Tíminn - 30.12.1948, Blaðsíða 5

287. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 30. des. 1948.

Fimmtud. 30. des.
Innkanpastofnun
ríkisins
ERLENT YFIRLIT:
Sigur israelsma
Araliaríkiin hafa lieðið óslg'Hr í Palesííma,
nema Trjmsjorílanía, er fær sennile&'a
Muía af landiau
Einn þáttur
af Arabaríkjunum og mun það eiga
aðalþáttinn í því, að vopnahlé
þeirra og Gyðinga hefir haldist.
Hernaðarsigrar þeir, sem Gyðing
ar hafa unnið, benda eindregið til
var bannaður í Egiptalandi fyrir ' þess, að hið nýja ríki þeirra í Palest
Þ.au tíðindi gerðust í Egiptalandi
í fyrradag. að Nokhrasy Pasha for-
sætisráðherra var myrtur af lækna
í almennúm nema úr bræðrafélagi Muhameðs-
sparnaði er sá að gera hag- j trúarmaiina. Pélagsskapur bessi
kvæm kaup. Um það hefir
löngum verið oflítið hugsað nokkru, en hann hefir beitt sér
hér á landi, hvort sem í hlut fyrir ýmsum skemmdarverkum síð-
á hinn almenni og enistaki an egipski -herinn tók að bíða ó-
neytandi, eða hið opinbera. ’ sigra fyrir Gyðingum í Palestínu.
Allt of mörg dæmi eru til um Egipsku stjórninni hefir verið ' sem íólksflutningar þangað eru
ínu, standi þegar orðið föstum fót-
um. Það er þegar sýnt, að Arabar
geta ekki hnekkt því. Hernaðarleg-
ur styrkur Xsraels eykst óðum, þar
SOrglegan vanþroska Og vel- kennt um ódugnað hersins og er
sæmisskort í þessum efnum í mikii gremja meða þjóðarinnar
opinberu lífi á íslandi. Svo'yfir óförum hans. Morðið á for-
langt hefir þetta gengið, að sætisráðherranum er vafalaust af-
einstakir fulltrúar almenn- ' leiðing þessarar gremju.
ings hafa notað aðstöðu SÍna j Samskonar gremja er nú einnig
og trúnað fólksins til að mjög mögnuð í Sýrlandi og Liba-
græða fé með því að verzla non, en herir þessara landa hafa
fyrir hönd almennings við fyr einnig farið algera hrakför fyrir
irtæki sjálfra sín. Gyðingunr. í Sýrlandi varð stjórn-
Það er enginn vafi að kaup in a® sef Ja aí ser fnjbr nokkru' kvarðanir voru teknar. Megin
vegna opinberra framkv hafa 1 og hefir síðan verið stjórnarkreppa j efni þeirra var það, að öryggisráðið
oft verið óhagstæðari en þörf ^ar- * Líbanon er einnis buist við
miklir-og vopn skortir ekki. I þeim
Arabalöndum, sem eru andvígust
því, eykst hinsvegar sundurlyndi og
hernaðarleg geta þeirra mun ekki
aukast fyrst um sinn.
Sameinast Arabahéruðin
Transjórdaníu?
Á nýloknu þingi S. Þ. var Pales
tínumálið til umræðu, en litlar á-
stjórnarskiptum.
var á. Þær upplýsingar liggja
fyrir, að í sumar stórbygging ^
ar ríkisins hefir t. d. sement Slsllr Israelsmanna.
ver.ið keypt á smásöluverði.
Stundum mun hafa verið sam
ið þannig um stórframkvæmd
Að dómi. kunnugra er styrjöld-
inni í Palestínu nú raunverulega
lokið með sigri Gyðinga. Þeir hafa
skyldi skipa nýja sáttanefnd, er
hjálpaði til þess að ná endalegu
samkomulagi um landamæri Isra-
elsrikis. Þá var einnig ályktað, að
Jerúsalem skyldi verða undir al-
þjóðlegri stjórn og greitt skyldi
eftir megni fyrir arabiskum flótta-
ir, að verktakinn hafi ekkiináð á vald sitt aítur þeim héruð- mönnum frá israelsriki.
ag um Palestírju, sem Sýrlendingar og Það, sem þingið
Líbanonmenn lögðu undir sig á • óákveðið, var framtíðarstjórn þeirra
haft neinn óhag af því
kaupa efni dýrum dómum
hjá eigin fyrirtæki, og litið
lét með öllu
siðastliðnu vori, og jafnframt leikið héraða Palestínu, sem ekki munu
I
| heri þessara þjóða svo grálega, að (leggjast undir Israelsríki. Sú til-
laga Breta, að þau skyldu samein-
verið litið eftir slíku. Þegar i
kostnaðurinn er farinn að j Þeir verða. litils megnugir fyrst um
skipta miljónatugum geta|sinm Þeir. haTfa ^akið Egrpta
ymsir slikir liðir venð allveru , . . , , . ;
. ... öðrum þeim heruðum, sem þeu-
legir, þó að almennmgur viti f *
lítið
um.
