Tíminn - 21.06.1957, Blaðsíða 5

T í MIN N, föstudaginn 21. júní 1957.
A þessu kjörtimakili hefir bæjarstjórnarmeiri-
hlutinn i Reykjavik meira en tvöfaldað útsvörin
Bókin hulda
Á tniðju sumri hverju kemur út
í Reykjavík bók ein mikil hátt á
þriðja hundrað blaðsíður í fjögurra
blaða broti.
Bumbur eru ekki barðar við úl-
komu þessarar bókar. Hún er
hvorki auglýst í blöðum né út-
varpi. Henni er heldur ekki stillt
út í glugga bókabúða. Þa3 er sér-
stakt við bókina að útgefendur
hennar gera ekkert til þess að
vekja athygli á henni.
Efni bókarinnar er heldur ekki
við fyrstu sýn mjög aðlaðandi fyr-
ir venjulegan lesanda. Efnið er töl-
ur, sundurliðaðar tölur, samanlagð
ar tölur, talnadálkar, sundurliðað-
ir talnadálkar, samanlagðir talna-
dálkar og talnadálkar fluttir milli
blaðsíðna.
Þessar tölur hafa mikinn fróð-
leik að geyma. Þær gefa upplýs-
ingar um það hvernig hefir verið
eytt þeim geysiháu f járhæðum sem
Reykvíkingum er gert að greiða í
útsvörum og öðrum gjöldum til
bæjarins á ári hverju.
Þessi bók er reikningar Reykja-
v'kurbæjar.
Það er skiljanlegt að ráðamenn
bæjarins séu ekki að hampa bók
þessari að almenningi heldur reyni
að hylja hana þögn og gleymsu.
Hún er samvizka þeirra.
Hinar miklu álögur
Eitt helsta loforð núverandi
ráðamanna bæjarins fyrir seinustu
bæjarstjórnaríkosningar var það að
íþyngja ekki bæjarbúum með álög
um umfram það, sem brýnasta
nauðsyn krefði og að sýna gætni
Og varúð í fjármálastjórn bæjarins.
Efndir þessa loforð hafa verið
þessar:
Árið 1953 voru útsvör áætluð
86,4 millj. kr.
í fjárhagsáætlun ársins 1954 var
upphæð þessi nálega óbreytt. En
hinn 24. júlí það ár var bæjar-
stjórn kölluð til skyndifundar og
útsvör þá hækkuð um 4 millj. kr. í
í 90,4 millj. kr. Tók aðeins 25 mín.
að vinna verkið.
í f járhagsáætlun ársins 1955 var
fjárhæð áætlaðra útsvara hækkuð
um 15 millj. kr. í 101,4 millj. kr.
Þetta þótti þó ekki nóg að verið
því að hinn 18. júlí 1955 var bæj-
arstjórn kölluð til skyndifundar og
hún látin samþykkja hækkun á út
svörum ársins í 110 millj. kr. í
þetta skipti tók 1 klst. og 25 mín.
að vinna verkið.
f fjárhagsáætlun fyrir árið
1956 var fjárhæð áætlaðra út-
svara enn hækkuð og nú um
hvorki meira né minna en 33,4
millj. kr. í 144,3 millj. kr. Við
þetta var þó ekki látið sitja því
að enn einu sinni liinn 26. júní
f. á. var bæjarstjórn kvödd sam-
an til skyndifundar og látin sam
þykkja 5 millj. króna hækkun á
útsvörum ársins. Nam því loka-
fjárhæð áætlaðra útsvara á sl.
ári 149,3 millj. kr. Tók nú að-
eins 17 mínútur að vinna verk-
ið og er það mettími.
Loks voru í fjáragsáætlun fyr
ir árið 1957 útsvör enn hækkuð
um 32 millj. kr. í 181,3 millj. kr.
Hefir því fjárhæð áætlaðra út
svara meira en tvöfaldast á þessu
kjörtímabili bæjarstjórnar.
