Tíminn - 22.12.1962, Blaðsíða 9

m
ensku, já, ég man eftir að hafa
líka séS rússneska þýðingu, og
vísast er, að hún hafi verið
þýdd á enn fleiri mál, auk ein-
stakra kafla og brota. Smekk-
ur breytist, og því koma nýjar
og nýjar þýðingar á sama máli.
Lengi vel, t.d. á ensku aðeins
þýðing Dasents, sem m.a. kom
aftur og aftur út í Everyman’s
Library og fór víða. Málið var
fyrnt, en kraftmikið og list-
rænt. Á síðari tímum hneigj-
ast menn að þýðirigum á eðli-
legra máli, og nýlega hafa kom
ið út tvær Njáluþýðingar á
ensku, sem bera merki þeirrar
viðleitni. Önnur er gerð af ís-
lendingnum Hermanni Pálssyni
lektor í Edinborg, og Magnúsi
S. Magnússyni, blaðamanni i
Glasgow. Hún er mjög vönduð,
nákvæm og lifandi, Hún kom
út í Penguin-safninu og virðist
munu ná mjög mikilli út-
breiðslu. Þeir gefa út bæði sí-
gild verk og reyfara í Penguin,
eins og titt er um vasabókaút-
gáfurnar. Slíkar útgáfur af ís-
lenzkum ritum þyrfti líka að
koma í tilsvarandi þýzkum og
frönskum söfnum.
— Er margt skylt með Eddu-
kvæðunum og Hómerskvæðum,
eins og stundum er haldið
fram?
— Já, hætt er nú við, en það
væri efni í annað viðtal.
— Hvað segið þér um atóm-
skáldin, eru þau höfuðspillir
íslenzkrar Ijóðagerðar?
— Fyrst er nú að vita, hvað
átt er við, þegar talað er um
atómljóð. Stundum er orðið
haft um órímuð ljóð en stuðl-
uð, eins konar frændur forn-
yrðislags, sem ég hef ekkert á
móti. Stundum er orðið notað
um rímuð ljóð, en óstuðluð.
Þau finnst mér ógn leiðinleg.
Stundum heyrir það, sem menn
kalla atómljóð, undir prentlist,
en ekki skáldskap. Tekin eru
orð og setningar og raðað upp á
blað eftir prentkúnstarreglum
Prentlist er ágæt, en hún kem
ur ekki skáldlist við. Stundum
kalla menn atómljóð það sem
er alls ekki Ijóð, heldur lýriskt
óbundið mál. Baudelaire gef
einu sinni út „poemes en
prose“. Það voru þess konar
smáþættir. Nafn villir, menn
halda að Baudelaire hafi ruglað
saman bundnu og' óbundnu
máli, en hitt er þó sannast, að
hann lagði ekki minni rækt við
kveðskáp en Egil. Sem sagt,
orðið atómljóð segir ekkert, af
því að það er haft í einura
graut um marga óskylda hluti
— Tókuð þér snemma tryggð
við Eddukvæðin?
— Fyrst hafði ég lesið
Snorra-Eddu þegar ég var svo
sem tíu ára. Nokkru síðar kom
ég gestur á bæ í heimasveit
minni, Mýrdal. Þar var maður,
sem átti Sæmundar-Eddu. Ég
fékk að líta í hana og átti eríitt
að slíta mig frá henni. Næst
þegar ég fékk færi á, fór ég
til Víkur til að athuga, hvort
hún fengist þar, sem var, og
ég keypti hana. Þetta var út-
gáfa Finns og skýringar fáar,
en ég skildi kvæðin í heild og
lét það nægja að sinni. Líka
var yfir þeim einhver leyndar-
dómsfull hula þannig, en það
gerði ekkert til, þó ég skildi
ekki allt. Á næstu árum orti
ég svo ókjör af Eddukvæðum.
