Tíminn - 17.06.1959, Blaðsíða 7

T í M1N N, miðvikudaginn 17 júní 1959.
7
Hvergi nema á Islandi er unnt að tengja Á víðavangi
svo marga fommuni nafnkenndum persónum
Þessar* fjórar vikur, sem ég
liefi A'erið á íslandi hefi ég unnið
mikið og haft margháttað gagn
af ferðinni, sagði frú AnneJMaríe
Pranzén, er ég hitti hana að máli
heima hjá dr. Kristjáni Eldjárn,
þjóðminjaverði.
Frú Fanzén er sænsk og starfar
við Statens historiska museum í
Stokkhólmi ,sem sérfræðingur í
öllu þvi, er lýtur að fornum klæð.
um. 'Ferð hennar til íslands er
gerð í þeim tilgangi að kynnast
því, sem hér er til af hvers konar
dúkum frá miðöldum, en fyrst og
fremst þeim, sem að húsbúnaði
lúta. -Einnig kynnir frúin sér rit-
aðar heimildir um sama efni frá
þeim líma, en að því er þjóðminja-
vörður segir, þá er hér um auð-
ugri garð að gresja í því efni en
víðast hvar annars staðar. M. a.
hafa hér varðveitzt íiþlmörg heiti
á búshlutum í uppskriftum af bú.
um, heiti, sem ekki er annars stað
ar að finna í rituðu máli.
Forn klæði.
Frú Franzén segir starf sitt og
samstarfsmanna sinna beinast að
þvi, auk fræðilegra athuguna, að
gera við og vernda hvers konar
forn klæði. Til þeirra eru sendir
munir hvaðanæva úr Svíþjóð og
jafnvel líka frá öðrum löndum.
Þannig fæst ,gott yfirlit yfir það
hvað til er í landinu, munirnir eru
myndaðir og skrásettir, þó að þeir
séu endursendir til upprunastað.
arins að viðgerðinni lokinni. Og
klæðin hljóta að gefa margháttað.
ar upplýsingar varðandi líf manna
Og hgleik á ýmsum tímum.
— Hvers konar menutunar krefst
starf eins og yðar, frú Fanzén?
— Eg fór fyrst í listiðnaðarskóla
og 'tók svo háskólapróf þar á eftir,
því að svona starf verður ekki
itnnið nema 'ít‘^rundvelli staðgóðr
ar haghýtrar þekkingar á gerð og
eðli klæða.
— Hvað hafið þér fundið mark.
verðast hérlcndis varðandi það við
fangsefni, sem þér nú fjallið um?
— Engan einn grip get ég nefnt
sérstaklega, en hér í þjóðminja-
safninu er margt ágætra muna, svo
sem mjög fínn rómanskur útsaum-
ftr af útlendum uppruna. En af
íslenzkum útsaumi frá miðöldum
múndi ég að 'líkindum fyrst nefna
altarisklæðin, sem hér eru rnörg
til. Það lítur ekki út fyrir að siða
skiptamennirnir hafi haft löngun
jtil að útrýma slíkum hlutum í
ikirkjunum — ekki heldur í Sví-
þjóð, þar eru líka til mörg altaris
iklæði frá miðöldum.
Eftirtektarverðast tel ég það í
Rætt viS Anne-MRrie Franzén frá Stokkhóími,
sérfræíing í fornri klæftagerft
upplýsingum við, að klæðisslitur j
þetta hafi fundizt skömmu eftir
aldamót. Var það Daniel Bruun,
sem fann það, er hann gróf upp
sögualdarkuml á Jökuldal.
— Tíðkuðust ekki skrautleg
veggtjöld fram eftir öldum í SvL!
þjóð?
-— Jú, þau voru algeng allt fram
á 19. öld og voru mörg fögur tjöld ]
ofin fram að þei-m tíma, er iðnaðar
öldin tók að spilla heimilisiðnaði.
Um miðja 19. öld var tekið að
r.ota „anilín“.liti, sem eyðilögðu
þráðinn og fleiri ómerkileg hrá-
efni, se:n eyðilögðust á skömmum
tíma. Á 19. öld hófst svo endur-
reisn vefnaðar og ýmissa annarra
greina heimilisiðnaðar, sem síðan
ht-fir verið í sífelldri þróun. Nú
standa Svíar að morgu leyti mjög
fvamarlega í klæðagerð o,g má að
vissu leyti jafna þeim árangri t:l
þess stigs, sem Danif hafa náð í
húsgagnagerð.
