Tíminn - 04.03.1956, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, sunaudagian 4. marz 1956,
I
BLÖÐUM andstæðing-
1 anna er nú mikið rætt
nm ílokksþing Framsóknar-
naiina, sundrungu meðal þeirra
nnbyrðis, yfirvofandi slit núv.
itjórnarsamvinnu o. s. frv. Öll-
jm þessum skrifum eru gerð
góð skil í forustugrein í Degi
29. f. m., og þykir því rétt að
láta hana einnig koma fyrir
sjónir þeirra lesenda Tímans,
er ekki sjá Dag. Greinin í Degi
hljóðar svo:
TVÖ REYKJAVÍKURblað-
anna, sem út komu um síðustu
helgi, flytja lesendum sínum
þær fréttir, að Framsóknar-
flokkurinn sé nú klofinn og að
hin mesta upplausn ríki í
flokknum. Ekki verður annað
séð en bæði þessi blöð fagni af
hjarta, enda eru fyrirsagnir
stórar og greinarnar prýddar
sterkum lýsingarorðum. Mánu-
dagsblaðið,’ eitt af annexíum
Sjálfstæðisflokksins, segir að
„vinstri dellan" í sumum fiokks
foringjum Framsóknarflokks-
ins sé að ríða flokknum að
fullu. Á hinn bóginn kemur
Frjáls þjóð mcð þá fullyrðingu
að þjónkun Framsóknarmanna
við íhaldið sé orðin svo alger,
að fylgið hrynji af flokknum,
og þá væntanlega til Þjóðvarn-
ar.
ÞAÐ ER GOTT að eiga
samúð góðra manna þegar á
móti blæs, og umhyggja þess-
ara spekinga fyrir hag flokks-
ins ætti ekki að vera honum ó-
nýt. Það ætti því að vera skrif
finnum þessum nokkur huggun,
þegar það skal nú upplýst, að
ótti þeirra er alveg ástæðulaus
og fregnirnar um klofningu
flokksins úr lausu lofti gripn-
ar og sprottnar af óskhyggju
einni saman. Það mun almennt
vitað, að Framsóknarflokkur-
mn vinnur nú að því að finna
grundvöll fyrir nánari sam-
vinnu vinstri flokkanna, og
skapa á þann hátt trausta fylk-
ingu gegn einræðisbrölti Sjálf-
. stæðisflokksins og kommúnista.
Ekki er undariegt að Þjóðvarn
armenn séu hræddir við þá ein
ingu, sem með því mundi skap-
ast, og ef þeir af þröngsýni
stæðu utan við hana, myndi
stoðunum algjörlega kippt und-
an tilverumöguleika flokksins
sem þingflokks. Það litla fylgi,
sem Þjóðvarnarmenn fengu við
síðustu kosningar, myndi aftur
skila sér til vinstri flokkanna
sameinaðra, en ekki vinna gegn
sínum eigin hagsmunum með
aví að viðhalda fylgi þess
Élokks, sem ekki hefir annað
hlutverk en sundra _og spilla
’yrir eðlilegri samvinnu um-
íbótaaflanna í landinu.
RÉTT ER, að illa væri nú
,'íomið fyrir Framsóknarflokkn-
im ef það væri rétt, að áhrifa-
nenn hans greindi á um, hvort
,;tefna skyldi til hægri eða
vinstri. Það mundi að sjalf-
sögðu geta oröið flokknum
þungt í skauti, og einungis til
styrktar þeim mönnum, sem
byggja allt sitt á sundrung og
úlfúð annarra. En sem betur
fer er svo ekki. Áhrifamenn
flokksins, og þá ekki sízt þeir,
sem lent hafa í því að starfa
með íhaldinu í ríkisstjórn, sjá
nú að við svo búið má ekki
standa. Þeir sjá, að nú eru að
rætast spár manna innan Fram-
sóknarflokksins, sem hafa hald-
ið því fram, að langvarandi
samvinna við Sjálfstæðisflokk-
inn hlyti að taka enda. — Á-
nægjulegt er það, að flokkur-
inn allur, bæi forustumenn
hans og allur þorri kjósenda
um allt land, skuli vera einhuga
og samstilltur , skoðunum og
ekki greina á um hvaða leiðir
skuli farnar. Dýrkeypt reynsla
síðustu ára hefir fært okkur
heim sanninn um, að hversu
mikill og einlægur vilji sem fyr
ir því er, að reyna að ná hinu
bezta út úr samstarfi við Sjálf-
stæðisflokkinn, hefir það alltaf
endað á einn veg. Enda má
segja að það sé ekki óeðlilegt,
þar sem flokkunum ber svo
mikið á milli og sjáanlegt er,
að hagsmunir skjólstæðinga
þeirra geta ekki farið saman.