Og þetta hefir gerst þrátt fyrir
það að heildartekjur bæjarsjóðs
hafi sl. 3 ár farið samtals 54,9
millj. kr. fram úr upphaflegri og
34,3 millj. kr. fram úr endanlegri
fjárhagsáætlun.
Greiðslujöfnuður
óhagstæður
Endanleg fjárhæð áætlaðra út-
svara á sl. ári nam eins og tekið
rar fram 149,3 millj. kr. Heildar-
tekjur bæjarsjóðs voru áætlaðar
171,5 millj. kr. en fóru mjög fram
úr áætlun og urðu 187,1 millj.
kr.
Þrátt fyrir þessar gífurlegu á-
lögur á bæjarbúa varð greiðslu-
jöfnuður bæjarsjóðs óhagstæður
um 637 þús. kr. en hafði árið áð-
Orsakir @ru vöxtur skrifstofubákns-
ins, vanskapad skipulag bæjarins og
stjórnleysi og sukk í sambandi við
framkvæmdir hans og innkaup
Kaflar úr ræðir Þórðar Bjönissonar á bæjarstjórnarfimdi í gær,
<■
þepr rætt vat om reikninga Reykjavíkorbæjar fyrir s. I. ár
ur verið hagstæður um tæpa eina
millj. kr.
Rekstrarútgjöld bæjarsjóðs urðu
á sl. ári 154,6 milljónir kr.'ö‘g'
fóru 11,6 millj. kr. íram"úr—upp
haflegri áætlun og var það nokkru
hærri fjárhæð en næsta ^ár á und
Þá var greiðslujöfnuítuf 7 fyr- j
irtækja bæjarsjóðs, sem rsérreikn-_
inga hafa, óhagstæður jT^sfi'feri'
um rúmlega 3,2 millj. k*trsem érj
1,5 millj. kr. hærri fjárhæð 'en;
árið áður.
Ástæðurnar fyrir hinum sí-
auknu útsvarsálögum á 'bæjarbúa j
eru margar og vil ég nefha nokkr
ar: — Vöxt skirfstofubáknsins,
skipulag bæjarins og skipulags-
leysi verklegra framkvæmda svo
og innkaup bæjarins.
Skrifstofubáknið
Skrifstofubákn bæjarins hefir
stórvaxið með ári hverjú. Það hef
ir þanist. út með ótrúlegipfm hraða
og krafti. Bæði hafa gamlar skrif
stofur bæjarrekstrarins bólgnað út
og nýjar skrifstofur verið settar
á stofn.
Stöðugt er verið að búa til í'
bæjarrefcstrinum ný störf ráðu-
nauta, eftirlitsmanna, fulltrúa og
ýmiskonar fræðinga með^ tilheyr-
andi kontórum, aðstoðarliði, bif-
reiðahaldi o. s. frv. Er hér ekkert
iát á.
Vil ég nefna nokkur (fæmi:
Með fræðslulöggjöfinni 1946
var stofnað hér í Reykjgyík starf
fræðslufulltrúa. Skyldi hann eink
um framkvæma ákvarðanir
fræðsluráðs, sem hefir á hendi
stjórn sameiginiegra skólamáia
bæjarins. Árið 1950 var skrifstofu
kostnaður fræðslufulltrúa 107 þús.
kr. en árið 1953 var hann orðinn
234 þús. kr. Um sl. áramót hafði
þessi maður 4—5 manns’ sér til
aðstoðar og á sl. ári ein'ú saman
hækkaði skrifstofukostnaður hans
úr 341 þús. kr. í 636 þús.- kr. eða
um 295 þús. kr. Þar af hækkaði
kostnaðiskostnaðurinn (ásamt ljósi
og hita) úr 18 þús. kr. í 161 þús.
kr. eða með öðrum orðum nífald-
aðist á árinu.
Árið 1947 var skrifstofukostnað-
ur héraðslæknis og heilbrigðiseft
irlits 132 þús. kr. en árið 1953
var kostnaður við Bkrifstofu borg-
arlæknis og framkvæmd heilbrigð
ismála kominn í 620 þús. kr. Um
sl. áramót störfuðu 11 manns borg
arlækni til aðstoðar við fram-
kvæmd heilbrigðismála og nam
heildarkostnaður við hana á sl. ári
tæplega 1 millj. kr. og hafði á
árinu hækað um 221 þús. kr.
