Tíminn - 12.01.1955, Blaðsíða 2

2
TÍMINN, miðvikudaginn 12. janúar 1955,
Þaö er betra að deyja standandi
en lifa á hnjánum, sagði Zapata
LTm þessar mundir standa yfir sýningar á bandariskri
irynd í Nýja bíói, sem fjallar um líf og dauða Emiliano
Zapata, mexíkönsku þjóðhetjunnar og bardagamannsins.
Eftir honum er m. a. haft þetta máltæki: Það er betra að
deyja standandi en lifa á hnjánum. Zapata Iifði trúlega
eftir þessu. Að vísu fer tvennum sögum um líf hans og hvert
markmið hans hafi verið, en í myndinni eru honum gerð
skil, sem hæfir þjóðhetju.
í bókinni Inside Latin America,
Eegir svo frá Zapata og öðrum, er
komu mikið við sögu á tímabili því
í Mexíkó, þegar borgarastyrjald-
irnax geisuðu:
Svik og morð.
— Madero entist ekki lengi. Hann
var hlunnfarinn, svikinn og beitt-
■ur ofbeldi og að lokum skotinn sam
kvæmt skipun morðsjúks drykkju-
boita, Victoriano Huerta (Huerta
6egir i myndinni um Zapata, að
réttlátur máður geti haft rangt fyr-
Jr sér og ekki vitað betur). Huerta
náði völdum eftir daga Madero.
Gegn Huerta risu þrír menn, sem
höfðu tiltrú fólksins, hver á sín-
um stað. Menn þessir voru ólíkir
úm margt, en undir stjórn þierra
reis upp þróttmikil andspyrna gegn
Huerta, og úr henni varð borgara-
styrjöld. Caranza gerðist leiðtogi
byltingarinnar. Hann var af öðr-
Útvarpíð
ÍJtvarpiS í dag.
Fastir liðir eins og venjulega.
18.55 íþróttir (Atli Steinarsson
blaðamaður).
19.15 Tónleikar: Óperulög (plötur).
20.30 ÓÓskaeríndi: Hvað er exísten-
síalismi? (Sigurjón Björnsson
sálfræðingur).
21.00 Óskastund (Benedikt Gröndal
ritstjóri).
22.10 Upplestur: „Vegir Guðs eru ó-
rannsakanlegir", smásaga eftir
' Indriða Indriðason (Andrés
Björnsson).
22.35 Harmoníkan hljómar. — Karl
Jónatansson kynnir harmon-
íkulög.
23.10 Dagskrárlok.
ÍJtvarpiS á morgun.
Fastir liðir eins og venjulega.
19.15 Tónleikar: Danslög (plötur).
20.30 Daglegt mál (Árni Böðvarsson
cand. mag.).
20.35 Kvöidvaka:
a) Jóhann Þ. Jósefsson alþm.
flytur ávarpsorð um íslenzkan
athafnamann, Pétur J. Thor-
steinsson á Bíldudal, — og
Atli Steinarsson blaðamaður
les úr minningabók Péturs.
b) íslenzk tónlist: Lög eftir Sig
urð Hélgason og Helga Pálsson
(þlötur).
c) Ljóð og lausavísur eftir
Gísla Ólafsson frá Eiríksstöð-
um.
d) Ævar Kvaran leikari flytur
efni úr ýmsum áttum.
22.10 Erindi: Perlan á ströndinni
(Filippía Kristjánsdóttir rit-
höfundur).
22.30 Sinfónískir tónleikar (plötur).
23.15 Dagskrárlok.
Arnað heilla
Trúlofanir.
Um áramótin opinberuðu trúlofun
sina ungfrú Inga ísaksdóttir, Ási í
Ásahreppi, Rangárvallasýslu, og
Matthías Jónsson, Lækjarbotnum,
Landsveit, sem nú er bifreiðarstjóri
á B. S. R.
Á gamlárskvöid opinberuðu trú-
lofun sína ungfrú Margrét Bjarna-
öóttir, skrifstofustúlka hjá Kaup-
íélagi Árnesinga, Selfossi, og Garð-
ar Gíslason, Holtsgötu 17, Hafnar-
firði.