Eigendur oft vísir.
Það torveldar mjög vefnaðar,
rannsóknir hjá okkur, að hin
gömlu heiti á vefnaði og vinnuað-
ferðum hafa yfirleitt glatazt og
menn hafa á síðari tímum tekið
vpp heiti, sem ekki er vissa fyrir
að hafi fyrrum haft sömu merk-
ingu. Eitt atriði er mjög sérkenni
legt fyrir ísland í þessum rann-
sóknum og það er hve oft er hægt
að setja hlutina í samband við
nafngreinar, þekktar persónur. —
Slíkt held ég að sé óvíða gerlegt
annars staðar.
Undanfarnar vikur hefi ég ferð
azt dálítið um landið og er það enn
stórbrotnara, en ég hafði gert mér
í hugarlund. Þá .skildi ég hvers
vegna til eru svo mörg og fögur
söðulklæði á safninu, hér hefir eng
inn getað ferðazt nema” á hestbaki.
í Svíþjóð hafa söðulklæði aldrei
þekkzt, því að þar ferðuðust menn
í vögnum. Þar voru því ofnir og
saumaðir vagnkoddar o.g tjöld og
svo mikil áherzla lögð á að búa
vagnana vel, að á Skáni, þar sem
klæðagerð stóð alltaf með mestum
blóma, fengu stúlkur þetta 40—50
vagnkodda í heimanmund.
En fallegt hlýtur það að hafa
íslenzkum hannyrðum, hve mörg efni bauð, sem fyrir hendi var. verið að sjá íslenzkar konur þeysa
miðaldamynztur hafa haldizt fram Refilsaumurinn er til dæmis með um landið á gæðingum, skartandi
á 17. og 18. öld. því allra skemmt.ilegasta hér frá Þ&ssum skrautlegu söðulklæðum.
— Voru ekki fjölbreyttari efni Þessu tímabili. En gotnesku hökl-
til hannyrða og klæðageröar í Sví arnir af ensku gerðinni, sem eru
þjóð á miðöldum en á fslandi? \ þjóðminjasafninu eru líka marg-
— Sennilega hefir svo verið, 11 -Callegir-
hér hefir alltaf fyrst o.g fremst ver Oft hafa sömu mynztrin verið
ið unnið úr ull. En íslenzku mun. notuð allt fram á 17 öld um öll
irnir hafa engu minna listrænt Norðurlönd og þó einkum ein
gildi, því að fólk hefir kunnað að Serð — hringur með mynd innan
hagnýta þá möguieika, sem það u Svo fastmótuð er gerð þessa
mynzturs, að sömu stærðarhlut- Eins frá hefu verið skýrt
follm koma fyrir aftur og aftur. hér í blaðinu var um hvítasunnuna
J H M
Anne-Marie Frandzén
Já, þær hafa sannarlega líka verið
fínar þá, — sem og konan, sem á
vikingaöld átti flík eða ábreiðu ,
úr hárfínu, frísnesku klæði með Abyrgoailaus stjornar'
Beztu lífskjör í Evrópu
Enskur biaðamaður, sejn
dvaldi hér á síðastl. liausti, liéf-
ur nýlega skrifað grein í víð-
lesið landfræðilegt tímarit uin
ísland og íslendinga í tilefni áf
landhelgisdeilunni. Meðal þeria
upplýsinga, sem þar birtast ér
sú, að íslendingar hafi að un;L
anförnu búið við bczí lifskjiir
allra þjóða í Evrópu samkvæmt
heimildum Efnahagssamvinnu-
stofnunar Evrópu.
Það má vera hverjum einum
augljóst, að íslenzka þjóðin
hefði ekki búið við þessi lífskjör
seinustu misserin, éf stj'órnar.
hættirnir hefðu verið jafn rángir
og ómögulegir og málgögn Sjálf
stæðisflokksins vilja vera láta,
að þeir hafi verið í tíð; yinstri
stjórnarinnar. Ef nokkuð væri
að marka þann áróður, sem þau
liafa haldið uppi gegn vinstri
stjórninni fyrr og nú, þá héfðu
lífskjörin átt að vera íakari hér
í stjóniartíð hennar en í nokkru
öðru landi Evrópu. í stað þess
greina lieimildir alþjóðlegra
stofnana frá því, að þau liafi
hvergi verið betri í Evrópu en
hér. Fullkomlegar er ekki liægt
að kollvarpa áróðri Mbl. og
Vísis.
