Tíminn - 16.04.1946, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMJÐJAN EDDA hJ.
RITSTJÓRASKRIFETOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Slmnr 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
Siml 2323
30. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 16. apríl 1946
68. blali
Eiga almanna-
tryggingarnar að
vera svona ?
Auk þeirra röksemda, sem
koma fram í nefndaráliti Her-
manns Jónassonar, mælir það
mjög með frekari athugun á al-
mannatryggingafrv., a® þar er
eftir 2. umræðu þess í efri deild,
fulit af ýmis konar misrétti,
sem litlar líkur eru til að verði
lagfærðar, ef það verður keyrt
í gegnum þingið nú. Skulu hér
nefnd nokkur atriði þessu til
sönnunar:
Hjón njóta ekki fullra elli-
trygginga, ef þau búa saman,
en njóta hins vegar fulls styrks,
ef þau eru aðskilin. Virðist þetta
ákvæði einna helzt eiga að miða
að því, að hjón skilji í ellinni.
Konur njóta ekki sjúkra-
styrksins, ef þær eru giftar og
maðurinn er talinn geta séð
fyrir þeim. Hins vegar njóta
ógiftar konur fulls sjúkrastyrks,
hvernig, sem efnum þeirra er
háttað. Giftar konur fá einnig
lægri fæðingarstyrk en ógiftar
konur. Margt fleira er í frum-
varpinu, sem gefur til kynna,
að stjórnarliðinu sé sérstaklega
í nöp við giftar konur og hjóna-
bönd.
í kaupstöðum og kauptúnum,
þar sem læknar eru, njóta menn
sjúkrastyrksins eftir 8 daga
veikindi, en í sveitum og kaup-
túnum, þar sem ekki eru lækn-
ar, ekki fyrr en éftir fjögra
vikna lcgu. Bendir þetta ákvæði
vissulega til, að andúð á dreif-
býlinu megi sín meira hjá
stjórnarliðinu en réttlætiskennd.
Þá er lagt til að lggja nýjan
skatt á alla atvinnurekendur, án
tillits til afkom^ og efnahags,
og nemur hann kr. 1.50 fyrir
hverja vinnuviku, sem unnin er
í þjónustu hans.
Mörg slík óréttlætis- og
ójafnréttisákvæði eru í frv., sem
vissulega sýna, að það myndi
ekki málinu tii spillis, að það
fengi meiri athugun og undir-
| búning, er vafalaust myndi verða
!til þess að þessi nýsréttarákvæði
yrðu færð í sanngjarnara horf.
4
IRANSTJÓRN kveðsl
treysta Rússura
ÖryggisráSiS lcemur saman til
fundar i dag, eftir hlé þaS, sem
orSiS hefir á störfum þess. Irans
menn hafa óskaS þess, aS ráSiS
aShafist ekkert frekar í málinu,
þar sem sendiherra Rússa í Iran
hefir tvívegis gengiS á fund
stjórnarinnar til aS fullvissa
hana um þaS, aS Rússar ætli
nú aS efna loforS sín um aS
vera farnir meS her sinn úr
landinu á tilsettum tíma.
ERLENDAR FRÉTTIR
'I STUTTU MÁLI
Hollenzki forsætisráSherrann
hefir 'veriS í London og náSist
algert samkomulag um, aS
brezki herinn færi frá Java og
hollenzkur her komi í staS hans.
Frá samningum viS þjóSernis-
sinna verSur ekki gengiS fyrr
en eftir þingkosningar í Hol-
landi, er fara fram í næsta mán-
uSi.
— Síöustu brezku hermennirn-
ir eru nú farnír frá Sýrlandi.
Eldsvoði.
Á sunnudagsmorguninh kviknaði í
bragga við Eiríksgötu. Þegar slökkvi-
liðið kom á vettvang var bragginn
alelda, en því tókst samt fljótlega að
ráða niöurlögum eldsins. Bragginn og
allir innanstokksmunir, sem i honum
voru ónýttust að mestu. Hjónin, sem
bjuggu i honum meiddust, er þau voru
að bjarga sér út úr eWinum. Konan
handleggsbrotnaði, en maðurinn
brenndist nokkuð.
Lög um almannatryggingar veröa aðeins pappírsgagn,
ef fjármálum þjóðarinnar verður ekkl komið á réttan kjöl
*
Rökstuðningurinn fyrir dagskrártillögu Hermanns Jónassonar
um að vísa þeim frá til frekari undirbúnings og athugunar
Við aðra umræðu í efri deild um almannatryggingafrumvarpið, lagði Hermann Jónasson, sem
var fulltrúi Framsóknarflokksins í þeirri þingnefnd, sem hafði málið til athugunar, fram rök-
studda dagskrá, er hljóðaði á þessa leið:
„Deildin telur, að mál þetta þurfi nánari athugunar við og nauðsynlegt sé, að þjóðin kynnist
því og ræði það, áður en því er ráðið til lykta. Síðan verði það tekið til úrlausnar í sambandi
við þær ráðstafanir, er gera þarf til stefnubreytingar í fjárhags- og atvinnumálum, til þess að
skapa tryggingunum traustan fjárhagsgrundvöll.