Á þrettándanum opinberuðu trú-
lofun sína ungfrú Guðrún Krist-
jánsdóttir frá Löndum í Stöðvar-
firði og Bent Jörgensen, vélvirki,
Flókagötu 67, Reykjavík.
um toga en hinir tveir, háttprúður
og nokkuð prófessorslegur. Gegnir
nokkurri furðu, að Caranza skyldi
hafa forustuna i byltingunni, þar
sem hann var íhaldssamur land-
eigandi.
Villa og Zapata.
í norðurhluta landsins var það
Pancho Villa, sem hafði íorustuna.
Hann var ættarhöfðingi og stiga-
maður, segir í bókinni og glæsi-
menni, og í alla staði mjög ólíkur
Carranza. Villa var ekki að víla
fyrir sér það, sem honum fannst
smáatriði og fór e'di um landið og
vann ýms óþaríaverk í nafni bylt-
ingarinnar. Zapata hélt sig í fjöll-
unum í námunda við Mexikóborg.
Hann var hreinn Morelos-indíáni
og fæddur í Morelos í kringum
1869. Segir í bókinni að hann hafi
verið á ferð um fjöllin og riöið
svörtum stóðhesti sínum og tendr-
að loga byltingarinnar í bændun-
um. Enfremur segir, að til þess að
sjá Zapata og vita næstum allt
um hann, þurfi ekki annað en virða
fyrir sér freskómyndirnar í Diego
Rivera í Cuernavaca.
Áróðursmaður og upp-
reisnarmaður.
Borgarstyrjaldimar I Mexíkó end
uðu 1920. Höfðu þá Villa og Zapata
gert uppreisn gegn Caranza og lét
Zapata lífið í þeim átökum. Var
hann drepinn af Caranzistum í
Mexíkóborg 10. apríl 1919. í alfræði
bók, sem nefnist The Americana,
segír um Zapata, að hann hafi ver-
ið mexíkanskur áróðursmaður og
uppreisnarforingi. í stjómartíð
Diazar var hann gerður útlægur
sem pólitískur áróðursmaður, en
sneri brátt aftur til landsins. Þeg-
ar Madero-uppreisnin stóð yfir
árið 1910, barðist Zapata sjálfstætt
gegn Diaz í von um að geta sett
stjórn á laggirnar. Hann gerði á-
ætlun um skiptingu jarða og gekk
hún undir nafninu Ayala-áætlun-
in. Nýju leiðtogarnir neituðu að
taka áætlunina til greina og barð-
ist þá Zapata gegn Madero, Huerta
og Carranza. Zapata fór með >íöld
í stuttan tíma í marz og apríl 1915
og var þá jafnframt yfirstjórnandi
Stjörnubló er að hefja sýn
Ingar á myndinni 1. april ár
ið 2000. Myndin er austur-
rísk með dönskum skýring-
um og gerist sem sagt áður-
nefndan dag, þegar barna-
börn okkar verða í fullu
gengi. Myndin er. sambland
af skopmynd, sögulegri mynd
óperettu og tæknilegum
tíu þúsund manna hers. Segir svo
í lok þessara uppljsinga, að hann
hafi herjað í grennd höfuðborgar-
innar með það fyrir augum að koma
á fót ríkisstjórn, þar sem hann
væri æðsti maður.
í megindráttum kemur framan-
greint við sögu i kvikmyndinni um
Zapata. Steinbeck hefir skrifað
handritið að myndinni og ber hún
nokkurn keim þess ágæta höfund-
ar og er það allt til góðs. Lelkstjór-
inn, Elia Kazan, hefir líka gætt
þess að láta blæ Steinbecks halda
sér. Eins og áður segir, þá er þetta
sér. Eins og áður segir, þá er þetta
mynd um þjóðhetju, sem hefir með
arunum fengið sérstakan sess í
hugum fólksins, þeirra, sem hann
barðist með og barðist fyrir að ein-
hverju leyti. Zapata er sýndur sem
grófgert en hjartagott náttúrubain,
þar til margir bardagar og víg hafa
hert í honum. Hann er leikinn af
Marlon Brando. Þessi Brando er
dæmalaus maður. Það er um hann
þess háttar andrúmsloft, að hann
getur með leik sínum auðveld-
lega skapað trú hjá áhorfandanr
um. Brando er mikill persónuleiki
og tilgerðarlaus og fellur þetta
mjög vel inn í þá persónugeymd,
sem hann endurnýjar í Zapata.