Stórfelldar framfarir
Stjórn Ilermanns Jónassonar
gerði hins vegar meira en að
tryggja þjóðinni góð lífskjör.
Hún tryggði meiri framfarir en
nokkru sinni höfðu verið hér
fyrr. Þá var lokið við að byggja
sementsverksmiðjuna. Þá var
liafizl handa um byggingu nýju
Sogsvirkjunarinnar. Þá var fiski
flotinn efldur meira en umdang't
skeið. Þá risu' upp ný meiri-
háttar orkuver á Vestfjörðum
og Austurlandi og rafvæðingu
landsins var haldið áfram af
miklum krafti. Ræklun og fram-
farir í sveitum voru meiri eu
áður eru dæmi til. Mcira var
gert til atvnnuaukningar I mörg.
um sjávarþorpum og kaupstöð-
unv en áður hafði átt sér stað.
Stærra átak-var gert í Reykjavík
til að útrýma húsnæðisleysinu
með byggingu nýrra íbúða en
nokkru sinni fyrr. Síðast, en ekki
sízt, má svo nefna hið mikla
átak, útfærslu fiskveiðiiándhelg.
innar í tólf mflur, sem hefur gert
vetrarvertíðina nú élnliverja
hina beztu, þrátt fyrir hinar
mestu ógæftir framan af.
útsaumuðum myndvefnaði.
Sigríður Thorlaeíus.
Dúfnaþjófnaðurinn
Indriði G. Þorsteinsson:
Við þessari árás er aðeins eitt svar
Afnám kjördæmanna utan
Reykjavíkur er það, sem vek
ur manni mcsta furðu í sam-
bandi við þessa kjördæmabylt
ingu þríflokkanna. Og menn
liafa látið ótrúlegustu orð
falla, þegar þeir hafa rætt
þessa niðurfellingu hinnar
gömlu héra'ðaskipunar lands-
ins. Gégn bóndi og ágætismað
ur, sem er einn af þingmönn_
mn Sjálfstæðisflokksins sagði
nýlega í útvarpsumvæðu um
kjördæmamálið að fyrir bænd
ur þýddi ekki að standa á
móti áformuðum breytingum.
Það.yrði ekki spornað við þró
uninni, og nú væru bændum
bezt að biðja um gott veður,
annars yrðu þeir stórlega af-
skiptir á næstu árum, þegar
þjóðartekjunum yrði skipt.
Það er ekki verið að skafa ut_
an af því, þegar Sjálfstæðis.
flokkurinn þarf að koma skila
boðum tii bænda. Annar full
trúi Sjálfstæðisflokksins sagði
nýTega í útvarpið, að bændum
ætti að fækka um helming.
Maður veit nú ekki livern
ig hann ætlar að fækka þeim,
en hann vantar auðhcyrilega
ekki hugann til þess. Menn
skyldu ekki undrast, að svona
tal skuli einmitt koma upp á
aðfaradögum kjördæmabylt.
ingarinnar. Hún er ekki ein-
ungis hugsuð til að leggja nið
ur liéraðsskipulagið, lieldur
einnig til að jafna metin við
landsbyggðina sem þykir hafa
setið að of g'óðu borði undan_
farin ár vegna aðgerða Fram_
sóknarflokksins, en hann á
auðvitað líka að fá að setja
niður. Maður heyrir þannig
hvernig hugsað er í stjórnar.
hcrbúðunum þessa dagana. —
Þar eru menn vongóðir um,
að kjördæmabyltingin auð-
veldi þeim að greiða bændum
náðarstuðið. Við þessari árás
er ekki nénia eití svar, og það
er að senda kjördæmabylting-
armenn heim í næstu kosning
um.
(Úr ræðu haldinni að Laug
arborg 24. f. m.).
Uppruna þess ma rekja alla leið stolið nokkrum verðmætum dúfum
aftur til byzantiskrar og persneskr frá manni hér . b en hann hefur
ar hstar, en þvi miður er engin Je • rækta8 þessa fugla t tóm
leið tfl þess að fmna nieð hverj- stundum ,si,num náð óðum á
um hætti það hefir borizt til Norð ra ri_ Dufunum var stolið
urlanda og nað þar slikn hylli.
