Tíminn - 01.04.1962, Blaðsíða 9

Jón Þorsteinsson
í ám og giljum og líka voru
moldargöturnar víða sleipar af
því. Komum við til Borgarness
snemma dags þann 13. og hafði
ferðin þá tekið rúman hálfan
annan sólarhring.
— Hvernig var það, keyrðir
þú bílinn sjálfur alla leiðina,
eða var einhver, sem gat leyst
þig af og hvílt þig?
— Halldór H. Jónsson greip
aðeins í stýrið spotta og spotta,
en hann var þá mjög lítið van-
ur akstri, svo að það var aðeins
á köflum, þar sem vegurinn
var beztur.
— Þetta ferðalag hefur vak-
ið talsverða athygli, var það
ekki?
— Jú, eitthvað var minnzt á
það í blöðum og umboðsmaður
Ford var afar hrifinn af þessu.
Hann hólt mér veizlu næst, þeg
ar ég kom til Reykjavíkur, og
lét mig hafa dekk og ýmsa vara
arfjörð og norður, komst lengst
norðuij} að Fnjóská, en fór
venjulega í Skagafjörðinn.
— En hvernig stóð á því, að
þú fórst svona langt í þetta
sinn?
— Ég fékk skipun um að fara f
eins langt og ég kæmist norð- j
ur: Þetta var annað sumarið, i
sem ég var í þessu og ég komst
þangað. En yfir Fnjó=ká komst
hefillinn ekki, brúin var of
mjó, svo að ég mátti snúa við.
En ég neitaði alveg að fara t
lengra en í Skagafjörð eftir I
þetta. Það var meðfram af því, §
að í þessari ferð komst ég nær S
því en nokkru sinni annan §
tíma að missa hefilinn út af 1
veginum og ofan í gil. Það yár i
á Öxnadalsheiði, í brekku fyrir ffi
ofan Bakkasel í rigningu og %
mikilli hálku, að karl fór að I
renna og þegar hann byrjaði |
á því, var engin leið að ráða |
við neitt. En einhvern veginn
tókst mér að rétta hann af á
síðustu stundu og hitta á brúna
á gilinu.
— Ekki hefur nú hefillinn
verið lipur í snúningum eða
léttur fyrir?
— Nei, það var erfitt að kom
ast á honum þar sem vegur var
hlykkjóttur t.d. upp Vatnsskarð
ið. Þar þurfti að bakka í hverri
beygju og oftar en einu sinni
í sumum. Og þar sem vegur var
laus, hætti honum til að grafa
sig niður að aftan. Afturhjólin
voru 800 pund að þyngd, hvort
um sig úr gúmmíi í gegn, steypt
utan á felgurnar. Meðan allar
rennur voru úr timbri, kom það
stundum fyrir, að þær brotn-
uðu undan heflinum.
— Þá hefur nú tekið af gam-
anið.
— Ójá, ég man eftir því, ég
held fyrsta sumarið, sem ég var
í þessu, að renna brotnaði und
an honum að aftan inni í
Bjarnadal og þá var hann svo 1
djúpt sokkinn, að það var seil- |
ingarhæð upp í framhjólin. Þá i
vildi til, að það var verið að g
byggja brúna á Bjarnadalsá og
öm aldarfjórðungsskeið hafa
lög um ríkisútgáfu námsbóka
verið í gildi. Þau voru sett
fyrir atbeina Vilmundar Jóns-
sonar, fyrrv landlæknis, og
fleiri góðra manna.
Við eldri menn í kennara-
stétt munum þá tíð, er hin
mesta ringulreig var á bóka-
kosti, sem barnaskólum hæfði
og þeim erfiðleikum. sem oft
var þá við að fást til þess að
börn hinna fátækustu fengju
bækur
Námsbókaútgáfan bætti því
úr brýnni þörf.
Með almennu námsbóka
gjaldi studdi hver annan og
öll börn fengu þær skólabæk-
ur, sem þau þurftu. Þær voru
ag vísu misjafnar að gæðum.
— og eru enn.