Væntir deildin þess, að fullkomin tryggingarlöggjöf, byggð á öruggari fjárhagsgrundvelli, verði
nánar undirbúin svo fljótt sem verða má, og tekur fyrir næsta mál á dagskrá.“
Tillaga þessi var felld af stjórnarliðinu. í nefndaráliti, sem Hermann lét fylgja tillögunni, segir
á þessa leið:
jVúgildandi
tryggingarlöggjöf.
Tryggingarlöggjöf sú, er gild-
ir, var sett með samstarfi Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins. ÁSur eri þessi löggjöf
var sett, hafði hún verið ýtar-
lega rædd, enda lá fyrir reynsla
um allflest þau tilvik, er þessi
tryggingarlöggjöf tók til, vegna
þess að frjálsar tryggingar höfðu
verið starfræktar um langt
tímabil.
Þrátt fyrir þetta þótti ekki
fært að lögbjóða sjúkratrygg-
ingar, svo eðlilegar og nauðsyn-
legar sem þær þó eru, nema í
kaupstöðum landsins. Áður en
þær tóku gildi á öðrum stöð-
um, hafði málið verið athugað
og rætt og leitað eftir vilja
fólksins með almennri atkvæða-
greiðslu. Þar sem komið hefir í
ljós, að óskað væri eftir trygg-
ingunum með þeim kýöðum og
réttindum, sem þeim fylgja,
ganga þær í gildi. Fólkið hefir
næsta almennt óskað sjúkra-
trygginganna, og þær eru nú á
komnar um mestallt land.
Aðalbreytingar frv.
Samkvæmt því frumvarpi, sem
hér liggur fyrir, er gerð alveg
gagnger breyting á þeirri lög-
gjöf, sem gilt hefir til þessa.
Sj úkratryggingunum er breytt,
aðallega þannig, að nú á sú
skylda að hvíla á sjúkratrygg-
ingardeild hinnar almennu
tryggingarstofnunar að greiða
hinum sjúku dagpeninga eftir
að þeir hafa verið sjúkir vissan
dagafjölda.
Slysatryggingar eiga sam-
kvæmt frumvarpinu að ná til
stórum fleiri en hingað til.
Ellitryggingar eru og mjög
auknar.
Þá er í hinu nýja frumvarpi
gert ráð fyrir víðtækum barna-
tryggingum og heilsugæzlu, og
fleiri stórbreytingar eru á lög-
gjöfinni gerðar.
Það er vissulega ákjósanlegt
að geta tryggt þegna þessa
þjóðfélags gegn hvers konar ó-
viðráðanlegum óhöppum, og fer
vel á því að setja sér það mark,
að svo megi verða. í sambandi
við það er rétt að láta þess getið,
að í þessu frumvarpi verða ekki
lögboðnar atvinnuleysistrygg-
ingar né trygging á öryrkjum
50—75%. En það er vitað, að
þegar er þetta frumvarp hefir
verið samþykkt, verður lagt
fram frv. til laga um atvinnu-
leysistryggingar og um öryrkja-
tryggingar, að því leyti sem enn
á skortir.
Þetta er ekki óeðlilegt, því
margir munu telja það ekki lítið
ósamræmi, eftir að svo víðtækar
tryggingar hafa verið lögboðn-
ar sem frumvarpið gerir ráð
fyrir, ef menn væru ekki tryggð-
ir gegn atvinnuleysi og að öllu
leyti gegn örorku. Því skal ekki
neita«ð, að æskilegt er, að þjóð-
félagið geti haldið uppi svo víð-
tækum tryggingum sem þá væru
á komnar. En í því sambandi
verður að gæta fleiri atriða en
óska einna saman.
INauðsynlegur
uudirbúniiigur.
