Alþýðublaðið - 06.03.1940, Blaðsíða 2

ALÞVÐUBLAÐIÐ
MIÐVIK ÍJDAGUR 6. MARZ lð4Ö.
1) Það var hræðileg'a kalt, það snjóaði og það var farið að dimma.
Það var á gamlárskvöld. Um götuna gekk lítil stúlka berhöfð-
uð og berfætt. Hún hafði verið í klossum, en til hvers var það,
klossarnir voru alltof stórir,
UMRÆÐUEFNI
DAGSINS,
2) og hún missti þá af sér, þeg-
ar hún hijóp yfir götuna og
annan klossann gat hún ekki
ftindið aftur.
4) Og þarna gekk nú litla stúlk-
an berfætt í snjónum. Hún hafði
mikið af elí ispýtum með sér, en
enginn hafði keypt af henni all-
an daginn. Hún var ákaflega
svöng oj; henni var kalt.
arfjarðar 19 ára.
‘C' IMLEIKAFÉLAG Hafnar-
f jarSar á um þessar mund-
ir 10 ára afmæli — stofnað
snemma á árinu 1930 fyrir for-
göngu Halísteins Hinrikssonar.
Fyrstu 4 árin iðkaöi félagfö
aðallega fimleika og haföi þá
margar fimleikasýningar. Síðan
gekk það í í. S. í. og fór þá
að taka þátt í íþróttamótum í
3) En hinn klossann tók vondur
strákur og hljóp með hann í
burtu.
5) í öllum gluggum sá hún Ijós
og steikarilminn lagði út á götu.
Því að það var gamlárskvöld.
Rey.kjavík og hefir gert það ætíð
síðan.
I sambandi við afmælið efndi
féiagið í síðustu viku til þriggja
fimleikasýninga, fyrirlestra um í-
þróttamál og sýndi auk þess í-
þröttakvíkmynd. Síðast liðið
laugardagskvöld hafði félagið
samsæti og gerði heiðursfélaga
þá Hallstein Hnriksson, Bjarna
Bjarnason, skólastjóra að Laug-
arvatni og Benedikt Waáge. —
Kennarar hafa ávalt verið Hall-
steinn Hinriksson, Gísli Sigurðs-
son iog Fríða Stefánsdóttir. For-
maður er Sigurður Gíslason. FO.
Happdrættið og höppin, sem
það veitir. Hressingarhælið,
sem Hringurinn gaf og eng-
inn minnist á. Gísli Súrsson
og kötturinn með dósina í
rófunni. Erlendu orðin og ís-
lenzku nýyrðin. Vísa um
stjórnina og brunann að
Hriflu. Krossaregnið, verð-
ugir og óverðugir.
■——o~—
ATHUGANIIl
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
Happdrætti háskólans
er nú enn einu sinni a® fara
af stað. ÞaS hefir orðið miklu vin-
sælla en flestir bjuggust við og
aukast vinsældir þess stöðugt þó að
margir verði fyrir vonbrigðum ár-
Iega. Menn hugsa líkast til sem
svo, að það sé eyðandi 15 krónum
á ári til þess að eiga möguleika til
að vinna 25 þúsund krónur. Marg-
ir hafa orðið fyrir miklu happi í
happdrættinu. Og það er áreiðan-
legt, að það hefir gerbreytt æfi-
kjörum margra. Þetta gerir það
líka á þessu ári.
Tíu sinnum á ári snýst hjólið. 10
sinnum á ári vona menn að gæfa
brosi við þeim, í hvert skipti verða
margir fyrir vonbrigðum, en alltaf
fá einhverjir óskir sínar uppfylltar,
sumir langt fram um það, sem þeir
höfðu vonað. Svo segir Jósep Hún-
fjörð:
Háskólinn minn huga seiddi.
höppin líka fann —
15 krónum einum eyddi,
yfir þúsund vann.
Og enn segir Húnfjörð:
Hjartakæra vina, vak!
Við skulum efna í sæng og lak.
Háskólans í heppni rak.
Happdrættið er fyrirtak!