Þau eru öll týnd og tröllum gef
in, en það hefur víst ekki orðið
neinn skaði fyrir bókmenntirn
ar.
— Teljið þér, að almenning-
ur á íslandi hafi enn mikinn
áhuga á hinum foma kveð-
skap?
— Það eru ótrúlega margir,
sem kunna kynstur í Eddukvæð
um. Þau eru vitaskuld ólíkt að
gengilegri en dróttkvæðin. Þó
hafa margir ungir menn líka
gaman af að brjótast í gegnum
þau. En svona sem dæmi um
það, hve forni skáldskapurinn
á enn sterk ítök í almenningi
á íslandi, get ég sagt þetta:
Einu sinni hringdi síminn hjá
mér seint um kvöld, það var
komið fram á tólftu stund.
Þetta var sjómaður, -sem vildi
fá úr því skorið, hvort lína i
Hávamálum væri svona eða
hinsegin. Það var um veðmál
að ræða og þoldi ekki bið.
Hann var að^æða við skips-
félaga sinn. Tveir sjómenn
ræddu um Hávamál og veðjuðu
um. Ég held tæplega, að svona
gæti komið fyrir, og verið al-
gengt, um alþýðufólk annars
staðar á íslandi.
.
' - i :t:i. j -

'nrOhi

mtív
Útgefendur nú á dögum mættu öfundast yfir bókarsíðu eins og þessari: Síða úr Skarðsbók.
Gráskinna
hin meiri
Gráskinna þjóðsagnasafn dr
Sigurðar Nordals og Þórbergs Þórð
arsonar, kom út í fjórum heftum
á árunum 1928—1936. Þóttu það
t’ðindi eigi alllítil, er slíkir menn
lögðu saman í púkk — tveir meist
arar íslenzurar tungu og fræðar-
ar og átrúnaðargoð lýðsins. Grá-
skinna varð líka mikil hefðarbók
t þeirra höndum.
Nú er komin út Gráskinna hin
meiri, stórt rit í, tveimur bindum.
gefið út af Þjóðsögu, er einnig
kostaði hina nýju og vönduðu út-
gáfu af Þjóðsögum Jóns Árnason-
ar sem kunnugt er. Er fyrra bindi
endurútgáfu gömlu Gráskinnu,
sem uppseld er fyrir löngu, en
nýtt efni í hinu síðara. Er þar sam
ankominn sá fengur þjóðsagna,
sem þeim Sigurði og Þórbergi hef-
ur safnazt síðan fyrri útgáfunni
lauk, og fyllir hálft fjórða hundrað
blaðsíðna.
Það er skemmst af Gráskinnu
hinni meiri að segja, að þetta er
em fegursta bók, sem hér hefur
verið gefin út. Mun Hafsteinn
Guðmundsson. prentsmiðjustjóri í
Hólum, bar sem bókin er prentuð,
hafa haft þar alla forsögn. Ber þar
að sama brunni um gerð og band
bókarinnar Hér hefur ekki verið
kstað höndum til neins — allt unn
ið af frábærri smekkvísi og natni.
Árangurinn er forkunnarfögur
bók. Og úigefandinn hefur viljað
slemma stigu við því,að fólk spillj
góðum grip af ógætni,, því að rit-
ínu fylgja ieiðbeiningar um það,
hversu fara skuli höndum um bæk
ur, sem eru nýkomnar úr bók-
bandi.