Hann er í fjöllunum.
Steinbeck er ekki einasta gott
skáld, heldur hefir skíra meðvit-
und um það, hvenær og hvernig
skáldhrifni fær bezt notið sín i
verki sem er annars kalt og blóði-
drifið og án nokkurrar uppnumn-
ingar. Zapata var drepinn með svik
um. Júdasinn í myndinni hefir þann
ig andlit, að svipur hans er brjóst-
umkennanlegur og íáum mun detta
í hug, að hann sé vondur maður,
hann getur bara ekki við þetta ráð
ið, eins er um fleiri, er valda ór-
lögum í myndinni. Er þeir hafa
drepið Zapata, þar sem hann stend
ur við hlið vinar síns, Hvítings, og
hesturinn er hlaupinn frá morð-
staðnum og líki Zapata hefir verið
varpað meðal fólksins, sem dáði
hann, horfa nokkur gömul andlit
þeirra manna, sem hann kenndi að
betra væri að deyja standandi en
lifa á hnjánum, horfa þessi gömlu
andlit til fjallanna, þar sem hann
hafði eggjað þá fram í margan bar
dagann og varir þeirra hreyfast og
orðin koma lág og hátíðleg: Zapata
er ekki látinn, hann er uppi í fjöll-
unum. Þannig er gott að skilja
við hetjur, sem lifa í hugum fólks.
undrum framtíðarinnar. —
Hún gerist í Vínarborg um
það leiti að kjörinn er nýr
forseti Austurríkis. Er hann
settur inn í embættið 1. apríl
árið 2000. Er þá margt orð-
ið breytt frá því sem áður
var, í þá gömlu góðu daga,
þegar menn voru að byrja
árið 1955.
8. blað.
Sterkari Rúnibetri Þægilegri
Ny gerð af WILLYS
Hann er.breiðari og lengri — rúm fyrir fleiri farþega,
stærri og betri fjaðrir. — Margar fleiri
Útvegum1-ódýr jeppastálhús frá Bandariiþunúm
og ýmis gagnleg tæki fyrir jeppahn"' '
Allar upplýsingar fúslega veittar á skrifstofú vórri.
O: jKtun :JCín - .U .11
Varahlutabirgðir ávallt fyrirliggjandi •*í>/ •>•:
verð mjög hagkvæmt.
Sendum gegn póstkröfu hvert á land sem er.
H.f. Egill Vilhjálmsson
Sími 8 18 12 — Laugavegi 118.

Ítalía — Spánn
Ef nægilegur flutningur fæst, fermir m.s. „TUNGU
FOSS“ eða annað skip vörur til íslands á Ítalíu og
Spáni 12./20. febrúar.
Flutningur óskast tilkynntur aðaiskrifstofu vorri
sem fyrst. ' :u' .
H.f. Eimskipafélag íslands
«att53S«SS$SSS33S$SS3$SSSSS$SSSSSS3SSSSSSSSSSSSSSS3SSSSSSSSS3SSSS»S3Sa
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSi
H ELLU-of nar
1 C »3^3
i'-V Uiít
í öllum stæröum
Gæði á borð við
beztu erlenda mið-
stöðvarofna.
Eru léttári, minni
fyrirferðar, fallegri
og mun ódýrari.
Verðtilboð gefum
við fúslega.
H.F. OFNASMIÐJAN
Einholti 10. — Rcykjavfk.

yWWWWWWWWVWWWWWVWVWWVWWWWW
HJARTANS ÞAKKIR færi ég öllum vinum og vanda
mönnum, nær og fjær, sem sýndu mér vinsemd og j
. virðingu á áttræðisafmæli mínu, 20. f. m. bæði i orði'
og verki og mæltu máli, bundnu og óbundnu. ............
í MAGNÚS finnbogason;
/ a?2í"=í . -
íVWVWWV.VVUVWVWVk’W/’/WVWWVWWWVWVVW'VVW!