Auðna drýgist, yndið hlær,
okkar nýi reisist bær —
meyjan hlý og hjartakær,
hundruð tíu eg vann í gær.
Nú í dýrtíðinni vænta margir
þess, að happdrættið bæti hag
þeirra, hvað sem úr því verður.
Grímur bóndi Sigurðsson kveð-
ur:
Létt er að bæta kjörin kröpp:
— Keyptir nokkrir drættir! —
Ef þú hikar, engin höpp
engir draumar rætti*.
Smáðu ei þessi gróðagögn,
gömlum bundinn vana;
láttu hjólið hafa sögn
og hirtu vinningana.
,,DVALINN“ sendir mér þessar
línur: ,,Mér datt í hug núna þegar
frá því var skýrt að útlendur mað-
ur hefði gefið hingað „stállunga"
til Landsspítalans, sem auðvitað er
stórhöfðingleg gjöf og vert að
minnast lofsamlega — þessarar
setningar, sem var of lítið áberandi
í«skýrslu félagsmálaráðherra í Al-
þýuðbl. fyrir nokkru: — Kvenfél.
Hringurinn hefir gefið ríkinu
Hressingarhælið í Kópavogi með
öllu tilheyrandi. — Þetta finnst
mér og kannske fleirum — stór-
höfðingleg gjöf og er varla ofmælt
að blöðin hafi stundum skýrt frá
ómerkilegra efni. Vitað er að hin
mestu vandræði eru með sjúkra-
hús, svo að flest eða öll eru yfir-
full af sjúklingum, en svo þegar
ríkinu er gefið „tugþúsundavirði"
— eins og sagt var um stállungað
■— heyrist þess hvergi getið. Og
sannar fregnir hefi ég um það, að
enginn úr ríkisstjórninni hefir lát-
ið svo lítið að líta á gjöfina, og einn
úr stjórnarnefnd ríkisspítalanna
lét sjá sig þar rétt sem snöggvast
rúmum mánuði eftir áramót, en þá
var gjöfin afhent. Hvað veldur
þessu tómlæti?“
„FYRIR NOKKRU var leikinn í
útvarpinu sjónleikurinn Gísli Súrs-
son og um það er ekki nema gott
eitt að segja. Litlu síðar skrifaði
einhver maður um leikinn og
hrósaði honum og meðferð leik-
enda ó hlutverkunum — að mak-
leikum — nema vopnagnýrinn í
síðasta þætti hefði verið ófær —
líkast því og þegar köttur hlypi
yfir möl með tóma blikkdós
bundna í rófuna. — Nú vil ég
spyrja mann þann, sem þetta hefir
skrifað, hvort hann skammist sín
ekki að láta slíkt fra sér fara. Er
hann vanur svo svívirðilegu athæfi
sem að kvelja varnarlaus dýr, að
hann haldi að allur almenningur
sé kunnugur þeim ýmsu hljóðum,
sem við það myndast? Sé svo ekki,
en þetta átt að vera skáldleg sam-
líking, þá væri bezt fyrir hann að
leggja slíkt á hilluna. Ekki man ég
nú fyrir víst hvar þetta birtist, en
slíkt finnst mér viðkomandi rit-
stjóri ætti ekki að birta í blaði
sínu, það er engum til sóma.“
[Skárri er það nú tilfinningasem-
in og tiltektarsemin!]
„ÚR ÞVÍ AÐ ÉG MINNIST Á
ÚTVARPIÐ, sem allir narta í, þá
hefi ég verið að vonast eftir að
heyra Helga Hjörvar tala meira
um Isi: tungu. Það litla erindi, sem
hann hélt fyrir stuttu í tímanum
„Spurningar og svör“, fannst mér
svo ágætt, að „mættum við fá
meira að heyra?"
„ÉG ER ÞÉR SAMMÁLA um
það, að vel megi taka upp í málið
alþjóða orð og beygja að ísl. hætti,
og ekki get ég fellt mig við sum
nýyrði, eins og t. d. ,,sjá“, sem nú
er nýjast, og til að skilja sum
þe§sara nýju orða þarf beinlínis
sérfróða menn. Hvaða efni er t. d.