Saumað mynz.tur.
Allmikið hefir verið rætt um
það í sambandi við gerð íslenzkra
refla hvort mynztur þeirra væru
ofin eða saumuð og hallast ég
fremur að því að þau séu saumuð.
ur
skúr nálægt mótum Flugvallar
brautar og Laufásvegar og höfðu
dúfnaþjófarnir raunar komið þar
áður og jspillt þessari tómstunda
gleði mannsins.
Mál þetta var tekið fyrir af
rannsóknarlögreglunni og hefur
nú borizt lögreglunni í Hafnarfirði
Osvarað er þeirri spurnmgui hvers þar ,sem einn dren hefur játað
vegna menn hafa saumað her ,að haaf tekið þá - þessum þjófn
'Somu mynztur og sam imis voru aði Han kvaðst vera einn af 5
ofin annars staðar a Norðurlond- d jum sem hefðu tekið dúfur
: u“-. Ma vfa=. að Isiendmgum hafi frá umræddum manni. Hinir dreng
ekki verið eins tamt að vefa lín
til
„ ...... . , , ,, irnir höfðu ekki verið teknir
og ull og þvi hafi þen keypt lin- yfirheyrslu, þegar blaðið hafði tal
dukinn erlendis fra og siðan saum ' f
að í hann þau mynztur, sem ann
ars staðar voru ofin.
af lögreglunni í Hafnarfirði.
Fluttur til Yínar>
borgar
Ræðismaður Islands í Munchen.
Frísneskt fornaldarklæði.
Eitt klæðisslitur er hér í safn.
inu, sem mér þykir girnilegt tiÚ
fróðleiks, þó það sé eldra en frá
miðöldum. Það er slitur af flík.eða
ábreiðu, sem fannst í gröf frá vík Carl F. Riiger, hefur nú verið ráð
ingaöld, og er í því hárfínt, frís. inn aðalforstjóri fyrirtækis í Vín
nes'k't klæði með áfestum mynd, arborg og flytur búferlum þang-
vefnaði. En ekki get ég rannsak- að. Samkvæmt ósk hans hefur
að það til hlítar nema m^ð smá- forseti íslands því veitt honum
sjá, því klæðið er með afbrigðum lausn frá embætti sem ræðismað
íínt. ur, frá 26. f.m. að telja.
Þjóðminjavörður bætir þeim (Frá utanríkisráðuneytinu).
andstaða
Árangur af starfi vinstri
stjórnarinnar er svo enn glæsi-
legri, þegar þess er gætt, að luin
átti í höggi við þá ábyrgðar-
lausustu stjórnarandstöðu, sem
hér hefur nokkru sinni verið. Þar
er skemmst að niinnast þess,
hvernig forkólfar Sjálfstæðis.
flokksins reyndu að spilla fyrir
Sogsláninu til seinustu stundar
og hvernig þeir reyndu að ýta
undir kauphækkanir og verð.
bólgu, eins og þeir franíiást gátu.
Þrátt fyrir hinn miklá órang.
ur af starfi vinstri stjórnarinnar,
varð viðskilnaður hennar betri
en annarrar stjórnar á undan
henni uni langt skeið. Afkoma
atvinnuveganna hefur ekki lcngi
verið betri en á síðastl. ári. Ríkið
skilaði ríflegum tekjuafgangi á
síðastl. ári. Gjaldeyrisástandið
var með bezta móti, þegar stjórn.
in Iét af völdum. Samkvæmt áliti
færustu liagfræðinga Sjálfstæðis
flokksins, var hægt að halda á-
fram þessu blómlega athafna-
lífi, án allra nýrra skattaálaga,
ef tekin var aftur sú 6% kaup.
hækkun, er Sjálfstæðísflokkur
inn og bandamenn hans knúðu
fram á síðastl. sumri.
Baráttan gegn aftur-
haldsstefnunni
Þegar litið er yfir þennan
mikla árangur, sem náðist í tíð
vinstri stjórnarinnar, hljóta all
ir frjálslyndir og framsæknir
menn að harma það, að henni
var ekki lengra lífs auðið. k stað
framsóknarstefnu hennar er nú
Framhald á 11. síðu.