Tíminn - 07.10.1949, Blaðsíða 3

214. blað
TÍMINN, föstudaginn 7. októbcr 1949
3
Almannaíryggingarnar 1947-48
Skýrsla frá Tryggingastofnun ríkisins
= ’5
| Hin „nýja sköpun" |
Hvað fékk Oísli Jónsson fyrlr „aó
hreyta sem bfiíiK var að gera?
Niðurl.
Hvað greiðir ríkissjóður
til trygginganna?
Framlag ríkissjóðs til al-
mannatrygginganna árið 1947
var 18,2 millj. króna og til
sjúkrasamlaga kr. 2,5 millj., i
eða samtals kr. 20,7 millj.1
Hafa því framlög ríkissjóðs í
heild til trygginganna numið
réttum 8% — átta af hundr-
aöi — af rekstursgjöldunum. j
Árið 1948 munu reksturs-
gjöld ríkissjóðs hafa verið um
256 millj. króna. Framlagið til
almannatrygginganna og
sjúkrasamlagan nam samtals
það ár kr. 19,9 millj. eða um
7,8% af rekstursgjöldunum.
]* ■ ■'»* * ' ÍÍSLÉl
Hvað greiða sveitar-
sjóðir til trygginganna?
Heildarupphæð útsvara á
öllu landinu var árið 1947 um
88 millj. króna. Framlag það,
sem sveitarfélögin samtals
áttu að greiða til sjúkrasam-
laganna var sama ár kr. 2,5
millj. Samtals námu því fram
lög sveitarfélaganna til trygg
inganna kr. 13,3 millj. eða
rétt um 15% af heildarupp-
hæð útsvaranna.
Árið 1948 nam framlag það,
sem sveitarfélögunum ber að
greiða til tryggingasjóðs sam
tals rúml. 11,1 millj. króna og
tillag þeirra til sjúkrasam-
laga um 3,4 millj., eða sam-
tals til trygginganna um 14,5
millj. króna. Upplýsingar um
heildarupphæð útsvara á öllu
landinu árið 1948 liggja enn
ekki fyrir, en þar sem hækk-
un útsvaranna í Reykjavík
einni nam um 6,8 millj. króna
frá 1947, virðist ekki óvarlega
áætlað, að heildarhækkun út-
svaranna á öllu landinu hafi
orðið a. m. k. hlutfallslega
jafnmikil og hækkunin á
framlögunum til trygging-
anna, þannig, að sá hluti af
útsvörunum, sem rennur til
trygginganna, hafi árið 1948
ekki farið fram úr 15%.
Þess skal getið, að árið 1936,
þ. e. næsta ár áður en trygg-
ingarlögin fyrri tóku að hafa
áhrif, nam fátækraframfærsl
an ein rúmlega helmingi,
50,2% af heildarupphæð út-
svara á öllu landinu. Árið
1940 hafði fátækraframfærsl-
an lækkað niður í ca. fjórð-
ung, 25,5%, útsvaranna, en
þá námu ellilaun og örorku-
bætur um 13,6% og tillög til
sjúkrasamlaganna 3,4% af út
svarsupphæðinni. Árið 1945
var fátækraframfærslan kom
in niður í 9,3% af útsvörum,
ellilaun og örorkubætur námu
þá 5,4% og tillög til sjúkra-
samlaga 3,4%, eða samtals
18,1% af útsvörum. Árið 1947,
fyrsta árið eftir að almanna-
tryggingarlögin tóku gildi,
nam fátækraframfærslan
7,2% af heiddarupphæð út-
svaranna. En það ár námu
framlög sveitarfélaganna til
trygginganna alls um 15%
eins og áður er sagt.
Hvað greiða atvinnu-
rekendur?
Atvinnurekendur hafa á ár
unum 1947 og 1948 greitt til
tryggingasjóðs að meðaltali
nálægt 13,5 millj. kr. hvort
áriö. Nokkur hluti iðgjald-
anna. slysatryggingaiðgjöld,
eiga aö standa að öllu leyti
undir kostnaðinum við slysa-
tryggingu launþega við vinnu.
Hinn hlutinn er framlag at-
vinnurekenda til trygging-
anna í heild, þ. e. til elli- og
örorkutrygginga, barnatrygg-
inga, sjúkrabóta o. s. írv.,
enda tekur Tryggingastofnun
in á sig mikinn hluta þeirra
skuldbindinga, sem atvinnu-
rekendur, svo sem útgerðar-
menn, meistarar í iðnaði og
bændur, hafa gagnvart starfs
mönnum sínum og hjúum
samkvæmt eldri lögum. Nem-
ur sá hluti iðgjaldsins, sem
rennur til trygginganna í
heild, 3,50 kr. fyrir vinnu-
viku á II. verðlagssvæði og
4,65 kr. á I. verðlagssvæði.