,,hamvoð“, sem talað er um í hinni
ágætu sögu Borgarvirki? Hamleð-
ur hefi ég heyrt nefnt, oftast í
sambandi við þann gamla, en ham-
voð veit ég ekki hvað er, og eng-
inn, sem ég hefi spurt. Annars eru
öðru hvoru að koma upp í málinu
undarleg orð og orðasambönd, sem
annaðhvort eru rangt mynduð eða
almenningur skilur ekki. T. d. er
oft .talað um „frjálsar íþróttir“
Samkvæmt eðli málsins hljóta þá
að vera til „ófrjálsar íþróttir“,
hvort sem þær eru nú stolnar, kúg-
aðar eða á annan hátt ófrjálsar.
Ekki væri úr vegi að þeir. sem
mest hampa orðatiltækjum sem
þessum, útskýrðu, við hvað þeir
ættu með þeim. Svo eru tvö orð út-
lend, sem oft sjást í blöðunum, sem
ég vildi gjarnan fá að vita hvað
þýddu. Annað er „badminton“.
Það mun vera nafn á einhvers
konar íþrótt, en meira veit ég ekki.
Hitt orðið er „rotary“-félag eða
-klúbbur. Hvers konar félagsskap-
ur er það? Eru það bara fínir
menn, sem snúast hver um annan “
UM KROSSANA skrifar Álfur
úr Hól: „Oft hefi ég velt því fyrir
mér, hvaða mælikvarði myndi
lagður á verðleika þeirra manna,
sem árlega eru veitt heiðursmerkin
íslenzku. Ýmsa þá menn, sem und-
anfarin ár hafa verið sæmdir
Fálkaorðunni, kannast ég ekki við,
en flesta þeirra þekki ég að af-
spurn og verð að játa, að ég hefi
orðið litlu nær um þann grundvöll,
sem orðunefndin mun byggja veit-
ingar sínar á. Um marga þeirra,
sem hlotið hafa þessa mestu ís-
lenzku sæmd, má segja, að þeir
hafa lítið til 'hennar unnið og sum-
ir hverjir ekkert annað en það, að
vera til.“
„ÞEGAR ORÐUFLÓÐIÐ er orð-
ið svo hversdagslegt og ástæðu-
laust, sem hér er raun á orðin,
hlýtur það jafnframt að draga
mjög úr gildi heiðursmerkjanna
gagnvart þeim, sem verðskulduðu
riddaraheitið. Mér þykir Fálka-
orðan hafa verið misnotuð mjög.
Hún á einungis að veitast þeim
mönnum erlendum, sem á einhvern
hátt hafa sýnt íslenzku þjóðinni
sóma eða gagn, og þeim íslending-
um einum, er hafa skarað fram úr,
hvort heldur er á líkamlegu eða
andlegu sviði. Og þess skyldi ávalt
um leið getið, fyrir hvaða afrek
viðkomandi er sæmdur merkinu,
alveg eins og þegar t. d. hetjuverð-
laun Carnegies eru veitt. Þvílík
greinargerð getur haft mikla þýð-
ingu til þess að koma í veg fyrir
misnötkun orðunnar."
„ÉG VIL HÉR MEÐ skora á
orðunefndina, að breyta nú alger-
lega um starfsreglur. Það vill ein-
mitt svo vel til, að hún hefir nú
ákjósanlegt tækifæri til þess að
veita Fólkaorðuna eftir verðleik-
um, sem ekki verður um deilt. Hin-
ir 5 vöskú sjómenn, sem börðust
við dauðánn á hafinu í 12 sólar-
hringa, eru kjörnir riddarar hins
íslenzka ríkis. Þeir hafa sýnt svo
óvenjulegan og frábæran dugnað,
þrautseigju og hugprýði, að allir
undrast. Þeir eru sannir afreks-
menn.“
Hannes á horninu.