Öðrum er stjórnað af einstreng
ingslegum sérhagsmunamönn-
um, sem allt kapp leggja á að
vernda og viðhalda gróðaað-
stöðu sinni, en hinn er yfirlýst
ur samvinnuflokkur, sem af-
nema vill og skila fólkinu aft-
ur öllum milliliðagróða þeirra
Sj álf stæðismanna.
SJÁLFSTÆÐISflokknum er
auðvitað vorkunn þó að hann
berjist af öllum mætti gegn
væntanlegri samvinnu Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins. Hans liöfuð markmið
hefir alltaf verið að sundra
andstæðingum sínum í sem
flesta flokka, en sjálfur hefir.
haft þann eiginleika að geta
skriðið saman, hvað sem á hef-
ir bjátað innan flokksins. Og
þeim mun mciri vorkunn er
flokknum nú, þar sem flestum
þykir sýnt, að hann muni nú
brátt glata þessum einstaka eig
inleika, enda munu margir
hinna yngri uppalninga í
flokknum hafa augastað á for-
mennskunni þegar sá gamli
hættir. Og ef verulega hitnar í
glæðunum, verður ekki séð fyr
ir endann á þeirri deilu. Það
má því segja að sá flokkur sé
ekki til stórræðanna, er hangir
saman á þverrandi raddstyrk
og diplómatíi foringjans einu
saman. Þegar svo er komið, er
flokknum óhætt að fara að at-
huga sin gang, og mætti gjarn-
an í því efni líta til þeirra at-
burða, sem nú eru að gerast
austan tjalds. Þeir sýna glögg-
lega hversu fallvölt foringja- og
manndýrkunin er, en í þessu
efni sem svo mörgu öðru eru
öfgaflokkarnir afar líkir.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur f Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (rítstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Svo mæla börn sem vilja
StórbrotiS ævistarí
ASÝNINGU Ás-
gríms í Lista-
íiafninu minnir allt á fegurð og
,ign íslenzkrar náttúru. Þar eru
)lá fjöll og hvítir jöklar, ilm-
indi björk og tær lind og ótal
itbrigði árstíðarinnar. Gestir
áorfa hugfangnir á land sitt og
hverfa í huganum til sumar-
daga liðins tíma.
En hér er ekki aðeins um að
ræða að lifa sumar í marz. Á
sýningunni blasir við stórbrotið
ævistarf og mikill hluti hinnar
ungu myndlistarsögu íslands.
I dag er sérstök ástæða til að
minna á þetta. Ásgrímur Jóns-
son er áttræður. Hann hefir
gefið ríkinu málverkasafn sitt
eftir sinn dag. Sú gjöf er mikil
og dýrmæt. En mest er þó sú
gjöf, er hann hefir fært allri
þjóðinni með ævistarfi sínu.
Myndir hans munu á ókomnum
árum veita þjóðinni untin og
ánægju, hvort sem þær eru á
safni eða heimili, örva fegurð-
arskyn og lotningu fyrir ís-
landi. Þjóðin hyllir ágætan
listamann á þessum merkisdegi.