Þess ber þá fyrst að gæta, að
reynslan hérlendis og annars
staðar af framkvæmd trygging-
arlöggjafar sýnir það og sannar,
að hver þjóð þarf að fá skólun í
því að nota tryggingarnar eðli-
lega og heiðarlega, þannig að
þær komi að gagni hinum
tryggðu, en ofþyngi ekki lækn-
um og tryggingarstofnuninni til
mikils tjóns fyrir fjárhag stofn-
unarinnar og heilsugæzluna í
landinu. Þessa tryggingarmenn-
ingu tekur nokkurn tíma að
skapa, og verður að telja e"kki
lítið vafasamt, að hagkvæmt sé,
að aukning trygginganna kæmi
hraðar en þessi skólun fólksins
VINNUBRÖGÐIN
Á ALÞINGI
Stjórnarliðinu tókst ekki að
afgreiða almannatryggingafrv.
frá efri deild í gær, því að ekki
hafði náðst í gærkvöldi sam-
komulag um breytingartillögur
þær, sem það ætlaði að leggja
fram við 3. umræðu og eink-
um snúast um það, hvort einn
eða tveir forstjórar eiga að vera
við tryggingarstofnunina. Vafa-
samt þótti í gær, hvort deildinni
tækist að ljúka afgreiðslu frv.
f dag. Má af þessum vinnu-
brögðum sjá, hve alvariegur sá
ásetningur stjórnarliðsins hefir
verið að ljúka þinginu fyrir
páska.
Þá var enn lagt fram nýtt
frumvarp í gær, flutt af þing-
mönnum úr öllum stjórnarflokk-
unum, er vafalaust mun eiga að
afgreiða á þinginu. Fjallar það
um 20 milj. kr lántöku til hafn-
arframkvæmda. Myndi slíkt
stórmál áreiðanlega hafa verið
lagt fram fyrr, ef ætlunin hefði
verið að ljúka þinginu fyrir
páska.
í aö nota þær. Með því er þessu
mikilsverða máli sýndur mjög
hæpinn greiði. Mætti vel svo
fara, að tryggingarnar yrðu fyr-
ir þessa sök — svo sem borið
hefir á erlendis — erfiðari og
óvinsælli í framkvæmd en þær
eiga skilið, og getur það orðið
málinu hættulegt þegar á fyrstu
árum reynslutíma trygging-
anna.
Nú er til þess ætlazt, að þessi
stóri lagabálkur verði sam-
þykktur á fyrsta þingi, sem
hann er sýndur, og gerbreyting
gerð á tryggingunum í einni
svipan, án þess að málið hafi
verið rætt nokkuð verulega með-
al þjóðarinnar. Má óhætt full-
yrða, að þetta eru mjög óeðlileg
vinnubrögð og gagnstæð þeim
vinnubrögðum, sem fram til
þessa hafa verið viðhöfð, er
tryggingarnar hafa verið aukn-
ar, sbr. sjúkratryggingarnar.
Fyrir 2—3 árum voru í Englandi
lögð fram í aöalatriðum þau
frumvörp til almannatrygginga,
er nú stendur fyrir dyrum að
samþykkja þar^í- landi. Málið
hefir síðan verið athugað og
rætt mjög ýtarlega til þess að
kynna það fyrir þjóðinni og gera
ýtarlegar áætlanir um það,
hvernig undir útgjöldum til þess
að halda uppi þessum trygging-
um verði staðið. Hér er almenn-
ingur alls ófróður um það mál,
sem hér liggur fyrir, svo sem að
líkum lætur, því það hefir verið
mjög lítið rætt og alls ekki at-
hugaður gaumgæfilega fjár-
hagsgrundvöllur þess. Fjárhags-
grundvöllurinn er miðaður við
afkomu þjóðarinnar á árinu 1942
og 1943, og eru það óneitanlega
óvenjuleg ár og tæpast hægt að
gera ráð fyrir, að fjárhagur
þjóðarinnar verði að jafnaði
svo góður.
Kostnaðaraukinn
nenmr 32 niilj. kr.
Það kemur fram í greinargerð
fyrir þessu frumvarpi, að áætl-
aður kostnaðarauki við þessa
fyrirhuguðu breytingu á trygg-
ingarlöggjöffcnni er 32 miljónir
króna. Óhætt mun þó að gera
ráð fyrir, að sú kostnaðaráætl-
un sé eins lág og hægt var að
gera hana. KostnaÖurinn skipt-
ist þannig, að álög á einstakl-
inga, sem voru 13,1 miljón,
verða 20,9 miljónir; hækkun 7,8
miljónir. Atvinnurekendur
greiða nú 4,2 milljónir, en eiga
að greiða samkvæmt frumvarp-
inu 11,8 milljónir, hækkun 7,6
(Framhald á 4. síðu).
ísEendingar fá f immtán nýja
vélbáta frá Danmörku
Verða þeir lielmingi ódýrari en bátarnir, sem
ríkisstjórnin lætur smíða?
í fyrradag kom hingað til lands nýr bátur, sem smíðaður hefir
verið í Danmörku. Báturinn heitir FRAM og er hinn fyrsti af 15
bátum, sem samið hefir verið um smíði á þar. í sumar kom til
orða að smíðaðir yrðu miklu fleiri bátar í Danmörku og vildu
Akurnesingar meðal annars fá tíu slíka báta eins og skýrt hefir
verið frá hér í blaðinu áður. Ríkisstjórnin lagðist á móti þeim
bátakaupum, svo að Akurnesingar urðu að hætta við þau. Þeir fá
því aðeins tvo af þeim bátum, sem nú eru í smíðum í Danmörku.