En þær hafa smátt og smátt
orðið fjölbreyttari að efni og
fallegri útlits.
Og þótt ekki hafi allir verið
ánægðir með þessa skipan mái
anna. eða með eitt og annað í
fari útgáfunnar, mun þó það
sannast sagna nú, að enginn
vilji leggja hana niður. Enda
væri það hið mesta óráð. Miklu
fremur á ag efla hana og
styðja til víðtækari starfsemi
fyrir skólana, enda má segja.
að starf hennar stefni nú til
þeirrar áttar.
Þaðj er, vissulega ánægjulegt
fyrir okkur gömlu skólamenn-
ina að líta inn í skólavörubúð
námsbókaútgáfunnar í Hafn-
arstræti hér i borg. Þar er
vissulega margt á boðstólum.
sem girnilegt er fyrir þann.
sem við fræðslustörf fæst.
Oft söknuðum við þeirra
bóka og tækja. sem við vissum
meðal starfsbræðranna í ná
grenninu. Og oft reyndum við
að fá verzlanir til að hafa ým-
islegt af slíku á boðstólum. en
gekk misjafnlega Skal þó ekki
Guðm. Gamalíelssyni gleymt
sem átti bæði vilja og nokkra
getu tvl þessara hluta, en kvart
aði undan fáum óskum og litl
um viðskiptum. Og fleiri komu
þar til sögu. en gáfust bráð-
lega upp.
En nú er kominn þarna að-
ili til skjalanna, er líta má á
sem einn liðinn i þeirri þjón-
ustu, sem námsbókaútgáfan
rækir, þótt sjálf verzlunin
muni ekki heyra henni til nema
á óbeinan hátt En mikilsvert
er að hvort tveggjq sé i tengsl
um innbyrðis. svo að eitt geti
annað stutt
Þarna er úrval af kortum.
jarðlíkunum og margs konar
tækjurn, sem bíða eftir því að
þau verði notuð til ag gera
kennsluna ánægjulegrl og nota
drýgri. Og það er vissulega
p.ftirsóknarvert.
Námsbókunum fjölgar og
bær verða fallegri og girnilegri
og munu vekja meiri gleði en
þær gömlu. þvi að alltaf vill
augag hafa nokkuð og á börn
verkar litaskraut örvandi
Fjöldi myndanna eykst og ger-
ir bækurnar forvitnilegri og
eigulegri. Það er því ugglaus
framför að því. að gera bæk-
urnar fallegri og auðugri að
myndum.
y' Hitt er svo náttúrlega höfuð
atriði. að innviðirnir séu eftir
því. Og ekki ber að efast um
það, að yfirleitt muni einnig
þar vera um framför að ræða.
þótt alltaf sé hægt að deila um
eitt og annað í því sambandi
Þarna er nýkomin heilsu
fræðibók eftir Pálma Jósefs
son skólastjóra, falleg að ytra
útliti og myndum skreytt Hef
ur Pálmi áður sýnt það. að
hann kann að velja og skipu-
leggja námsefni til kennslu.
svo sem ætla má af snjöllum
og þaulvönum kennara En
annars má segja þag um
kennslubækur almennt, að
kostir þeirra og gallar komi
bezt í ljós við notkun. ef ekki
koma annarleg sjónarmið til.
og þvi sé eðlilegt að á þá sé
einkum hlustað. sem eiga að
nota þær. — Heyrt hef ég því
haldið fram, að einungis fag-
menn eigi að skrifa kennslu-
bækur, t. d. læknar heilsu-
fræði o. s. frv. Víst geta þeir
það og hafa gert En samt held
ég, að oftast nær verði kenn-
arar betri höfundar slíkra þóka.
Þeir munu kunna á því bezt
skil, hvernig skynsamlegast og
eðlilegast sé að bera efnivið-
inn „á borð“. svo að vel sé. Og
hér á ekki að vera um annað
að ræða en almennan fróðleik.