Þegar núverandi ríkisstjórn
var mynduð var samið um1
það, að innkaupastofnun rík-
isins yrði sett á fót, og þjóð-
inni gefið fyrirheit um það.
Þetta hefir þó farið í undan-
iögðu undir sig á síðastliðnu vori.
Þessa dagana er barist um síðasta
vígi Egipta í Palestínu, hafnarbæ-
inn Gaza, þar sem bráðabirgðar-
stjórn Palestínu-Araba heldur til.
Öryggisráðið hefir það nú til. með-
ferðar að stöðva bardaga þar, en
líklegt þykir, að Gyðingar muni
drætti, enda mun hafa þótt hætta þeim fyrr en Egiptar
hætt við að slík nýbreytni hafa orðið- að hörfa í burtu.
drægi spón úr aski heildsal- J Gyðingar hafa þannig miklu
anna. Svo mikið er víst, að meira á valdi sínu af Palestínu
Sj álfstæðisflokkurinn hefir|en þeim hafði verið ætlað upphaf-
þvælzt fyrir í þessu máli, og' iega, þegar þing S. Þ. ákvað skipt-
er það raunar í samræmi við ingu Palestínu í fyrrahaust. Þeir
annað Og full von til þess, þeg j raða nú yfir allri Palestínu, nema
ar gætt er hverra hagsmun- j þeim héruðum, sem Transjordaníu
um hann þjónar. Nú mun þó menn lögðu undir sig á síðastliðnu
vei‘a óhætt að treysta því, að
innkaupastofnun ríkisins
taki til starfa mjög bráðlega.
Innkaupastofnun rikisins
er ætlað það hlutverk, að
trýggja hinu opinbera nauð-
synjar til reksturs síns og til
framkvæmda með beztu fá-
anlegum kiörum. Enginn veit
hvaö mikið fé hefir verið sótt
úr ' vasa almennings í óhæfi-
legan gróða óþarfra milliliða
vegna opinberra fram-
kvæmda. Hitt er víst, að mörg
verzlun hefir verið rekin með
góðum hagnaði með minni
viðskiptum en þeim, sem rík-
ið þarf að hafa.
IVIeð starfrækslu Innkaupa-
stofnunar ríkisins ætti að
vera stigið verulegt skref til
velsæmis og hagsýni í opin-
vori. Gyðingar hafa ekki reynt til
að hrekja þá í burtu síðan vopna-
hléið hófst í sumar og Transjórd-
aniumenn hafa heldur ekki reynt
til að fær út umráðasvæði sitt.
Transjórdanía hefir bezta herinn
ast Transjórdaníu, fékk ekki meiri-
hlutafylgi. Þróunin virðist hinsveg-
ar stefna í þá átt. Nýlega komu
helstu forustumenn Araba úr þess-
um héruðum saman til fundar í
Jeriko, og lýstu þar yfir þeim vilja
sinum, að þeir vildu sameina þau
Transjórdaníu. Þing og stjórn
Transjórdaníu hefir einnig lýst sig
fylgjandi sameiningunni. Abdullah
Transjórdaníukonungur hefir hins
vegar ekki lýst endanlegri afstöðu
sinni til þessa máls, þótt vitanlegt
sé, hver vilji hans er. Hann mun
telja hyggilegt að vera ekki um of
veiðibráður, en tryggja sér fylgi
stórveldanna áður en hið endan-
lega spor er stigið.
Þrjú Arabalöndin, Sýrland,
Libanon og Egiptaland, hafa lýst
sig mjög andvíg slíkri sameiningu
en mótmæli þeirra mega sín lítils
eftir ófarir þeirra í Palestínu. Hins
vegar þykir líklegt, að bæði Irak
og Saudi-Arabía munu fylgjandi
þessari sameiningu. Meðal Pales-
tínu-Araba mun og slík sameining
ABDULLAH
Transjordaníukonungur
eiga miklu f.vlgi að fagna, þvi að
þeir munu ekki telja sig þess megn
uga að stofna nýtt ríki, er geti
haldið hlut sínum fyrir Gyðingum.
Bráðabirgðastjórn Palestínu-Araba,
sem sett var á laggirnar í Gaza
með aðstoð Egipta, virðist lítið fylgi
hafa. Nokkrir ráðherranna í henni
hafa þegár beðist lausnar.