Bærinn heldur enn þá uppi sér
stakri manntalsskrifstofu og sér-
stakri sköinmtunarseðlaskrifstofu
þó að verkefni þeirra sé nú nær
ekkert orðið og var kostnaður við
þær á sl. ári 342 þús. kr.
Þá hóf oærinn nýtt kontörhaid á
sl. ári. Það var umferðaskrifstofa
bæjarins og vinna þar nú 2 menn
auk að sjálfsögðu fraimkvæmda-
stjóra. Kostnaður skrifstofunnar
mun hafa numið á árinu yfir 180
þús. kr. að meðtalinni þóknun um-
ferðanefndar.
Aldrei hefir skrifstofubákn bæj-
arins verið stærra en nú.
Aldrei hefir verið jafnauðvelt að
benda á þarflausa kontóra í bæjar-
rekstrinum og nú.
Þórður Björnsson
Og aldrei hefir skrifstofuhaid
bæjarins verið jafn óverjandi og
einmitt nú.
Skipulagsleysi fram-
kvæmda
Eins og kunnugt er hefir bærinn
verið þaninn að þarflausu úf um
holt og hæðir yfir gevsistórt svæði. I
Afleiðingin hefir orðið sú að gatna
gerð, holræsagerð, vatnslagnir ogj
rafveita hafa orðið tugum millj. kr.,
dýrari en vera hefði þurft ef bær-,
inn hefði verið skipulagður betur.
Nú súpa bæjarbúar seyðið af
þessu háttalagi ráðamanna með hin ]
um gífurlegu árlegu hækkunum út
svara og annarra bæjargjalda.
En álögurnar á bæjarbúa nægja
ekki.
Með hverju ari, sem líður lengj
ast göturnar, seni ófullgerðar eru
og holræsin og lagnirnar, sem ó-
lagðar eru. Jafnhliða eykst kostn
aðurinn við framkvæmdirnar.
Þannig var áætlað árið 1952 að
koslnaður við að fullgera nokkur
helstu aðalholræsi bæjarins myndi
nema rúmlega 13 millj. kr. En ár-
ið 1955 var kostnaður við að full-
gera holræsi í nýjum bæjanhverf-
um hins vegar áætlaður rúmlega
22 millj. kr. og árið 1956 var óætl-
unin komin í 27 millj. kr.
Vinnuaðferðir og vinnutilhögun
við verklegar framkvæmdir bæjar-
ins er svo sérstakur kafli. Þessi
dæmi s'kuiu nefnd:
Vanrækt hefir verið að bærinn
eignaðist nægar vélar og tæki til
framkvæmdanna. Þannig telja
fróðustu menn að sum árin hafi
allt að einn fjórði hluti af fram-
lagi bæjarins til gatnagerðar far
ið í greiðslur til fámenns lióps
vörubifreiðaeigenda, sem verið
hafa í tímavinnu með ökutæki
sín.
Nýlagningar gatna hafa verið
gerðar úr svo lélegu efni að stór-
felldar viðgerðir hafa orðið að
fara fram á þeim órlega. Þannig
kostaði nýlagning Hringbrautar ár
in 1950—1954 röskar 7 milljónir
króna, en viðhaldskostnaður braut
arinnar síðan 1950 hefir numið
tæplega 1 millj. kr.
Kostnaður við Hljómskálagarð-
inn hefir síðan 1950 numið sam-
tals 2,7 millj. kr. en sjáanlegar
framkvæmdir þar hafa aðallega
verið fólgnar í því að mjókka og
breikka gangstígana þar og færa
þá til á víxi.