Snorri Sigfússon
sem alls staðar er tiltækur í slík
verk, og þvi engin ofætlun að
fara rétt með efni. Og mér sýn-
ist þessi bók Páima hæfa 12
ára börnum, sem hún mun líka
ætluð.
Þá er nýkomin bók i grasa-
fræði eftir Geir Gígja með
teikningum eftir Bjarna Jóris-
son. Þetta er sérlega falleg bók
og er sennilega að henni stór
fengur fyrir eldri börn og ungl
inga. Og það held ég, að gott
væri og nytsamlegt, að nota
maímánuð meira og betur, þeg-
ar vel vorar, til þess að fara
með slika bók í hópi nemenda
út f gróðurríki náttúrunnar.
vaknandi af vetrardvala, og
létta þar með eitthvað af hinu
þreytandi og gagnslitla prófa
stússi þennan vormánuð
Þessar tvær bækur eru nú
sendar út til íhugunar og
reynslu, og kennarar beðnir
um tillögur, ef þeir telia breyt
inga þörf. Þetta eru skynsam-
leg vinnubrögð og fróðlegt get
ur það orðið fyrir höfundinn
og gagnlegt, að kynnast um-
sögnum og ti’lögum notend
anna áður en bókin er endan
lega gefin út.
Þá eru þarna að koma lausu
blöðin til lestrarnáms. Slík blöð
tókum við upp á Akureyri fyr-
ir 25 árum og létum fyrst fjöl-
rita og síðar prenta. Mínútan
og síðar Byrjandinn o. fl hafa
þótt hentug og gagnleg og ver
ig miög mikið notuð í skólum
hin síðari ár Nú er námsbóka-
útgáfan komio með slík blöð,
svinuð Bvrjandanum í nýjum
og girnilegri búningi fyrir
börnin. Þetta er gott verk. sem
kennarar munu notfæra sér.
Það er ótrúlega mikill styrkur
í glímiin-ni við lestrarnámig að
hafa laus blöð ti-1 æfinga upp
á að bjóða
Þá þykir mér hýsna forvitni
legt Ihla heftið- ,.Við syngjum
og leikum“, sem gefig er út
að tilhlutan Söngkennarafélags
f=lands. Þarna hygg ég að vel
sé og rétt af stað farið með
slíka útgáfu. Þar er gripið á
Tmdinstöðuatriðum. Og því ber
að fagna þessu pg hvetja þá til
að nota slíkt. sem það geta.
Og skemmtilegt finnst mér
líka litla heftið hans Jóns Ás-
geirssonar. Hljóðfall og tónar,
létt og látlaust. en vandlega
hugsað virðist mér. og létt að
fást við. Svipað sá ég hjá norsk
um kennara fyrir mörgum ár-
um og lét hann vel af
Allt þetta er gott og blessað
og vonandi hvöt til aukins söng
lífs, því að bað er höfuðatriði
bessara mála að glæddur verði
áhugi á söng í skólunum, svo
að börnin syngi og hafi ánægju
af, syngi með fjöri og af hjart
ans lyst. Gott er það að sjálf-
sögðu að fá tilsögn með notk-
un raddarinnar á barnsaldri
En ekki má það verða að tepru
skap, sem kæfir alla sönggleði
nog allan söng. Ég held, að
einraddaður söngur sé of lítið
iðkaður. Söngur fjörgar og
glæðir góðan félagsanda. Hann
er uppalandi til góðra hluta og
má hvergi vanta í neina upp-
eldisstofnun. — „Þar sem söng
list dvín er dauðans ríki —
stendur þar. Og jafnan þótti
mér dapurlegt að koma i söng
lausan skóla Sjálfsagt er að
mennta nemendur í tónfræð-
um og kenna þeim nótnalestur,
en varla hafa allir gagn af því.
En allir sem einhverja rödd
hafa til söngs, og þag munu
flestir hafa. eiga að fá að nota
hana, læra lög og syngja.
Þá er þarna nýkomin átthaga
fræði eftir ísak Jónsson skóla-
stjóra. Þetta er allstór og viða-
mikil bók, handbók fyrir kenn
ara, sem vafalaust mun koma
þeim að góðu gagni.