Enn er ekki fullvíst um afstöðu
Gyðinga tii slíkrar sameiningar, en
1 líklegt þykir, að þeir muni ekki
standa gegn henni, ef þeir telja
hlut sinn tryggðann. Abdullah
Transjórdaníukonungur hefir ný-
lega sagt, að hann geri sér vonir
um, að sambúð Araba og Gyðinga
verið góð í framtiðinni.
Flóttamannavandamálið.
Annað vandamál en landamæra- , afleiðing
málið er enn óleyst í Palestínu, en
það er að tryggja framtíðarheimil
um 700 þús. Araba, er flúið hafa
af umráðasvæði Israelsríkis. Þeir
búa nú við hin verstu kjör í ná-
grannalöndum Palestínu, en vald-
Skuldir ríkissjóðs
og Marshallhjálpin
í f járlagafrumvarpi fjár-
málaráðherra fyrir árið 1949
er gert ráð fyrir hvorki meira
né minna en 28 milj. kr. til
greiðslu vaxta og afborgana
á skuldum ríkissjóðs. Nánar
sundurliðast þessi útgjold
þannig: Vextir af lánum 7.3
milj. kr., afborganir lána 16.6
milj., vextir og afborganir af
ýmsum vanskilalánum með
ríkisábyrgð 4 milj. Sanjtals
gerir þetta 28 milj. kr.
Það er staðreynd, sem lýsir
betur en nokkur orð þá gert
hinni ömurlegu fjármála-
stjórn seinustu ára, að eftir
mesta góðærið í sögu þjóðar-
innar skuli svo komið, að ár-
legar vaxta- og afborgana-
greiðslur ríkisins séu 28 milj.
kr. Að réttu lagi hefði ríkið
ekki aðeins átt að vera skuld
laust eftir góðærið, heldur
hefði það átt að eiga gilda
sjóði til framkvæmda á kom-
andi árum.
Þá staðreynd, er einnig
vert að hugleiða, að hefði
ríkið verið skuldlaust nú og
því ekki þurft að standa
: straum af þessum 28 milj. kr.
I greiðslum, myndi hafa verið
i hægt að losna við söluskatt-
inn að nær öllu leyti. Það er
ekki ofsagt, að þessi óheppi-
legi og þungbæri skattur sé
af eyðslusyndum
! fyrrverandi ríkisstjórnar.
(Framhald á 6. siSu).
Raddir nábúanna
Jóhannes úr Kötlum skrif-
aði nýlega langa grein í Þjóð
viljann, þar sem hann m. a.
taldi hið fyrirhugaða Atlants
hafsbandalag „svik við sam-
einuðu þjóðirnar-“ í tilefni af
þessu segir Alþýðublaðið í
forustugrein:
„Hér skjátlast honum strax:
Stofnun NorSur-Atlantshafs-
bandalags er nefnilega síður en
svo nokkurt brot á sáttmála
hinna sameinuðu þjóða; í hon-
um er þvert á móti gert ráð fyr
ir slíkum svæðisbundnum sam-
tökum til þcss að treysta frið-
inn; enda er það ekki fyrsta
arinnar fer þó vitanlega, eins
og annara opinberra stofn-
ana, mjög eftir því, hvernig
haldið verður á málum henn-
ar. Þess má fastlega vænta,
að þeir, sem grætt hafa ó-
eðlilega á umræddum skipt-
um við ríkið, reyni að halda
þeim gróðamöguleikum sín-
um áfram með einum eða öðr
um hætti. Það er líka vert að
gera sér ljósa þá staðreynd,
að þessir aðilar eiga víða
sterk ítök. Það mun því reyna
, verulega á forustumenn þess
berri fjárgæzlu. Þá ætti það arar stofnunar að halda svo
að vera útilokað, að sá, sem
sér um opinbera framkvæmd,
græði á því að selja efni til
hennar. Það ætti einnig að
á málum, að árangur verði
góður af störfum hennar. Að
óreyndu skal hins vegar ekki
spáð, nema því bezta, enda
vera tryggt, að ekki legðist ó- ij óst að mikill árangur getur
hæfilegur milliliðagróöi á það náðst, ef vel er að öllu staðið.
efni, sem keypt er til opin- J ]yieg starfrækslu Innkaupa-
berra framkvæmda. Það fjár stofnunarinnar er aðeins
magn, sem ríkið notar í því stigið eitt skref af mörgum,
skyni, ætti því að notast mun er gera þarf til að drýgja
betur en hingað til. | framlögin til opinberra fram-
Starfsemi Innkaupastofn- 1 kvæmda. Sá ósiður hefir kom
izt á að undanförnu, að
svokölluðum byggingarfélög-
um hefir verið falið að sjá
um einstakar opinberar fram
kvæmdir og þau fengið að
leggja furðulega mikla álagn
ingu á vinnu og efni. Einna
frægasta dæmið í þessum efn
um eru viðskipti síldarverk-
smiðjanna, sem Áki Jakobss.