Slysatryggingaiðgjöld eru
mismunandi há eftir því,
hversu áhættusamt starfið er.
í hæsta áhættuflokki eru sjó
menn, og er iðgjaldið þar 10
kr. á viku. En í lægsta á-
hættuflokki er iðgjaldið 1,10
kr. á viku. Mun láta nærri, að
meðal slysatryggingaiðgjald
annarra en sjómanna sé nú
nálægt 1,80 kr. fyrir vikuna
eftir lækkun þá á iðgjöldum,
sem áður er um getið og gekk
í gildi í bryjun þessa árs.
Hvað greiða hinir
tryggðu?
Iðgjöld hinna tryggðu til
tryggingasjóðs námu árin
1947 og 1948 nálægt 16,5 millj.
kr. hvort árið. Eru þau mis-
munandi há eftir verðlags-
svæðum kyni og hjúskapar-
stétt. Kvæntur maður greiðir
iðgjald hjóna, en konan ekki
sérstakt iðgjald.
Iðgjöld eru frá 210 kr. á ári
fyrir einhleypa konu á II. verð
lagssvæði og allt upp í 390 kr.
á ári fyrir kvæntan mann á
I. verðlagssvæði,' eða frá 4.00
—7,50 kr. á viku. Auk þessara
iðgjalda greiða þeir, sem eru
í sjúkrasamlögum, sérstök ið
gjöld til þeirra fyrir þá sjúkra
hjálp og þau hlunnindi, sem
sjúkrasamlögin veita. Saman
lögð iögjöld hinna tryggðu til
tryggingasjóðs og sjúkrasam-
laganna námu þessi ár um
27,5 millj. króna hvort ácið,
eða heldur meiru en tvöfaldri
upphæð atvinnurekenda-
gjaldanna.
Hvað fá hinir tryggðu?
Ellilífeyrir.
Allir þeir, sem orðnir eru
fullra 67 ára og hafa ekki tekj
ur umfram visst hámark, eiga
rétt á ellilífeyri. Fullur ellilíf
eyrir nemur á I. verðlags-
svæði 1200 kr. á ári að við-
bættri verðlagsuppbót, en
hún er 15 stigum hærri á
lífeyri en kaupgjaldi, eða
215%. Nemur lífeyririnn því
3,780 kr. á ári á I. verðlags-
svæöi. Auk þess greiðir Trygg
ingastofnunin sjúkrasamlags
iðgjöld þeirra lífeyrisþega,
sem þess óska og hafa eklci
hærri tekjur en sem nemur
tvöföldum lífeyri. Samtals
nemur því lífeyrir og sjúkra-
samlagsiðgjald hér í Reykja-
vík 3,972 kr. á ári. Lífeyr-
inn er heimilt að hækka um
allt að 40%, ef lífeyrisþeginn
þarfnast sérstarkrar hjúkrun
ar eða umönnunar. Hjón fá
tvöfaldan lífeyri að frádregn
um 20%, eða 6,432 kr. í Reykja
vík að meötöldum sjúkrasam-
lagsiðgjöldum.
Á II. verölagssvæöi er líf-
eyririnn 25% lægri, eða kr.
2.835 — fyrir einstakling auk i
sj úkrasamlagsiðg j alds.
Örorkulífeyrir.
Örorkulífeyri eiga þeir
rétt á, sem misst hafa % eða
meira af starfsorku sinni,
þótt þeir séu yngri en 67 ára.
Örorkulífeyririnn er jafnhár
fullum ellilifeyri og greiöist
eftir sömu reglum, eftir því
sem við getur átt. Þó gilda
nokkur sérákvæði um örorku
lífeyri til þeirra, sem missa
starfsorku sína við vinnu í
þjónustu annarra.
Örorkustyrkur.
Tryggingastofnuninni er
ennfremur heímilt að greiða
þeim mönnum örorkustyrk
sem misst hafa yfir helming
starfsorku sinnar, en þó ekki
% hluta hennar. Heildarupp
hæð slíkra styrkja á öllu land
inu má nema allt að 1.200.000
kr. á ári.
Barnalífeyrir.
