Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 16

Síöasti nýlendukúgarinn. Báöar þassar myndir sru úr rööinni, ssm
Erró kallar Þúsund pg sina nótt.
Fyrir rániö — og á sftir.
sem hafa hlotiö alþjóölega frægö og
heimurinn þekkir Erró eins og hann
birtist til dæmis á sýningunni á
Kjarvalsstöðum í fyrra. En mundir þú
þora aö breyta um stfl, ef þig langaöi
til þess, eöa verður þú vegna
heimsfrægöarinnar aö halda áfram á
þeirri línu, sem þú hefur oröiö
þekktur fyrir?“
„Alls ekki. Þegar ég hóf aö nýju
aö mála meö olíulitum fyrir fjórum
árum, tel ég aö stíllinn hjá mér
hafi algerlega breyzt. Og núna
vinn ég í tveimur mjög ólíkum
stíltegundum. Efnið á sinn þátt í
því og viö höfum minnst á fyrr í
þessu spjalli, að ég nota lakk í
stórar og sterkar myndir en
olíuna í smærri og rómantískari
myndir. Ég hef meira aö segja
notaö allt uppí fimm mismunandi
stíltegundir í eitt og sama mál-
verkiö; allt frá Renaisance-tækni
uppí tassisma eða slettitækni eins
og Pollock notaöi. En ég hef þar
fyrir ekkert á móti persónulegum
einkennum og aö hægt sé aö sjá
úr margra metra fjarlægð, hver
höfundurinn er, — á sama hátt og
hægt er aö þekkja ákveðna sápu-
tegund á lyktinni úr nokkurri
fjarlægö.“
„Hefuröu orðiö var viö aö aðrir
málarar stæli þig“, spuröi ég.
„Ekki verulega. Þó er þaö til; jú,
ég hef aðeins séð þaö, en þaö var
heldur óburðugt".
Á nýlegri grafíkmynd Errós má
sjá, aö hann hefur farið í smiöju til
Rubens; þaö er „Rape“, nauðgunar-
sena úr frægri bókmenntafrásögn,
en allt er þaö ósköp blítt, —
vörpulegir menn á ólmum hestum aö
hala upp til sín afskaplega sællegar
og afslappaðar — og aö sama skapi
fáklæddar konur. Ég minntist á stóra
Rubenssalinn í Louvre, 20—30 risa-
stór málverk eftir þennan flæmska
stórmeistara. Aöra eins pöntun er
hæpiö aö nokkur nútímalistamaður
fái, sagöi ég.
Erró: „Hann geröi þetta ekki
sjálfur nema aö litlu leyti. Á
verkstæði hans íAntwerpen unnu
margir sérfræðingar og myndirn-
ar gengu á einskonar færibandi í
hring. Þeir telja núna, að Rubens
hafi sjálfur átt hugmyndirnar og
teiknaö myndirnar upp, — og
síöan lagt á þær síöustu hönd.
Þaö var sérstaklega skrifaö um
þetta í sýningarskránni, þegar
haldin var stór yfirlitssýning á
verkum Rubens í Antwerþen fyrir
nokkrum árum. Sérfræöingarnir
þekkja núna, hvaö er eftir hvern. í
flokki 60 málverka úr goöafræöi,
sérstaklega úr Metamorphosis
eftir Ovid, eru bara skyssurnar
eftir Rubens, en sjálft málverkið
útfæröu menn eins og Cornelis de
Vos og Jacob Jordaens og fleiri.
Aörir sérfræöingar sáu um veiði-
senur fyrir Rubens. Sá hét Paul
de Vos, sem málaöi dýrin, en
Pieter Snayers sá um landslagið.
Svona var þetta nú unnið í þá
daga, en þeir sem sjá stóru
myndirnar í Louvre til dæmis,
halda aö Rubens hafi unniö þær
einn. “
„Finnst þér koma til greina, aö
nútímalistamaður færi aö eins og
Rubens; heföi nemendur, eöa menn
í vinnu og léti verkin ganga á
færibandi?"