Um efnið verður hér farið fljótt
yfir sögu. Það nær frá Þorgeirs-
bola til hinna ókennilegu dýra,
sem gengu a land við Laxárósa og
Heiðarhöfn á Langanesi haustið
t958, og raunar kjarni þess þátt-
ar endurrit úr dómabók Þingeyj-
arsýslu, því að þeir, sem dýr þessi
sáu, voru yfirheyrðir af yfirvald-
inu. Er það fágætt innlegg í þjóð-
sögur. Af þessu sést, að hér er
greint frá atburðum og fyrirburð-
u.m á síðustu misserum, en annað
er frá gamalli tíð og hefur lengi
gengið í munnmælum, og eru af-
arfjölbreyttar að efni. En sums
staðar, þar sem næst er höggvið
nútíðinni, hefði þó farið betur á.
að sögur fengju að liggja um stund
óbirtar og bíða Gráskinnu hinnar
mestu, því 8ð í slíku safni getur
margt að borið, sem fólki er við-
kvæmt, ef of brátt er við brugðið
og tíminn iiefur ekkj fengið að
vinna sitt verk
Ef til vill líta sumir þjóðsögur
þeim augum, að þar sé verið að
ala á gamatli hjátrú. En slíkt er
einhliða dómur. Nordal segir:
„Á þessj fræð; má líta frá ýms-
um sjónarmiðum. Flestir lesend-
ur munu fyrst og fremst hafa þau
sér til dægrastyttingar, láta sanr.-
indi og skýringar liggja milli
hluta . . . Sumir lesa þau til fróð-
leiks, sem heimildir um háttu,
trú og smenk þjóðarinnar, og á
þvi leikur ekki vafi, að þar er
saman komið mikið og merkilegt
efni í menningarsögu vora. Og enn
eru þeir tesendur, sem sækjast
eftir slíkum sögum, og þá vitan-
lega þeim, sem bezt eru vottfest-
ar, sér til sáiubótar, til styrkingar
þeirri trú, -em hjátrú nefnist.“
Og þeir, sem þá trú hafa, eru ekki
liklegir til þess að láta setja sér
stólinn fyrir dyrnar, „þyí að hjá-
ítú hafa menn ekki, fremur en hjá
konur, nema af frjálsum vilja og
fúsum“, segir Nordal.
Pórbergur ÞorSarson.
Slgurður Nord.il
Við skrásetningu Gráskinriu hef
ur verið fyigt þeim reglum, sem
fyllstar verða gerðar til þjóðsagna
ritara. Frásdgn sögumanna, munn-
íegri og skriflegri, hefur verið
fylgt vandlega og engar þær breyt
ingar gerðar, er raski efni eða
stíl Vegna þessarar virðingar fyr-
ir tungutaki sögumanna hefur
safnið einnig málfarslegt gildi, og
þar bregður fyrir mörgum sér-
kennilegum orðmyndum, sem safn
enndur hafa látið standa óbreyttar.
þegar þeir hefluðu bersýnilega
agnúa. Því reis Gráskinna hátt yf-
ir fjölda þjóðsagnasafna, þar sem
r.ákvæmni og vandfýsni, er oft ekki'
sem skyldi — jafnvel í sumum
fyllt í eyðuinar með sögum, sem
eru diktur skrásetjaranna og öðr-
um breytt til þess að samræma
þær sögulegum staðreyndum. Þess
vegna má með fullri vissu segja,
að Gráskinna hin meiri mun lengi
þykja kjörgripur á sínu sviði, bæði
af sínu innra gildi og þeim bún-
ingi, er henni hefur verið snið-
inn til ytra í Hólaprentsmiðju.
J. H.
RIT JÓNS
Reykjavík, 20. des. — Rit Jóns
Slgurðssonar, II. bindi, er komið út
á vegum Bókaútgáfu Menningar-
sjóðs og Þjóðvinafélagsins. Efni þess
er blaðagreinar Jóns Sigurðssonar
Sverrir Kristjánsson sagnfræðing-
ur, sá um útgáfuna.
Bindið er 401 síða að stærð og
skiptist i tvo meginþættl, blaða-
greinar um íslenzk efni í Christian-
|a intelligenssedler og blaðagreinar
úm dönsk efni í Christiania inteili-
genssedler. Síðast í bókinni eru
skýringar og athugasemdir.
T í M I N N, laugardagurínn 22. des. 1962.
9