Á fundi kvennadeildar Slysa-
varnafélagsins
í Oddfellowhúsinu í kvöld
syngja þeir Ágúst Bjamason og
Jakob Hafstein.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Malfandiir ferka-
lannaáSanððrkrdbi
Enginn kommúnisti i stjórn-
inni í fyrsía skifti í morg ár
AÐALFUNDUR verkamanna
félagsins Fram á Sauðár-
króki var haldinn 1. þ. m. og var
ný stjórn kosin fyrir félagið á
fundinum.
Undanfarin 4—5 á hafa alltaf
verið einhverjir kommúnistar í
félaginu, en nú var enginn kos-
inn og fengu þeir aðeins sárafá
atkvæði. í stjórn félagsins voru
þessir Alþýðuflokksmenn kosn-
ir: Kristinn Gunnlaugsson for
maður, Árni Hansen gjaldkei i
og Agnar Baldvinsson fjármála-
ritari, varaformðaur var kosinn
Trausti Reykdal, Framsóknai -
maður, og ritari Pétur Jónsson,
sem mun hafa talizt til SjálL'-
stæðisflokksins.
Sömu hlutföll voru í kosu-
ingu varastjórnar og í trúnað-
armannaráð samkvæmt vinnu-
löggjöfinni. Voru kosnir 4 Al-
þýðuflokksmenn, 1 Framsókn-
armaður og 1 Sjálfstæðismað-
ur.
Á Sauðárkróki er alltaf særni-
legur afli þegar gefur á sjó, en
bátakostur er fremur lítill.
KirkjiMjónleikar að
tiiUitoH Aliiancð
Francaise.
TT IRKJUHLJÓMSVEITAR
voru haldnir í dómkirkj-
unni í fyrrakvöld að tilhlutun
Alliance Francaise.
Vom tónleikarnir fyrir fólags-
menn og gesti þeirra. Tilgangur-
ínn var sá, að kynna franska tón-
list. Páll Isólfsson lék á ‘orgel,
en M. H. Voillery, ræðisioaður
Frakka, lék á fiðlu.
Þjóðleikhús Norðurlanda
hafa ákveðið að hafa séistaka
Finnlandssýningu 17. marz. Leik-
endur frá þjóðleikhúsinu í Oslö
og bonunglega leikhúsinu í
Stokkhólmi munu koma fr;;m á-
samt dönskum leikendum á kon-
unglega leikhúsinu í Kaupmanna-
höfn, og mun þetta verða einstök
leiksýning. FO
Inga 16 ára
heitir þýzk kvikmynd, sem
Gamla Bíó sýnir núna. Aðal-
hlutverkin leika Rolf Wonka og
Ellen Schwanneke.
Hatreiðslonámskeið
Þær, ;:em hafa gefið sig fram tii þátttöku í næsta mat-
reiðslunán skeið í Miðbæjarskólanum, komi tií viðtals í
skólaeldhúsinu í dag, miðvikudaginn 6. mars, kl. 7 e. h.
Borgarstjórinn.
Fimleikifélao Bafn
Leyndardónmr
i gðmlu hallarinnar
EINKENNILEGT MÓT.
Allou rannsóknardómari gekk röskum skrefum fram hjá
Saint-Lazare-stöðinni. Honum lá ekki mikið á, en í marzlok er
oft kalt í Parísarborg og þá neyðist maður til þess að ganga
hratt. Hann var rjóður í kinnum af kuldanum, en svipur hans
bar vott i.m það, að maðurinn var ánægður með lífið. Þetta
var fyrsti dagur leyfistíma hans í París.
Daginn áður hafði hann unnið þangað til liðið var á dag í
dómhúsinu í Marseille. Hann hafði raðað rykugum skjölum, til
þess að hafa þau í röð og reglu, þegar starfsbróðir hans leysti
hann af hólmi, meðan leyfistíminn stæði yfir. Og núna, eftir
heila nótt í hraðlestinni, leið honum vel í hinu þægilega um-
hverfi Pai ísar — hann hlakkaði til leikhússýninganna, hljóm-
Ieikanna, málverkasýninganna, sem höfðu valdið því, að hann
valdi París sem dvalarstað sinn,
En einmitt þessa stundina var það enginn listsýning, sem
hann hlakkaði til, það var óskáMlegra en svo. Klukkan var ný-
slegin tólf og þá var einmitt kominn tími til þess að fá sár
góða máltíð. Meðal kunningja sinna var hann jafnþekktur að
því, hve góðan smekk hann hafði fyrir mat, og hve skarp-
skyggn hann var. Sjálfur sagði hann, að hann væri meiri mat-
maður en rökfræðíngur.