Fyrir nokkrum árum var Mikla
braut staðsett og ákveðið að gera
hana að einni aðalumgerðargötu
bæjarins og bæjarskipulagið á-
kveðið samkvæmt því, þegar svo
farið var að undirbúa það að full
gera brautina kom í ljós að á
stóru svæði er jarðvegur hennar
svo stórgaliaður að nær ógerning
ur er talinn vera að malbika
hana. Eftir að erlendir sérfræð-
ingar hafa rannsakað málið hefir
sú ein leið verið talin fær að
skipta alveg um jarðveg brautar-
innar. Hefir nú verið hafist
handa um verkið. A3 sjálfsögðu
munu jarðvegsskipti Miklubraut-
ar kosta bæjarbúa milljónir kr.
sem koniast hefði mátt hjá ef
samvinna skipulagsfræðinga og
verkfræðinga bæjarins liefði ver-
ið í lagi.
Gæðingarnir græða
Enn ein ástæðan til hinna miklu
álaga á bæjarbúa er sú hvernig inn
kaupum bæjarins hefir verið hátt-
að.
Það er staðreynd að Innkaupa-
stofnun bæjarins hefir ekkert gagn
gert í því tilliti að útvega bæjar-
stofununum vörur með hagkvæmu
verði.
Það er staðreynd að innkaup
heilla bæjarstofnana fara ein-
'göngu fram í smásölu.
Það er staðreynd að hinar ýmsu
deildir bæjarrekstrarins gætu stór-
aukið viðskipti sín við stofnunina
og að sumar þeirra láta hana jafn-
vel alls ekki annast'nein innkaup
fyrir sig.
Það er staðreynd að vanrækt
hefir verið að láta stofnuuina
annast innkaup og samninga um
efni vegna byggingaframkvæmda
á vegum bæjarins.
Hvers vegna hefir Innkaupastofn
únin verið einn mesti óskapnaður
inn í öllum bæjarrekstrinum?
Það er vegna þess að gæðingar
íhaldsins verða að fá að græða á
bænum.
Sérsjóðir tæmdir
Ilin síðari ár hafa verið stofn-
aðir ýmsir sérsjóðir bæjarins t>1
að sinna sérstökum verkefnum og
hagsmunamálum bæjarfélagsins.
Ráðamenn bæjarins hafa leitað
mjög á sjóði þessa til almennrar
eyðslu og í órslok 1955 var svo
komið að bæjarsjóður skuldaði hin
um ýmsu sérsjóðum bæjarins 16,1
miilj. kr.
Á sl. ári keyrði þó alveg um
þverbak í þessu efni.
Bæjarsjóður hrifsaði þá til
eyðslu sinnar 4,8 millj. kr. úr eft
irlaunasjóði bæjarstarfsmanna og
nam skuld bæjarsjóðs við sjóð
þennan um sl. áramót 6,7 milij.
kr.
j Þá var á árinu byrjað á því að
taka fé úr framkvæmdasjóði bæj-
arins til almennrar eyðslu bæjar-
sjóðs. Nam sú fjárhæð 4 millj. kr.
I Þetta var þó ekki talið vera nóg.
íSeilst var einnig í hafnarsjóð og
I teknar úr honum 2 milljónir kr.,
sem fóru beint í eyðsluhít bæjar-
sjóðs.
Samtals hækkaði skuld bæjar-
sjóðs við hina ýmsu sjóði bæjar-
ins um 9,7 millj. kr. á sl. ári og
nam um sl. áramót 25,8 millj. kr.
Hitaveifubankinn
Hinn mifcli gróði Hilaveitunnar
hefir ekki nema að mjög litlu leyti
farið til aukninga veitunnar held
ur hafa ýmsar deildir og stofnanir
bæjarrekstrarins hrifsað hann til
sín. Ráðamenn bæjarins hafa not-
að Hitaveituna eins og banka und-
anfarin ór. Hún hefir verið látin
lána bæjarsjóði og einstökum bæj-
arfyrirtækjum stórfé til hinna ólík
legustu framkvæmda. Hefir þessi
starfsemi færst í aukana með ári
hverju.
