Mánudagsblaðið - 14.10.1957, Blaðsíða 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 14. október 1957
Frm.istæðir menn eru vanir
því að skýra öll fyrirbæri nátt-
úrunnar og mannlífsins á trúar-
legan og dulrænan hátt. Þeir
trúa því, að í flestu því sem skeð-
II
ur séu dularöfl að verki, öfl, sem
oft geti verið hættuleg, ef mann-
fólkið kemur ekki fram á réttan
hátt gagnvart þeim. Þessi dul-
ræni eða magiski hugsunarháttur
gerir það að verkum, að flest
fyrirbæri lífsins eru með frum-
stæðum þjóðum umgirt allskonar
trúarlegum hugmyndum og siða-
reglum. Þetta gildir ekki hvað
sízt um allt það, er lýtur að æxl-
un og f jölgun mannfólksins. Æxl-
un dýra og manna eru með flest-
um hinum frumstæðari þjóða tal-
in harla dulræn fyrirbæri, sem
stjórnað sé af máttugum kyngi-
öflum. Og í sambandi við þetta
allt eru til óteljandi trúarlegar
seremóníur og fáránlegar hug-
myndir af ýmsu tagi. Sáning
korns og æxlun búfjár eru mjög
víða taldar helgiathafnir, og
stundum eru haldnar trúarhátíð-
ir í sambandi við þetta, hátíðir,
sem stundum eimir lengi eftir af
rnéðal sveitafólks í siðm’enntuð-
um löndum. Enn í dag eimir eft-
ir óf fornum hugmýndúm af því
tagi í ísléri'zkúm sveitum, til dæm
is í allskonar hjátrú í sambandi
við liknarbelg nautpenings.
Það er því ekki að furða, þótt
margvísleg þjóðtrú hafi mynd-
azt í sambandi við æxlun mann-
fólksins sjálfs. Ef athugaðar eru
hugmyndir og siðareglur frum-
stæðra þjóða á þessu sviði má
finna margt, sem okkur þykir
furðulegt og í mesta máta fárán-
legt.
Ölaíur Hansson, menntaskólakennari:
Flestum frumstæðum þjóðurn
er ljóst sambandið milli samfara
og barnsgetnaðar, en þó eru til
ýrnsar undantekningar frá þessu.
Allvíða eru til þær hugmyndir,
að börn séu stundum eingetin,
móðirin geti eignazt þau án til-
verknaðar karlmanns. Og svo er
að sjá, að þessar hugmyndir séu
ékki aldauða með menningarþjóð
um, því að alveg nýlega hélt
stúlka í Englandi því fast fram,
að hún hefði eignazt eingetið
barn. Og Þórbergur Þórðarson
segir í bréfi til Láru, að sú saga
hafi gengið í Suðursveit á hans
sokkabandsárum, að trekkvindur
inn hafi átt barn með stúlku.
Það var mær, sem nefnd var
Guðrún Trekkvindsdóttir.
Víða er til sú trú, að guðir eða
andar eigi stundum börn með
mennskum konum. Þetta þekkist
í mörgum sögum Forn Grikkja.
Og í íslenzkum þjóðsögum kem
ur það fyrir, að huldumenn eigi
börn með stúlkum úr mannheim-
um. Hjá frumstæðum þjóðum er
mjög víða til sú írú að illir and-
ar sækist eftir því að eiga -böm
með ménnskum konum. Verða
í þær matgs að gæta' 4il að sllkt
ólán hendi þær ekki. Oft bera
þær á sér sérstaka verndargripi,
til að ltoma í veg fyrir þennan
voða. — Hjá flestöllum þjóðum
| er til alls konar hjótrú í sam-
1 bandi við þungaðar konur. Sums
' staðar eru þær tabú og mega
■ ekki umgangast annað fólk nema
! eftir sérstökum siðareglum. Hitt
■ er þó algengara, að þær séu að-
eins taldar tabú rétt fyrir fæð-
inguna. Það er mjög algengt, að
alls konar hlutir séu tabú fyrir
þungaðar lconur. Þær mega ekki
neyta sumra fæðutegunda um
meðgöngutímann, t. d. ekki
borða kjöt ýmissa dýrategunda.