MUNIR OG MINJAR:
FrumstæSur rennibekkur
í SUMUM landshlutum
kannast eldri menn við hinn
frumstæða íslenzka rennibekk
eða rennismiðju, sem ekki var
stigin eins og hinir fullkomnari
bekkir seinni tíma, heldur dreg‘
inn með bandi,sem brugðið var
um sívalan ás. Jóhann Þorsteins
son á Hnappavöllum í Öræfum
gaf Þjóðminjasafninu slíka
rennismiðju í fyrra, og er hún
sú eina sinnar tegundar, sem
mér er kunnugt um, að enn sé
til, og er hún þó ekki alveg
heil. Áður hafði Jens Jónsson
frá Smiðjuvík á Hornströndum
gefið safninu líkan af sams
konar rennibekk, sem hann
mundi eftir hjá Benedikt Her-
mannssyni í Reykjarfirði við
Geirhólm. Munu slíkir bekkir
hafa verið algengir á Ströndum
og mikið notaðir til að renna
diska, skálar, bolla, kúpur og
ausur úr rekavið. Þann iðnað
stunduðu Strandamenn öðrurn
fremur síðan í fornöld. Allt
slíkt er þó niður fallið nú, og
svo hefir tekizt til, að ekkert
sýnishorn hinna gömlu renni-
bekkja þeirra Strandamanna
hefir bjargast annað en líkan
Jens í Smiðjuvík, og er það
stórum betra en ekkert.
Bekkurinn sjálfur er úr
sterklegri fjöl, sem stendur á
fjórum rammgerðum fótum.
Tveir uppistandarar standa upp
af bekknum, kallaðir kinnar eða
dokkur. Er önnur kinnin föst
í bekknum, en hin laus í rauf
og hægt að færa hana fram og
aftur og festa að vild með fleyg
undir bekknum. Ofan á kinn-
arnar eru festir borðstúfar, sem
skaga til sömu hliðar, svonefnd
ir kinnajálkar. Milli kinnanna
er sívalt kefli, um fet að lengd
og snýr við annan enda sinn,
hlut þeim, sem renna á. Snúið
er með ól, sem brugðið er einu
sinni eða tvisvar um keflið.
Keflið nefnist kerling og bekk-
urinn stundum eftir henni
kerlingarsmiðja.
Tveir menn voru við bekkinn,
þegar rennt var, annar til að
draga, oft liðléttingur, hinn til
að stjórna rennijárnunum, smið
urinn. Fyrst var rennt innan úr,
ef hluturinn var holur. t. d.
kúpa eð bolli, síðan utan af.
Eins og gefur að skilja var dreg
ig fram og aftur, snúningurinn
gat ekki orðið allur til sömu
handar eins oa í stigr.ura rerini-
bekkjum. Það var erfitt að
draga, ef renndur var stór hlut-
ur,en léttara ef smátt var rennt,
t. d. snældusnúðar. Furðu mik-
illi leikni náðu hagir menn í
að nota þenna." c'-umstæða renni
bekk.
Allt er óljóst um sögu renni-
smíða hér á landi. Ilvergi er
á þær minnzr í heimildum. En |
víst hafa þær tíðkazt hér f:á 1
upphafi vega. Renndir smáhlut !
ir hafa fundizt meðal járnaldar [
minja á Norðurlöndum frá tíma 1
bilinu 400—200 f. Kr., enn frem- \
ur í fornleifafundum frá vík-
ingaöld, svo sem á Ásubergi í
Noregi og í Heiðabæ í Slésvík. ;
Svo er að sjá, sem fornir tafl-
menn úr beini, sem fundizt !
hafa hér á landi, séu renndir, [
og í miðaldabyggðum Græn-
lands er enginn hörgull á rennd ,
um smáhlutum úr tré. Allt bend 1
ir betta til. að hér hafi renni-
smíðar verið stundaðar alla tíð.
Líklegt er. að bekkslíkan Jens
í Smiðjuvík og rennismiðja Jó-
hanns á Hnappavöllum séu síð-
ustu afsprengi hinna fornu norr
ænu rennibekkja, sem héldu
velli í sumum sveitum hér á 1
landi fram á 20. öld, þó að
miklu fullkomnara tæki hefði
þá víðast hvar leyst þá af hólmi.
Kristján Eldjárn.
Ibúar á Stapa
STAPI RÍS HÁTT ÚR SJÓ
spölkorn frá landi. Þangað er
aldrei hægt að ganga þurrum
fótum. Úthafsbárur brotna á
klettinum og löðrið gengur yf-
ir hann þegar hann er hvass á
norðan. Þegar þannig viðrar er
kletturinn svartur á að líta, en
þegar lognaldan þvær fótstall-
inn er Stapi alsettur hvítum
skellum að ofan. Skarfarnir búa
á Stapa og hafa merkt sér hann.
ÞEGAR KYRRÐ RÍKIR
sitja þeir nokkrir saman á koll-
inum á Stapa og horfa út yfir
fjörðinn. Þegar gengið er um
fjöruna færa þeir sig út á yztu
brún, og sýna á sér fararsnið,
en bíða þó átekta. Færi maður
sig fram í flæðarmál, stökkva
þeir fram af brúninni og helzt
upp í vindinn, og það eru
skrýtnir tilburðir. Fuglinn minn
ir helzt á Katalínaflugbát, sem
skilur eftir langa rák á sjónum
áður en hann nær nógum hraða
og lofti undir vængina.
Dílaskarfurinn sýnist ekki
vera fallegur fugl að sjá úr
fjarlægð, nokkuð þunglamaleg-
ur og samsvarar sér ekki vel í
vexti.
Við nánari kynni kemur samt
í Ijós, að náttúran hefir fengið
honum ýrnsa prýði. Liturinn er
til dæmis fallegur, dimmgræn
slikja á fjöðrum, sem hylja
svartan bol. Á hnakkanum er
dálítill skúfur, en ofan á bak-
inu og á flugfjöðrum bregður
fyrir bronzeleitum gljáa. Neðri
hluti andlitsins er hvitur, nefið
er langt og beygt, hvass goggur
úr efra skolti niðiu- fyrir enda
neðra skoltsins. Munnvikin eru
gul, nefið sjálft litlaust að
kalla, fæturnir eru blásvartir
en augun græn. Annars er litur
dílaskarfsins ofurlítið bgpytileg
ur eftir aldri og heimkynni, en
þó ' er hann ævinlega fallegri
fugl en almennt er álitið. Það
þykir ekki kurteislegt að kalla
náungann skarf, en samlíking-
in er alls ekki eins slæm og
ýmsir ætla.
SKARFURINN BÝR við
ströndina allt árið, en færir sig
um set á vetrum eitthvað suður
á bóginn, ef frost og kuldar
lierja á landið. Hann verpir á
klettum við sjó og á háum
skerjum og eru oft nokkrir
saman. Þeir eru með fyrstu
fuglum að búa sér til hreiður
og oft búnir að korna upp
dyngju úr þangi og fleiru um
sumarmál. Eggin eru 3—4 og
ungarnir eru nokkrar vikur í
hreiðrinu áður en þeir fara að
bjarga sér.
Skarfurinn lifir á fiski og
öðru sjófangi og er dugiegur
að veiða á grunnsævi. Hann
kafar fimlega og þreytir sund
við fiskana, sem hann væri
lagardýr. Toppskarfur er mirmi
en frændi hans , dílaskarfur, t'n
hann er öllu skrautlegri álitum.
• Hann skartar skúf upp úr höfð-
inu eins og lífverðir drottning-
ar á Bretlandi, en er þeim
fremri að því leyti, að hann get
ur reist toppinn og lagt niður
eftir vild.
Dílaskarfur er talinn vega
2—3 kg. en toppskarfur 1—114
kg.
Á SÍÐKVÖLDUM, þegar
sólin nemur við hafsbrún í
fjarðamynninu sitja skarfarnir
á Stapa með útbreidda vængi,
stundum lireyfingarlausir eins
og þeir væru eirmynd, sem hag
ur myndhöggvari hefði tyllt
upp á klettinn, en stundum
sveifla þeir vængjum en hreyfa
sig þó ekki úr sporum. Sumir
ætla að þá láti skarfurinn sig
dreyma að hann sé svifléttur
sem ský. Aðrir að hann sé að
þurrka fiðrið í golunni. Og er
sú skýring líklegri.