lét reisa, og Almenna bygg-
ingarfélagsins, Annað dæmi
engu ómerkara, er það, að þeg
ar Fiskiðjuver ríkisins var
reist, stofnaði 1 ögfræðingur,
sem var flokksbróðir Áka,
byggingarfélag, sem tók að
sér eftirlit með verkinu fyrir
mil j ónar f j órðung.
Slíkum aukakostnaði verð-
ur vissulega að hætta með
öllu. Hér eru um milliliðastarf
semi að ræða, sem auðvelt á
að vera losna við, en ekki
IJr því sem hefir verið gert
í þessum efnum, verður ekki
bætt hér eftir, nema að því
leyti, að þjóðin læri að þekkja
forustumenn sína af verkun-
um og sýni þeim, sem óhappa
verkin hafa unnið, engan
trúnað í framtíðinni. Að öðru
leyti dugir ekki annað en að
snúast við þeim vanda, sem
af óhappaverkunum hefir
hlotizt.
Eitt fyrsta verkefnið, sem
hér bíður úrlausnar,er að losa
ríkissjóð við þá þungu skulda
byrði, sem nú hvílir á honum.
Fyrsta skrefið er að hætta
öllum opinberum lántökum.
nema þá til fyrirtækja, sem
tryggt má telja að geta sjálf
risið undir þeim. Annað skref
ið er að borga ekki minna nið
ur árlega af gömlum skuld-
um en gert er ráð fyrir í fjár-
lagafrumvarpinu. Þriðja
skrefið er að nota gjafaféð
Marshallhjálparinnar, ef það
fæst, að meira eða minna
bandalagið, sem stofnað er inn- leyti til að borga niður skuld-
an ramma hinna sameinuðu jr ríkisins.
Þjóða. i>að er ein afleiðing óstjórn
Það veit Jóhannes úr Kötlum arinnar á undanförnum ár-
og að vísu. „Fyrst var myndað um> að ríkisstjórnin hefir orð
Vestur-Evrópubandalagið með , jg að stíga þau erfiðu spor að
biðja um gjafafé á grundvelli
Marshallhjálparinnar. Enn er
ekki víst, hvor ísland fær
slíka aðstoð, þar sem það
þátttöku Bretlands, Frakklands
og Beneluxlandanna," segir
hann. En hér skjátlast sagnfræð
ingnum aftur. Fyrst var ekki
myndað Vestur-Evrópubanda-
lagið heldur Austur-Evrópu-
bandalagi með þátttöku Rúss-
lands og leppríkja þess, Rúmen
íu, Búlgaríu, Júgóslavíu, Alban-
íu, Ungverjalands, Póllands og
nú síðast Tékkóslóvakíu. Og þá
fyrst, er það bandalag hafði
verið stofnað, og raunar löngu
síðar en það var gcrt, sáu Vest-
ur-Evrópuríkin sig til þess neydd
að fara að hugsa fyrir varnar-
samtökum sín í milli sem og við
Bandaríkin og Kanada vcstan
hafs.“
Það er þannig „félagi“ Stal
in, sem fyrstur reið á vaðið
mun fjarri lagi að ætla, að um stofnun varnarbandalag
hún hafi kostað rikið og stofn innan ramma S. Þ., en því
anir þess margar miljónir! þegja kommúnistar alltaf
króna á undanförnum árum.
IS&¥í
vandlega yfir. Hversvegna?
aðstoð, þar
hafði aðra aðstöðu í styrjöld-
inni en hin ríkin. Líklegra
verður þó að teljast, að þetta
fé fáist, en þá munu fylgja
því þau skilyrði, að jáfnmiklu
íslenzku f jármagni verði ráð-
stafað til ákveðinna fram-
kvæmda eða greiðslna í sam-
ráði við Bandaríkjastjórn
Þetta skilyrði mun ekki sízt
sett með tilliti til þess, að fé
verði ekki notað á þann hátt,
að það auki ofþenslu og verð-
niður skuldir ríkissjóðs.
því sjónarmiði en að greiða
bólgu. Fátt fullnægir betur
Lánsfé það, sem fæst á
grundvelli Marshallhjálpar-
innar ætti hins vegar að nota
til stórframkvæmda, er gætu
/Pramhald á G. siðu).
ássm-ssi