Rétt til barnalífeyris eiga
ekkjur, örorkulífeyrisþegar
og ellilífeyrisþegar, sem hafa
börn undir 16 ára aldri á fram
færi sínu. Ennfremur eiga
mæður óskilgetinna barna og
fráskildar konur rétt á, að
Tryggingastofnunin greiöi
þeim lifeyri vegna barna
þeirra, en þá á Trygginga-
stofnunin endurkröfurétt á
hendur hlutaðeigandi sveitar
félagi og það aftur á hendur
barnsföður. Barnalifeyririnn
er 200 kr. á mánuði á I. verð
lagssvæði, en 25% lægri eða
kr. 150 kr. á II. verðlagssvæði.
Sé barnið munaðarlaust, er
heimilt að hækka lífeyrinn
nokkuð.
Fjölskyldubætur.
Fjölskyldubætur eru yfir-
leitt greiddar þeim fjölskyld-
um, þar sem eru fjögur börn
eða fleiri á framfæri. Nema
þær 100 kr. á mánuði fyrir
hvert barn umfram þrjú á. I.
verðlagssvæði, en eru 25%
lægri á II. verðlagssvæði, eða
kr. 75. Fjölskyldubætur eru
ekki greiddar vegna barna,
sem njóta barnalífeyris.
Fæðingarstyrkur.
Fæðingarstyrkur, að upp-
hæð 600 kr., er greiddur
hverri konu, sem elur barn,
auk þeirrar fæðingarhjálpar,
sem sjúkrasamlögin veita.
Vinni konan utan heimilis, er
greiddur hærri fæðingar-
styrkur, allt að 1,500 kr. Gift-
um konum þó því aðeins, að
eiginmaðurinn geti ekki séð
heimilinu farborða.
^kkjubætur.
Kona, sem missir eigin-
mann sinn, á rétt á ekkjubót
um. Hafi hún börn innan 16
ára aldurs á framfæri sínu
eru henni greiddar auk barna
iífeyris, ekkjubætur í 12 mán
uði, samtals 5,850 kr. Hafi
hún engin slík börn á fram-
færi sínu, nema ekkjubæturn
ar 600 kr. á mánuði í þrjá
mánuði eða 1800 kr. Ekkju-
bæturnar eru nokkru hærri,
eí eiginmaður hefir látizt af
slysförum við vinnu i þjón-
ustu annarra.
Sé ekkjan meira en 50 ára
eða hafi misst meira en helm
ing starfsgetunnar, á hún auk
þsssara bóta rétt á nokkrum
Morgunblaðið hefir þrásinnis ráðizt harðlega á |
I Framsóknarflokkinn vegna þess, að hann leyfði sér að |
i gagnrýna togarakaup rlkisins á sinni tíð, og vildi 1
| tryggja atvinnurekstur i landinu jafnframt því, sem |
I aukið var við atvinnutæki. Til gamans má hér rifja |
I upp, hvernig Ólafur Thors vann að togarakaupunum. I
Eftir að ein nefnd hafði farið utan og samið um |
I skipakaupin, gerði Ólafur Thors samning við Gísla i
i Jónsson alþm. og var cfni hans þetta:
„1. Að téður Gísli Jónsson skuli ásamt þar til !
i kjörnum meðnefndarmönnum, semja, fyrir hönd rík- |
] isstjórnarinnar, um kaup á 30 togurum í Bretlandi, |
| gera vcrklýsingar af skipunum «g breytingar á öllu |
i fyrirkomulagi, eftir því sem hcntast þykir ineð tilliti ]
I til óska vorra og F. í. B.“.
Þetta er táknrænt um undirbúning og framkvæmd !
i „nýsköpunarinnar“, að þegar ein nefnd hafði unnið, |
| samið og fengið laun, þá var samið við nýjan mann um |
i að taka formennsku í nýrri nefnd, scm ætti að semja i
| um sama efni við sömu aðila. Og þcssum nýja manni §
I var sérstaklega falið að „gera breytingar á öllu fyrir- |
i komulagi“.
Síðar í samningnum eru ákvæði um greiðslur til f
| Gísla. Þar segir, að hann skuli fá 300 þúsund krónur §
i fyrir eftirlitið „og auk þess allan ferðakostnað og uppi- i
i hald í Bretlandi fyrir sig og sína aðstoðarmenn“, f
| skeytakostnað og önnur útgjöld í sambandi við verkið ]
Þessi kostnaður hefir nú orðið kr. 246.801.61, svo |
1 að Gísli hefir fengið meira en hálfa milljón vegna ]
| eftirlitsins með þessum 30 skipum, eða kr. 546.801.61. i
Það er von, að Mbl. vonzkist yfir því, að nokkuð sé ]
= verið að gægjast í bækur „nýsköpunarinnar“.
