvæmdum er sjónvarpið og
fullkomin dreifing þess til allra
landsmanna. Opnun Keflavik-
ursjónvarpsins er fyrsta skrefið
í þeim málum.
Við lifum ekki á krepputím-
um tækni og framfara, ör þróun
tækni og framfara er alls staðar
í kringum okkur. Við lifum
aftur á móti í kreppuástandi
efnahagslega en það leiðir
aftur af sér vanmátt í tæknileg-
um framförum. En fólk vill í
lengstu lög reyna að þreyja
þorrann — og góuna — i þeirri
von að úr rætist með að lífsskil-
yrði á tækniöld verði hér eitt-
hvað viðlíka og i nágrannalönd-
um okkar.
Á sl. ári fluttust úr landi
rúmlega ellefu hundruð ís-
lenzkir ríkisborgarar, nánar til-
tekið 1135. Ofstopamenn með
þjóðernislegan ofmetnað sem
yfirskin myndu nú kannski
segja að „farið hafi fé betra“.
En ekki veitist okkur sem höld-
um kyrru fyrir léttara að mæta
fjárlögum rikisins fyrir það, og
víst er að ekki er tekið tillit til
þessa í álagningu opinberra
gjalda.
Ög fullvíst má telja að áskor-
un um að alþingismenn og ráða-
menn þjóðarinnar virði þá ósk
landsmanna að Keflavikursjón-
varpið verði opnað að nýju til
afnota fyrir alla landsmenn,
mun ásamt öðru verða próf-
steinn á það hvort leiðin til
landflótta skuli vörðuð endan-
lega eða hvort það ljós verði
tendrað sem gefur fólki hugboð
um að einhvers virði sé að
þreyja þorrann og góuna I
þessu landi.