Annars er það svo og hefur
jafnan verið, að kennarar eru
ekki á eitt sáttir um form náms
bóka. Sumir kjósa þær alllang-
ar og talsvert ýtarlegar, aðrir
stutt ágrip. Hvort tveggja hef-
ur til síns ágætis nokkuð. Viða
mikla og langa kennslubók er
ekki vandalaust að kenna, t. d.
f stuttum skóla, svo ag notum
komi Slíkar bækur hafa aftur
á móti sitt mikla gildi við
heimalestur og sjálfsnám. Stutt
ar og hnitmiðaðar kennslubæk
ur munu taldar hentugri í skól
'um, en þeim þarf þá að fylgja
lestrarbók. sem gerir megin-
efni þeirra betri skil Stutta
bókin er þá beinagrindin, en
(Framhald á 15. síðu).
hluti upp á 500 krónur í verð-
launaskyni. Fimmhundruð kall-
inn var meira virði þá en nú.
Meðan við höfðum hlýtt á
frásögn Jóns af ferðalaginu,
höfðum við drukkið kaffi, sem
kona hans, Elín Jónsdóttir, sem
ættuð er frá Einifelli i Staf-
holtstungum, bar fram. Tvíveg
is hefur Jón verið kallaður frá
til þess að afgreiða benzín, en
hann hefur með höndum
benzínafgreiðslu fyrir B.P. Það
er tekið að bregða birtu. Út
um gluggann sjáum við dreng-
ina. Þeir eru búnir að koma
bílnum í lag og keppast við.
Þeir flytja sand, eru sennilega
að bera ofan í veg. Þegar Jón
kemur inn aftur, erum við .við-
búnir og spyrjum:
— Þú varst lengi veghefils-
stjóri?
—í nærri sextán ár frá 1931
—1946. Annars var það ein-
göngu á sumrin fyrst framan
af. Eftir að frost komu, vann
ég í áhaldahúsinu hér í Borgar
nesi.
— Hvernig starf var þetta?
Var það ekki erfitt og lýjandi?
— Maður þóttist góður að
fá þetta, því að það var svo vel
borgað — króna á tímann —
tíu aurum hærra en venjulegt
verkamannakaup. En erfitt, jú,
þessi hefill var einn af þremur,
sem fyrstir komu til landsins.
Á honum var allt gert með
handafli, tönnin dregin upp með
höndum og ef eitthvað átti að
nást, þegar heflað var, varð að
halda tönninni niðri með hand-
afli.
— Fórstu víða í heflingar-
ferðum?
— Ég fór vestur um Dali. út
á Snæfellsnes, um allan Bor^-

gai C5 ícugiu uiiiuui
skjóta undir hann um leið og
hann var tjakkaður upp.
— Hvað gerðirðu, þegar þú
hættir á heflinum?
— Ég keyrði hjá vegagerð-
inni og eigin bíl í vegavinnu.
meðan ég gat eitthvað unnið,
sem vinna gat heitið, en núna
dútla ég bara við benzínaf-
greiðslu.
Dyrnar opnast og inn koma
drengirnir, sem við sáum. þeg-
ar við komum Annar þeirra
heldur á veghefli undir hend-
inni: „Amma, komdu að spila,
segir sá yngri. Þegar við kom-
um út, er búið að kveikja götu
ljósin. Við biðjum um benzín
á bílinn, sem kemur nýr og
betri af verkstæðinu. Jón dælir
á bílinn. drengirnir standa hjá.
og þe.gar við höfum kvatt, sjá-
um við, að hann leiðir þá inn,
hvorn við sína hönd.
Þannig hefur hin eldri kyn-
slóð. sem tók vaxin við véla-
menningu nútímans, leitt hina
yngri inn í heim tækninnar.
þannig að faðir kennir syni og
sonur tekur við af föður og
heldur áfram því ’verki, að auð
velda ferðalög fólks. færa lands
hluta nær hvern öðrum
S. Þ.
Tf M I N N, sunnudagur 1. apríl 1962.