Stundum eru þetta hættuleg dýr,
og er þá talið, að barnið íái
þeirra vondu eiginleika. Stund-
um er þó ekki þessu til að dreifa.
Um alla Evrópu þekkist sú þjóð-
trú, að ef kona borði hérakjöt um
meðgöngutímann fæðist barn
hennar með skarð í vör. Slíkt
skarð er kennt við héra á mörg-
um tungumálum álfunnar. Stund
um er það talið nóg að kona sjái
héra, á meðan hún er þunguð,
þá fái barnið þetta líkamslýti.
í íslenzkri þjóðtrú eru til ýmsar
hugmyndir af þessu tagi. Ef
þunguð kona borðar rjúpuegg
verður barn hennar freknótt. Og
ef barn fæðist með valbrá eru
til svipaðar skýringar. Valbráin
kemur stundum af því, að móðir-
in hefur borðað kjöt valsleginn-
ar rjúpu, stundum er það nóg að
hún sjái fálka og enn fleiri skýr-
ingar eru til á valbránni. Fágæt-
ari er hér á landi óttinn við seli
í þessu sambandi', en þó er hann
, til. Ef þunguð kona neytir sela-
t kjöts verður barn hennar með
Veðdeildar Landsbanka íslands (B.-ílokkur 3) eru til sölu í afgreiðslu-
sal Útvegsbankans.
Grunnvísitala flokksins er 187.
Bankavaxtabréfin og vextir af þeim, sem er 5 lh % eru undan-
þegin framtalsskyldu og skattírjáls og má verja fé ómyndugra og
opinberra stofnana til kaupa á þeim.
Greiða má skatta og opinber gjöld með vaxtamiðum bréfanna.
Bréfin eru tryggð með, ábyrgð ríkis^jóðs auk anndrra trygginga.
Útvegsbanfci íslands
stundin nálgast fer hún út í skóg-
selshreyfa í stað handa og stund
um með selshaus líka. Stundum
er nóg, að konan sjái sel ,til að
þessi ósköp komi fyrir.
Fæisng hjá írumstæSum
þjóðum
Fræðimenn fullyrða, að lang-
oftast gangi konum meðal frum-
stæðra þjóða miklu léttar að ala
börn sín en kynsystrum þeirra
hjá menningarþjóðum. Það er al-
gengt, að konur eru komnar til
vinnu sinnar fáum klukkustund-
um eftir að þær hafa fætt börn
sín, eins og ekkert hefði í skorizt.
Hjá mörgum þjóðum Asíu, Af-
ríku og Suður-Ameríku þekkist
sængurlega alls ekki í sambandi
við barnsfæðingar. í sambandi
við fæðinguna sjálfa ríkja mjög
ólíkar venjur hjá hinum ýmsu
þjóðum. Sums staðar fæðir kon-
an barn sitt 1 einrúmi. Þegar
arrjóður eða á annan afvikinn
stað og elur þar barnið, án þess
að nokkur sé viðstaddur. Oft tek
ur hún þó með sér yfirsetukonu,
en þann starfa annast gamlar
konur með mörgum frumstæðum
þjóðum. Starf hennar er þó að
mestu leyti trúarlegt, hún á að
hafa yfir viðeigandi særingar og
galdra formúlur til að létta fæð-
inguna. Ef illa gengur eru stund
um galdramenn þjóðflokksins
kvaddir til.
Það er trú margra frumstæðra
þjóða, að hið ófædda barn viti
sínu viti, hafi jafnvel vit og vilja
á við fullorðið fólk. Yfirsetukon
u rog galdramenn beina því oft
máli sínu til barnsins, þegar þau
eru að reyna að flýta fæðingunni.