Þess vegna hugsaði hann ekki um annað en mat þessa stund-
ina og tók naumast eftir þeirn mönnum, sem hann mætti. En
þegar hann fór fram há stöðinni, tók hann ei að síður eftír
manni, sem stóð hreyfingarlaus og hallaði sér upp að grind-
inni.
Þetta var stórvaxinn, þreklegur maður, sólbrenndur í fram-
an og nefið ofurlítið skakkt. Það var eins og hann hefði ein-
hverntíma nefbrotnað. Hann leit líka út eins og hann tæki ekki
eftir neinu, sem fram hjá fór í kring um hann, en allt í einu
kom hann auga á Allou. Hann hafði vafalaust séð í augu lög-
reglumannsins. Enginn, sem einu sinni sá þessi djúpu, bláu
augu, gat gleymt þeim.
Rannsóknardómarinn nálgaðist. Þessir tveir menn gátu ekki
slitið augun hvor af öðrum. Þegar Allou kom að hlið óþekkta
mannsins, snéri hann sér að honum og gekk í veg fyrir hann.
Allou nam staðar.
— Ég hefi ekki borðað í þrjá daga, sagði hann lágt.
Það var engin auðmýkt í röddinni, og maðurinn leit ekkí
betlaralega út, heldur einmitt hið gagnstæða. Hann var afar-
vel búinn, en það vakti strax athygli, hve flibbinn hans var
óhreinn.
Allóu var það strax ljóst, að maðurinn sagði satt. Það var
auðséð á augunum, en á þeim var hitagljái. Þau minntu á
hungraðan úlf.
— Komið með mér, sagði Allou.
— Ókunni maðurinn fylgdist með honum, án þess að svara.
Þegar þeir komu að stóru hóteli rétt hjá, nam hann staðar.
— Nei, ég fer ekki hér inn, hér er of margt fólk.
Þeir fundu minna greiðasöluhús. f.
— Hafið þér nokkuð við það að athuga, þó að ég hafi Iiatt-
inn á höfðinu?
Hann lét hattínn slúta fram á ennið. Allou hafði tekið eftir
þessu úti á götunni.
— Hafið það eins og yður þóknast.
— Ég skal skýra fyrir yður, hvernig á því stendur ....
— Þér þurfið ekki að gefa neina skýringu. Ég skal kynna
mig, en þér þurfið ekki að kynna yður. Ég heiti Allou og er
rannsóknardómarí.
Ókunni maðurinn varð skyndilega náfölur. Hann studdi hönd-
unum eins og í krampa á borðið eins og hann ætlaði að standa
á fætur og flýja. Allou tók matseðilinn og fór að rýna í hann
1 mestu rólegheitum,
Það leit svo út, sem ókunni maðurinn hefði allt 1 einu sl ipt
um skoðun. Hann hugsaði sig um andartak og tók svo c 'an
hattinn.
— Lítið á mig.
Dómarinn leit á hann sem snöggvast en leit svo af honum:
aftur. Ókunni maðurinn var nú að missa þolinmæðina.
— Takið mig fastan, sagði hann. Ég afber þetta ekki lengur.
Nú ætla ég að gefa mig fram. Gefið mér aðeins ofurlítið að
borða •— svo getið þér tekið mig fastan.
Allou horfði á hann rólegum augum. Hann beið þangað til
þjónninn hafði borið á borðið.
— Borðið. sagði hann. — Hvað því viðvíkur að taka yður
fastan, þá hefi ég ekkert umboð til þess. Ég er ekki í minu
I ögsagnarumdæmi og auk þess ber ég ekki kennsl á yður.
Ókunni maðurinn borðaði í nokkrar mínútur, án þess að mæla
orð frá vörum. Svo leit hann fast á Allou og sagði: