Tíminn - 15.06.1957, Blaðsíða 3

3
TÍMINN, Iaugardaginn 15. júní 1957.
Stefnoskrá P.E.N. er grundvöllur
stofnunar félagsdeildar hér
Yíirlýsing Tómasar Guímundssonar og Krist-
jáns Karlssonar
Vegna yfirlýsingar frá hr.
Agnari Þórðarsyni og hr. Steini
Steinarr, varðandi stofnun P.E.N.-
deildar á íslandi, viljum við und-
irritaðir taka fram eftirfarandi
sem meðstjórnendur þess félags:
Gunnari Gunnarssyni rithöfundi
sem er frá fornu fari heiðursfélagi
í hinni ensku deild P.E.N., var
falið af ritara alþjóðafélagsins.að
gangast fyrir stofnun P.E.N.-deild-
ar á íslandi. En sökum þess að
hann var að búast til utanferðar
um þessar mundir, var unninn
bróður bugur að stofnun deildar-
innar og þarf þá engum að koma
á óvart, þó að ekki hafi náðst til
allra þeirra manna, sem þar ættu
að réttu iagi heima. Var sú á-
kvörðun tekin að halda framhalds
stofnfund síðar, og skyldu allir,
sem i félagið gengju fyrir þann
tíma teijast stofnfélagar.
En úr því að Agnar Þórðarson
og Steinn Steinarr minnast á
stefnuskrá P.E.N. og virðast álíta,
að ekki hafi verið höfð nægileg
hliðsjón af henni við stofnun hinn
ar íslenzku deildar, þykir okkur
rétt að birta Tiana::
STEFNUSKRA P.E.N.
Stefnuskrá P.E.N. er samin
upp úr ályktunum, sem gerðar
hafa verið á alþjóðaþingum og
hljóðar svo í stuttu máli:
P.E.N.-sambandið lýsir yfir
eftirfarandi:
1. Enda þótt bókmenntir séu
þjóðlegs uppruna eru þeim engin
landamæri sett og þær eiga að
vera alþjóðlegur gjaldmiðill
hvað sem á kann að dynja í lands
málum eða alþjóðaviðskiptum.
2. Um listaverk skal aldrei
fjállað af þjóðernislegu eða póli-
tísku ofstæki, og sízt á styrjaldar
tírnum, því að þau eru arfleifð
mannkynsins alls.
3. Félagar í P.E.N. vilja í hví-
vetna beita áhrifum sínum til
að efla gagnkvæman skilning og
virðingu þjóða milli og skuld-
binda sig til að gera allt, sem í
þeirra valdi stendur til að eyða
kynþáttahatri, stéttahatri og
þjóðahatri, en veita brautargengi
þeirri hugsjón ,að hér megi búa
við frið, eitt mannkyn í einum
heimi.
4. P.E.N. lítur svo á, að hug-
myndir skuli eiga greiða og ó-
hindraða leið með hverri þjóð og
eins þjóða milli, og félagar skuld
binda sig til að standa gegn
hvers konar höftum á málfrelsi
í landi sínu og byggðarlagi. —
P.E.N. lýsir stuðningi við prent
frelsi og andstöðu við ritskoðun
á friðartímum. Félagar líta svo
á, að frjáls gagnrýni á stjórnar
völd og stofnanir sé fyrir öllu,
sökum þeirrar pólitísku og efna-
hagslegu þróunar í heiminum, er
stefnir óhjákvæmilega að æ fast-
mótaðra skipulagi. Nú felst í
frelsinu sjálfsögun, og þess vegna
skuldbinda félagar P.E.N. sig til
að vinna gegn misbeitingu prent-
frelsis, svo sem lygafregnum, vís
vituðum fölsunum og afbökun
staðreynda, hvort heldur er í
pólitískum tilgangi eða eiginhags
munaskyni.
Félagar í P.E.N. geta allir þeir
rithöfundar, ritstjórar og þýðend
ur orðið, sem hæfir þykja í sinni
grein, og fallizt geta á takmörk
þessarar síefnuskrár. Þjóðerni,
kynþáttur, litarfar eða trúarskoð
anir koma þar ekki til álita.
Þessi stefnuskrá, sem hér er
birt í heild, kynni að geta orðið
einhverjum til fyllri skýringar.
Hún liggur að sjálfsögðu til grund
vallar stofnun félagsdeildar P.E.N.
Tómas Guðmundsson
Kristján Karisson.
Þorv. Þárariasson- lögfræ^ingur. Or2»i8 er frjálst
Bróðurlegt orð
Aðalfundur þjóðdansafélagsins
Aðalfundur Þjóðdansafélags
Reykjavíkur var haldinn miðviku
daginn 15. maí s.l. Formaður fé-
lagsins frú Sigríður Valgeirsdótt-
ir skýrði frá starfsemi félagsins
á liðnu ári, sem er 6. starfsár fé-
lagsins. Fór starfsemin fram með
líku sniði og að undanförnu.
Alls voru haldin fimm námskeið
í vetur á vegum félagsins í gömlu
dönsunum og þjóðdönsum, fyrir
fullorðna, auk þess voru starfrækt
ir æfingaflokkar fyrir börn og ungl
inga. Alls munu um 400 manns
hafa æft hjá félaginu í vetur. Eins
og að undanförnu fór meginhluti
kennslunnar fram í Skátaheimil-
inu við Snorrabraut, en auk þess
var kennt í leikfimisal barnaskóla
Austurbæjar og samkomusalnum
í Sanitashúsinu við Lindargötu.
Sýningarflokkur var starfræktur,
og sýndi hann dansa á vorsýningu
félagsins 8. maí. Flokkur þessi
starfar sem deild innan félagsins,
og er formaður hans Vilhjálmur
Vilhjálmsson. Flokkurinn mun
halda áfram æfingum í sumar.
Ákveðið hefur verið, að efna
til námskeiðs fyrir leiðbeinendur
í þjóðdönsum n. k. haust. Fjárhag-
ur félagsins er sæmilegur og varð
nokkur eignaaukning á árinu.
Sigríður Valgeirsdóttir var ein-
róma endurkjörin formaður fé-
lagsins. Úr stjórninni áttu að
ganga þeir Stefán Hjaltalín og
Svavar Guðmundsson. Þeir báðust
báðir undan endurkosningu og
voru Jón Þórarinsson og Guðmund
ur Sigmundsson kosnir í þeirra
stað.
R
M.s. Dronnlng
Alexandrtne
fer frá Kaupmannahöfn 17. júní
(via Grænland) til Reykjavíkur.
Verður í Reykjavík 3. júlí. Flutn-
ingur óskast tilkynntur sem fyrst
til skrifstofu Sameinaða í Kaup-
mannahöfn.
SkipaafgreiSsla
Jes Zimsen
Erlendur Pétursson
iDiiiniuHiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiB
o>
LJUFFENGUR MORGUNVERÐUR, SEM
FLJÓTT 0G AUÐVELT ER AÐ MATBÚA
Biðjið um hið pekkta Scott’s haframjöl, sem framleitt er úr beztu, fáanlegum,
skozkum höfrum Framleitt og pakkað samkvæmt ítrustu hreinlætiskröfum.
Fyrirliggjandi í handhægum pökkum, lokuðum með cellofanpappir.
© »
bTdji-ð UM Scott’s borðir Scott’s
MutiMtniiifiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimuiiiiiiiiiiiiiiiiii!
í dag er þjóðhátíðardagur hinn-
ar dönsku bræðraþjóðar. Á þess
um tímamótadegi eru að verða
þáttaskil i hinni löngu samskipta
sögu íslands og Danmerkur. Og
vér sendum vinaþjóðinni árnaðar
óskir og bróðurkveðjur yfir hafið.
Sambúð landanna hefur farið
dagbatnandi allt síðan Danir viður
kenndu sjálfstæði íslands og full-
veldi 1. des: 1918. En vinátta ís-
lands í garð Dana hefur aldrei
komið betur í ljós heldur en á
Þingvöllum 17. júní 1944, þegar
mannfjöldinn fagnaði hinu sögu-
lega skeyti frá Kristjáni konungi
tíunda.
Vaxandi tengsl og aukin kynni
eftir einangrun seinni heimsstyrj
aldarinnar bræddu smám saman
þann þela úr hugum Dana sem við
vaningsháttur nokkurra íslenzkra
valdamanna hafði skapað.
Árangurinn varð sá meðal ann-
ars að þegar sameiginleg nefnd
Dana og íslendinga tók að ræða-
nokkur vandamál í sambandi við
niðurfall sambandslagasáttmálans
settu íslendingar að nýju fram
hina gömlu kröfu sína um endur-
heimt íslenzkra handrita og muna
úr dönskum söfnum, sbr. minnis-
grein íslenzka nefndarhlutans,
dags. 7. september 1945. Málið
bar enn á góma þegar sama nefnd
sat að störfum hér í Reykjavík j
dagana 27. ágúst til 9. september j
1946, og var þá gerð sérstök bókun
í fundargerðina, þar sem meðal
annars var af íslands hálfu lögð.
áherzla á að ekki yrði lokið fulln-
aðarskiptum á milli landanna fyrr.
en handrita- og safngripamálið
væri leýst. Jafnframt báru ís-
lenzku nefndarmennirnir fram sér
staka ósk um að „samningavið-
ræður gætu hafizt sem allra fyrst
um lausn þessa mikilsverða vanda-
máls“.
Á meðan þessu fór frarn höfðu.
dönsk stjórnarvöld verið að undir-
búa málið af sinni hálfu. Hinn
13. marz 1947 stofnsetti mennta-
málaráðuneyti Danmerkur nefnd
til þess að rannsaka og skila áliti
um handritamálið og safngripina.
Var hún skipuð fjórtán mönnum,
þar á meðal nokkrum frægustu
og áhrifamestu stjórrtmálac og
vísindamönnum Dana. Nefnd þessi
skilaði áliti í október 1951. Álits-
gerðin var hið merkasta rit. En
niðurstaða meirihlutans var ekki
jákvæð fyrir ísland, þó að ýmsir
nefndarmenn skildu, viðurkenndu
Og jafnvel styddu einhuga sjónar-
mið vor. Ekki var talið að vér
ættum neitt lagalegt tilkall til
þeirra handrita og gripa sem um
var rætt. Hinsvegar var sögulegur
réttur og sanngirniskröfur talið
vera á vora hlið, og viðurkennt
að þau skjöl og handrit sem sér-
staklega snerta ísland mundu
gera meira gagn á íslandi.
Ég tel að vér íslendingar höfum
ekki alltaf gefið tillögum ábyrgra
Dana nægan gaum í þessu efni
upp á síðkastið. Einnig er ég þeirr
ar skoðunar að vér höfum yfir-
leitt ekki verið nægilega jákvæðir
í afstöðu vorri. Þetta hefur valdið
því, að mál sem oss flestum er
svo heilagt að vér ræðum það
helzt ekki opinberlega og allra sízt
við hvern sem er, hefur sumpart
lent í höndum sérvitringa og æs-
ingainanna sem með framhleypni
og grunnfærni hafa fremur gert
skaða en gagn.
Hér hlýtur að verða breyting
á. Setzt er að völdum í Danmörku
stjórn sem er fús á að taka upp
við oss samningsviðræður um mál-
ið. Ríkisstjórn vor þarf að eiga
nú þegar frumkvæði að því að
samninganefnd verði skipuð. Af
vorri hálfu þarf að velja í slíka
nefnd hina hæfustu menn, sem setj
ast að samningaborðinu staðráðn-
ir í að leysa málið á þann hátt
sem báðir aðilar mega vel við una.
En hvað mega bæði löndin vel
við una?
Aðeins þá lausn að ísland end-
urheimti handrit sín og safn-
gripi. Danskur lesandi mun e. t.
v. segja að ég vilji sélja íslandi
sjálfdæmi um lausn málsins. En
svo er ekki. Með þessu er Dönum
einmitt sýnt hið mesta traust og
heiður. Þeir hafa nú sem
stendur vegna sérstakra
sögulegra orsaka vörzlu þess-
ara þjóðardýrgripa vorra.
Vér treystum því að þeir hafi
víðsýni og sanngirni til þess að
viðurkenna að þessi handrit og
safngripir eru í sögulegum og sið
ferðilegum skilningi óskoruð eign
vor íslendinga. Þéssvegna beri að
afhenda oss þessar sögulegu og
þjóðmenningarlegu minjar, alveg
án tillits til svokallaðs lagalegs
eignarréttar. Að vísu hef ég allt
af verið þeirrar skoðunar að laga-
legur réttur vor íslendinga væri
síður en svo lítils virði, þó að
menningarleg sjónarmið væru að
sjálfsögðu þungvægust. En nú vill
svo vel til að einn allra frægasti
og ágætasti lögfræðingur Dana,
þjóðréttarfræðingurinn prófessor
Alf Ross, hefur haldið því fram í
stórmerki ritgerð að lögfræðilegur
eignarréttur hinna dönsku stofn-
ana orki mjög tvímælis. En jafn-
vel beinn og óbeinn stuðninguy
hans og annarra danskra vísinda
manna ræður þó ekki úrslitum,
heldur hitt að handritin eru í
eðli sínu íslenzk. Aðeins í hópi
íslendinga eru til þeir vísinda- og
fræðimenn sem geta gefið umheim
inum réttmæta hlutdeild í þeim
fjársjóðum, er þau geyma.
Danskir valdamenn hafa undan
farið gert sér allmikið far um að
skilja sérstöðu og sjónarmið vor
íslendinga í þessum málum. Sumir
þeirra gegna nú hinum mestu á-
byrgðarstöðum í landi sínu.
Mundum vér ekki mega vona að
nú sé hin sögulega stund í nánd?
Að samninganefnd íslendinga og
Dana nái samkomulagi um málið,
en ríkisþingið danska Ijúki því
með nauðsynlegri löggjöf.
Vér treystum því fastlega að
bjart sé framundan í samskiptum
Dana og íslendinga, og tökum ein-
huga undir ósk þjóðskáldsins:
„Bróðurlegt orð Snorraland
Saxagrund sendir; samskipta
vorra sé endir bróðurlegt orð.“
Þorvaldur Þórarinsson.
(Framanritað greinarkorn var
skrifað 4. þ. m. til birtingar í dag-
blaðinu Þjóðviljanum á stjórnar-
skrárdegi Dana, 5. júní. Af óskilj-
anlegum ástæðum vildi ábyrgðar-
maður blaðsins ekki birta grein-
ina, sem þó var undir fullu nafni.
Höf.).
lllllllllllllllllltíUf ftUk. MCI
iimmumiiiiiiiiniiiin’
( Bændur \
i Öxlar undir heyvagna og kerr-1
| ur til sölu hjá
Helga Guðmundssyni, 1
Hólmgarði 22. |
iiiiiiiiiiiiilimiiiiitiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
■uiauiumumiimiuiiitiitiiiiiiitmuiiimiiiiiimiiiiiiiMt
I HtJAVASA- |
| SAMLAGNINGARVÉLIN j
1 leggur saman og dregur frá =
i allt að 10 millj.
Bændur, skólafólk og aðrir, |
látið samlagningavélina létta |
yður störfin.
Kr, 224,00.
Vélin er ódýr, örugg |
og handhæg.
Sendið pantanir í pósthólf |
287, Reykjavík.
IIINnilllllllllllllMIIIIU
AuylfyMi í Timaitm