Þau lofa því gulli’ og grænum
skógum, ef það vilji fæðast fljótt
og vel. Einkum er reynt að
freisla þess með loforðum um
góðan mat og drykk. í þessum til
gangi eru konur stpndum sveltar
í nokkra daga áðrir en von er á
barninp. Er þá talið, að barnið
sé orðið syp soltið, að það verði
fúsara til að fæðast og fá sér
næripgu. En stundum lætur barn
ið sé rekki ségjast og ’vill ekki
fæðast, þrátt fyrir fögur loforð.
Þá venda menn sínu kvæði í
kross og grípa til hótana. Barn-
inu er nú hótað öllu illu, «£ það
I
heldur áfram að þrjózkast við að
fæðast, því er ógnað með hýð-
ingu, meiðingum eða dauða. Það
er útbreidd trú, að barn, sem er
seint til að fæðast, geri þetta af
stríðni, þvermóðsku og ótuktar-
skap. Bæði í Mið-Afríku og Suð-
ur-Ameríku þekkist hjá sumum
þjóðflokkum sá siður að lífiáta
þau börn, sem hefur gengið mjög
erfiðlega að komast í þennan
heim. Eiga sumir þeirra jafnvel
sérstök tæki, sem eru ætluð til
að stytta slíkum vandræðabörn-
um aldur. Þetta fólk trúir því
statt og stöðugt, að slík börn
séu ekki á vetur setjandi, þau
muni verða hættulegt óþverra-
fólk og glæpalýður, úr því að
þau sýndu af sér slíka þver-
móðsku og mannvonzku þegar í
fæðingunni.,
Víða þekkist það, að reynt er
að létta fæöinguna með hljóð-
færaslætti og söngvum, oftast
trúarlegs eðlis. Þetta kvað tíðk-
ast enn í dag meðal Gyðinga af
hinum lægri stéttum, og meðal
sveitafólks í Búlgaríu þekktist
það fram á 19. öld. Hjá Forn-
Grikkjum var .þetta alsiða, þegar
svona stóðl á, voru su'ngnir þar
til ætlaðir fæðingarsöngvar; og
■stundum var einnig leikið á flaut-
ur.
Sú trú þekktist allvíða, að það
sé vænlegt til að flýta fæðingu
að láta galdramann hrækja í and-
lit hinnar fæðandi konu. Einkum
er hrákinn áhrifamikill, ef galdra
maðurinn hefur fastað í einn eða
tvo sólarhringa áður. Hér kemur
fram hin ævaforna trú á lækn-
inga- og töframátt hrákans.
Við erfiðar fæðingar meðál
frumstæðra þjóða er þó stundum
gripið til ýmissa aðgerða, sem
ekki eru beinlínis trúarlegar.
Hinni veiku konu var velt á
ýmsa- vegu, henni hent í loft upp
eða jafnvel sparkað í hana, og
reyndar voru aðrar hrossalækn-
ingar af svipuðu tagi. Sú trú var
víða til, að gott ráð til að flýta
fæðingu væri að láta konuna
hrökkva við eða gera hana ofsa-
hrædda. Maður hennar var stund
um látinn koma og detta niður
hjá henni sem steindauður væri.
Stundum var það svo hjá Indíán-
um, að ríðandi maður með al-
væpni var látin þeysa fast að
1 konunni og ógna henni. Því var
trúað, að hræðsla konunnar
flýtti fyrirfæðingunni, en hætt
: er við, að hú,n hafi stundum get-
að haft alvarlegar afleiðingar.
Það er ekki hjá öllutn þjpðum,
að fæðingin fer fram í einrúmi
eða að fáum viðstöddum. Sums
staðar á Suðurhafseyjum, t. d. á
Hawai, var fæðingin opinber at-
höfn, sem allir fengu ókeypis að-
gang að. Allir þorpsbúar
streymdu að til að yera viðstadd-
ir, jafnt karlar og kpnur, börn og
gamalmenni. Stundum voru kon-
ur látnar fæða í samkornuliúsi
þorpsins til þess að fleiri kæm-
ust að, og þar stóð maður við
mann. Við slík tækifæri gerðu
Malajarnir sér oft glaðan dag
og drukku sig fulla, meðan á
fæðingunni stóð, svo að söngur
þeirra og drykkjulæti heyrðust
.Framhald á 7. síðu