Hinir bátarnir fara til ýmissa staða á landinu.
Fyrstu framboð Fram-
sóknarflokksins
Framsóknarflokkurinn hefir
gengið frá framboðum sínum í
alþingiskosningunum í vor í Ár-
nessýslu, Austur-Húnavatns-
sýslu og Skagafjarðarsýslu.
Hafa framboðin í þessum sýsi-
um verið að ^llu leyti ákveðin
af flokksfélögunum í hlutað-
eigandi kjördæmum.
í Árnessýslu verður listi
flokksins þannig: Jörundur
Brynjólfsson, bóndi í Skálhplti,
Helgi Haraldsson, bóndi á
Hrafnkellsstöðum, Eiríkur Jóns-
son, bóndi í Vorsabæ, Þorsteinn
Sigurðsson, bóndi á Vatnsleysu.
í Austur-Húnavatnssýslu verð-
ur Gunnar Grímsson, kaupfé-
lagsstjóri á Skagaströnd, fram-
bjóðandi flokksins.
í Skagafjarðarsýslu verður
listi flokksins þannig: Stein-
grímut Steinþórsson búnaðar-
málastjóri, Hermann Jónsson,
bóndi á Yzta-Mói, Jón Jónsson,
bóndi á Hofi, Gísli Magnússon,
bóndi í Eyhiidarholti.
Verð dönsku bátanna er mun
hagstæðara en verð þeirra báta,
sem núverandi ríkisstjórn hefir
samið um smiði á og er ekki
ólíklegt, að bátar þeir, sem ríkis-
stjórnin er nú að láta smíða
innanlands, verði helmingi dýr-
ari en þessir bátar. Verðið á
smál., með vél, mun vera um
fimm þúsund krónur. Verð þessa
báts, sem þegar er kominn, er
með öllu tilheyrandi tæpar 300
þús. kr. íslenzkar. En báturinn
er gefinn upp fyrir að vera um
60 lestir, en líklegt er að hann
mælist upp undir 70 lestir.
Næsti báturinn af þeim, sem
smíðaðir eru í Danmörku, er
væntanlegur hingað í næsta
mánuði, en gert er ráð fyrir að
smíði þeirra allra verði lokið á
þessu ári. Hefðu Akurnesingar
t. d. fengið þá tíu báta, sem
þeir báðu um, hefðu þeir allir
verið tilbúnir fyrir síldveiðarn-
ar í sumar.
Blaðamönnum var í gær boð-
ið að skoða bátinn, en hann er
byggður hjá Fredriksund Skips-
værft í Fredriksund. Samið var
um byggingu bátsins í ágúst
1945 af umboðsmanni skipa-
smiðastöðvarinnar, Eggert Krist-
jánssyni stórkaupmanni. Eig-
endur bátsins eru Hlutafélagið
„Stefnir" í Hafnarfirði.
Báturinn hefir á leiðinni til
landsins reynzt í alla staði
mjög gott sjóskip og vél bátsins,
sem er 180/200 Hk. Tuxham
dieselvél reyndist einnig 1 alla
(Framhald á 4. stöu).
Fyrsti sænski
báturinn kominn
Fyrsti báturinn af þeim, sem
fyrrv. ríkisstjórn samdi um
smíði á í Svíþjóð, er nú kominn
til landsins. Báturinn heitir Haf-
dís og kom hann til Reykjavík-
ur í fyrradag. Báturinn reynd-
ist vel á leiðinni til landsins
og hreppti þó vont veður. Hann
er um 50 lestir að stærð. Skip-
stjóri er Þorkell Jónsson. Haf-
dis mun fara á togveiðar næstu
daga.
Hótelið á Akranesi
bremmr
Nokkru eftir hádegi í gær
kom upp eldur í Hótel Akra-
nes og brann það til kaldra kola
á skömmum tíma. Hótelið var
stórt timburhús tveggja hæða
og eina hótelið á Akranesi. Hús-
ið var byggt 1883, en nýviðgert.
Nokkru af innbúi var bjargað af
neðri hæð, en engu af þeirri
efri. Eldhafið var mikið og tókst
slökkviliðinu með naumindum
að verja næstu hús. Fjóttán
manns var í húsinu og bjar^-
aðist það allt saman, gömul kona
sem bjó á efri hæð bjargaðist
þó naumlega. Eldurinn kom
upp á efri hæð hússins og er
haldið aö kviknað hafi í út frá
rafmagni.
Sölubörn
sem vilja selja stúdentablaðið
„Vér mótmælum allir“, komi á Amt-
mannstíg 1 (hús Ungmennafélags
Reykjavíkur kl. 1 i dag. — Há sölu-
laun.
i