„Þeir hafa gert þaö; ég þekki
marga listamenn, sem hafa aö-
stoöarmenn sér viö hlið. Vasarely
hefur aö minnsta kosti 15 hjálp-
arkokka. Myndir hans er hægt aö
panta í mismunandi litum og
þessir menn útfæra þaö verk. Ég
sé ekkert á móti þvíað listamaöur
hafi aðstoöarmenn; þaö eru yfir-
leitt menn með ágæta tæknikunn-
áttu, en hafa bara ekki höfuö til
þess að skapa sjálfir. “
„Sú var tíö, aö listamönnum þótti
afskaplega auöviröilegt aö láta aöra
skammta sér viöfangsefni og líklega
hefur sú skoðun þótt góö og gild um
þaö leyti sem þú varst aö byrja aö
læra. Þaö þótti niðrandi aö vinna
eftir pöntun og var eitt af mörgu,
sem þá var eiginlega „bannaö". Mér
skilst aö þú vinnir samt alveg eins
eftir pöntun og lítur þá ekki þannig á,
að nein niðurlæging felist í því?“
„Þaö er rétt, — ég sé enga
njðurlægingu íþví, nema síöur sé.
Öldum saman hefur góð list verið
unnin eftir pöntun, hvort sem þaö
var nú fyrir kirkjur eöa aöra aöila.
Þar aö auki höföu flestir lista-
menn „patrón", sem pantaöi þá
og eignaðist mestalla framleiðslu
þeirra. Kirkjan var mjög stór
verkkaupandi og gaf meira að
segja út reglur um, hvaö mætti
mála, hvaöa hlutföll mannslíkam-
inn ætti aö hafa í myndum og
fleira í þeim dúr. Ég held að ekki
sé fjarri sanni, að öldum saman
hafi kannski helmingur allrar listar
orðið til vegna þess að búiö var
að leggja inn pöntun. “
„En pantað eöa ópantað, — hvaö
er annars á döfinni hjá þér fyrir utan
1001 nótt?“
„Ég er kominn vel áleiðis meö
myndaröö um bandaríska geim-
fara; sem um leiö veröa einskonar
portret, getum viö sagt. Þar byggi
ég á efni, sem ég fékk frá NASA,
geimferðastofnuninni bandarísku.
Þeir voru mér geysilega hjálplegir
og eitthvað úr þessari röð var til
dæmis á sýningunni á Kjarvals-
stööum.
Þar aö auki er ég aö safna efni
í og vinna aö röö um vísindamenn
og hér er til dæmis mynd um
Galileo Galilei. Fleira er í undir-
búningi: Myndaröö um rokkara,
um hljómlistarmenn, um „síðasta
stríöiö", um óþerusöngvara, einn-
ig stórmynd um Hitler, byggö á
öllum skopmyndum, sem ég hef
náö í af honum. Einnig röö um
Kína keisaratímans, um kvik-
myndaplaköt, vísindaskáldskap,
stúdentaóeiröirnar hér í París
1968 — gömul póstkort, — já,
jafnvel um japönsk ástarbréf. “
Viö fetuðum okkur niður stigana
þar sem brakar í hverju fótmáli. Úti
var farið aö rigna. Erró þurfti aö vera
kominn í matarboð eftir hálftíma,
„en fyrst fer ég heim og geri
leikfimiæfingar. Já, ég geri þessar
æfingar á hverjum degi. “ Hann gekk
meö okkur áleiöis eftir St. Germain
— eöa öllu heldur skálmaði. Honum
lætur ekki hægagangur á neinn hátt.
„Það er ugglaust hægt aö ein-
angrast hérna eins og í öðrum
stórborgum og veröa einmana,"
sagöi ég um leið og viö ruddum
okkur braut gegnum mannþröngina.
„Ég þekki það ekki,“ sagöi
Erró. „Ég reyni aö skapa mér
vinnufrið. Og ég vinn oftast allan
daginn; gef mér til dæmis ekki
tíma til að fara í mat í hádeginu,
fæ mér bara eitthvert snarl. Við
boröum vel og huggulega einu
sinni á dag, það er að segja á
kvöldin. Þú varst aö minnast á
einangrun í stórborgum. Hún er
nú slík hjá mér, aö varla kemur
nokkru sinni fyrir, að ég geti
boröaö einn í rólegheitum með
konunni minni heima. Viö erum
boöin út íkvöld; annaöhvort erum
viö með gesti í mat, ellegar við
veröum aö fara út. Sjáöu tll; menn
eru hér á ferðinni, sumir þeirra
vinir mínir, — aörir vilja ræöa viö
mig um viðskipti. Þetta er sá tími
sem maöur hefur til þesskonar
samskipta. “
í þeim töluöum orðum kvaddi
hann okkur meö þeirri sömu ein-
lægni, sem einkennir orö hans og
gerðir, „og beröu bréfiö a tarna og
góöar kveðjur til hennar frænku
minnar á Freyjugötunni. “
Stórstígur og léttstígur stikaði
hann inn í hliðargötu til fundar viö
konuna sína frá Thailandi, leikfimina
og kvöldverðarboöið.