Væntanlega skilur þjóðin mun á því, að vera á |
| móti því að verkið sé gert, og hinu, að vilja láta gera i
i verkið vel.
Fyrir eftirlit með nýju togurunum 10 hefir Gísli |
i svo fengið 100 þúsund krónur hjá Jóhanni Þorkel i
] og auk þess 20 þúsund fyrir að athuga þann samning. |
Í Samtals hefir hann því fengið 666 þúsund fyrir togara- |
| eftirlit.
. tilllllllllllMlllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllltlllUIIMIIIIIIIIUIIIIMIIIIIIIIimUHIMI IIIHH
árlegum lífeyri, sem miðaður
er við efnahag konunnar, ald
ur og örorkustig.
Dagpeningar.
Þeir, sem verða óvinnufær-
ir vegna veikinda og missa
sökum þess tekjur sinar að
miklu eða öllu leyti, eiga rétt
á sjúkrapeningum eftir ákveð
inn biðtima, sem er mismun-
andi langur eftir því, hvort
um er að ræða launþega og
einyrkja eða atvinnurekend-
ur, sem hafa launþega í þjón
ustu sinni.
Sjúkradagpeningar nema
frá 12 kr. á dag, fyrir ein-
hleypan mann á II. verðlags-
svæði, upp í 27,90 kr. á dag,
fyrir giftan mann með 3 börn
á I. verðlagssvæði. Dagpen-
ingarnir eru nokkru hærri, ef
um er að ræða slys við vinnu
í annarra þjónustu og geta þá
orðið 32,40 kr. á dag.
Dagpeningar eru greiddir i
allt að 26 vikur á hverjum 12
mánuðum, ef um sjúkleika er
að ræða, og allt að sama tíma
vegna einstaks slyss.
Auk þess njóta þeir, sem
eru í sjúkrasamlögum, læknis
hjálpar, sjúkrahúsvistar og
annarra hlunninda, sem
samlögin láta í té, en greiðsl-
ur sjúkrapeninga og lífeyris
lækka, meðan sjúklingurinn
liggur í sjúkrahúsi á kostnað
sjúkrasamlags eða ríkisfram-
færslu, og falla þá niður að
mestu eða öllu, sé um ein-
bleypinga að ræöa.
Hlutfall tekna og bóta
í einstökum umdæmum.
1 Hlutfall tefcna og bóta-
greiðsla almannatrygging-
anna er mjög misjafnt í hin-
um ýmsu umdæmum. í þeim
umdæmum, þar sem ibúum
fer fjölgandi, er hlutfalislega
flest af fólki á starfsaldri,
þ. e. iðgjaldagreiðendum, og
þar er að jafnaði mest um at-
vinnu, framkvæmdir og eigna
aukningu. Úr þessum umdæm
um er því hlutfallslega meira
greitt til trygginganna móts
við það, sem þær láta í té,
heldur en úr umdæmum, þar
sem fólki fer fækkandi og
hlutfallstala gamals fólks og
barna er hærri.
Síðastliðið ár, 1948, námu
bótagreiðslur Tryggingastofn
unarinnar í Reykjavík tæp-
lega 90% af tekjum hennar
úr umdæminu, en þær eru
iðgjöld hinna, tryggðu, ið-
gjöld atvinnurekenda og
framlag bæjarsjóðs. Er þá
miðað við álögð iðgjöld án
nokkurs frádráttar vegna
leiðréttinga og vanhalda.
Sama ár námu bótagreiðsl-
ur Tryggingastofnunarinnar
i öðrum kaupstöðum í heilc.
114% af tekjum þaðan, eða
14% meiru en tekjurnar.
Bótagreiðslur Trygginga-
stofnunarinnar í sýslunurr
námu sama ár fr:t 113% tt
200% af tekjunum úr hveír.
i sýslu ura sig, og -voru þar tf,
upujafna-ðar 50% melri er.
tekjurnr.r, og er þá cnn mið-
aö viö :• Sg| iici og fram: ;g ár.
tilllts tii lciðrétfinga o0 van-
Ihalda við innheimtu. Aðeins
í einni sýslu voru tekjurnar
jmeiri en bæturnar.