Á sl. ári var rekstrarhagnaður
Hitaveitunnar 4,9 millj. kr. og
nægði hann hvergi til bankastarf
seminnar því að Hitaveitan var
þá l'átin greiða 3 miilj. kr. í bygg
ingu Skúlatúns 2, 2 millj. kr. í
toppstöðvargjald, 1,1 millj. kr. í
afgjaid til bæjarsjóðs og tæpar
100 þús. kr. sem lán til Vatnsveit
unnar.
Um sl. áramót var starfsemi Hita
veitubankans orðin þessi: Lán til
Vatnsveitu 5,7 millj. kr., lán til
bæjarsjóðs 1,1 millj. kr. bygging-
arkostnaður Skúlatúns 2, 9,2 millj.
kr., toppstöðvargjöld sl. 9 ár 14,8
millj. kr. og bæjarsjóðsaígjald sl.
6 ár 3,5 millj. kr.
Með öðrum orðum: Á fáeinum
árum hefir Hitaveitan verið svipt
34,4 millj. kr. — þar af 17,6 millj.
kr. aðeins á sl. þremur árum —
af tekjum sínum og þeiin ráðstaf
að í húsbyggingar fyrir skrifstofu
bákn bæjarins, í útlán til ba*jar-
sjóðs og Vatnsveitu og í aígjöld
til toppstöðvarinnar og bæjar-
sjóðs.
Til áukninga Hitaveitunnar hefir
hins vegar verið varið á sl. þremur
árum aðeins 10,8 millj. kr. þrátt
fyrir samþykktir bæjarstjórnar um
að verja tvöfallt hærri fjárhæð til
aukningar veitunnar á þessum
tíma.
Brunatryggingasvikin
Árið 1954 gerðu ráðamenn bæjar
ins sig seka um það glapræði að
hafna boði Samvinnutrygginga um
47% ladkkun á iðgjöldum bruna-
trygginga fasteigna hér í bænum
en stofna í stað þess nýtt bæjar-
rekstrarbákn, Hústryggingar Rvík-
ur.Ákveðið var með lögum að hagn
að fyrirtækisins skyldi leggja í
sjóð til eflingar brunavörnum og
tryggingastarfsemi svo og lækkun-
ar á iðgjöldum húseigenda. Jafn-
framt skyldi fulltrúi stjórnar Fast-
eignaeigendafélags Reykjavíkur
eiga rótt á að fylgjast með ráðslöf
un sjóðsins.
Þessi lagaákvæði hafa verið þver
brotin.
Árin 1954—1955 nam rekstrar-
hagnaður Hústrygginganna samtals
um 4,5 miilj. kr. og varð hann all-
ur eyðslueyrir bæjarsjóðs.
Hið sama gerðist á sl. ári. Þá
nam rekstrarhagnaður Húsatrygg-
inganna 3,3 millj. kr. og hrifsaði
bæjarsjóður hann allan til eyðslu
sinnar og var kallað „lán“.
Með öðrum orðum:
Rekstrarhagnaður Húsatrygg-
inganna hefir alls ekki farið eins
og lög ákveða til að lækka trygg
ingariðgjöld og efla brunavarnir
og tryggingarstarfsemi heldur
hefir hann allur — samtals 7,2
millj. kr. á þremur árum — verið
„lánaður“ bæjarsjóði og orðið
hreint eyðslufé hans. Þá hafa ver
ið brotin lög á félagi fasteignaeig
enda því að ráðstöfun hagnaðar-
ins hefir ekki verið borin undir
stjórn eða fulltrúa þess.
En ekki nóg með það.
Bæjarstjórn skai lögum samkv.
kveða á um lántökur bæjarsjóðs
en greindar „lántökur" hjá Húsa-
tryggingum hafa ekki verið bornar
undir hana.
Bæjarstjórn fer einnig með yfir-
stjórn Húsatrygginganna og á að
sjálfsögðu m. a. að ráðstafa rekstr-
arhagnaði Húsatrygginganna lög-
um samkvæmt. Greindar „lánveit-
ingar“ Húsatrygginganna hafa ekki
verið bornar undir bæjarstjórn.
(Framhald á 7. síðu). t