Alþýðublaðið - 15.03.1940, Blaðsíða 3

FÖSTUDAQUR 19. MABZ 10ID.
ALÞYIWBLAOIO
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓai:
F. R. VALÐEMARSSON.
í íjarveru banr.
STIFÁN PÉTURSSON.
AFGREEÐSLA: j
ALÞÝÐUHÖ8IND
(Inngangur frá Hverttagötu).
SÍMAR:
4800: Aígreiösla, auglýíilngpr.
4901: Ritstjórn (lnnl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4908: V. S. Vilhjálins (heima)
4905: Alþýðuprentsmiöjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétilrsson (heima). j
I AX.ÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Hvernig eiga Jseir að
segja fylgismðnnaiD
sinnm frð gvi?
ÞÓ a'ð Finnum hafl me'ð hinni
harðvítugu vöm sinni tekizt
að varðveita sjálfstæði sitt og
sjálfsákvörðunarrétt, bæði í inn-
anlandsniá'.um og utanríkismál-
um, fyrir Rússum, þannig, að
mikOl munur virðist munu verða
á aðstöðu þeirra og smáþjóðanna
austan við Eystrasait, sem ekkert
viðnám þorðu að veita hinu risa-
vaxna nágmnnaríki og beygðu
sig þegjandi undir ok þess, mun
flestum mönnum finnast þeir
kostir vera nágu harðir, sem
Finnar urðu að ganga að, til
þess að fá aftur frið við árásar-
rikið, sem rofið hafði grið og
gerða samninga á þeim.
En það er þó einn hópur
manr.a, sem virðist hafa oröið
fyrir töluverðum vonbrigðum af
því, að Rússum skyldi ekki tak-
ast að kúga Finna svo, að þeir
neyddust til þess að kaupa sér
friðinn með því að selja af hendi
frelsi sitt og sjálfstæði. Pað em
Moskvakommúnistamir, mennirn-
tr með „hugsjónir“ og „æru"
Kuusinens, eins og þeir Einar 01-
geirsson og Brynjólfur Bjamason.
Pegar árásin á Finnland var haf-
in, trúðu þessi ginningarfífl Stal-
ins því, að rauði herinn myndi
á örfáum dögum taka Helsing-
fprs og steypa „Tanner-Manner-
heimklíkunni“, eins og Þjóðvilj-
jnn segir, „frelsa" Finnland og
ge:a læriföður þeirra, Kuusinen,
sem strax var látinn mynda svo
kallaða „alþýðustjórn“ í Terijoki,
á örmjórri landspildu á bak við
rússnesku herlinuna á Kyrjála-
nesi, að landstjóra Stalins þar.
En þeir Einar og Biynjólfur
sáu i trúartrausti sínu á Stalin
Pg rauða herinn ennþá stærri við-
burði koma á eftir. Pegar búið
væri að „frelsa" Finnland, væri
röðin komin að Svíþjóð og
Noregi, sögðu þeir við fylgis-
menn sína. Og innst i hugskoti
sinu eygðu þeir jafnvel sovéther-
skip koma siglandi hingað til
þess að „frelsa“ okkur og gera
þann þeirra, sem duglegri yrði
til þess að rægja hinn við yfir-
ixiðarana í Moskva, að eins kon-
ar Kuusinen yfir Islandi.
En nú eru allar þessar „hug-
sjónir" horfnar, að minnsta kosti
i bráð, með friðarsamningunum á
Finnlandi. Hinn „sigursæli, rauði
her“ komst .aldrei nema lítið eitt
inn fyrir landamæri Finn'ands,
og Stalin varð að gera svo vel
og semja við „Tanner-Mannér-
hemiklíkuna" i stað þess að sjá
Kuusinen sem landstjóra sinn í
Helsingfors. Með hjálp Hitlers
fékk hann að vísu Kyrjálanesið
með Víborg, flotastöð í Hangö
og landið norðan og vestan við
Ladogavatn. En hann varð að
hætta við að „frelsa" Finnland í
þetta sinn, svo að ekki sé talað
um Svlþjóð og Noreg, hvað þá
heldur lsland, og endirinn varð
sá fyrir aumingja Kuusinen, að
hann var að minnsta kosti settur
af ásamt „alþýðustjóm" sinni i
Terfjoki, ef ekki meira að segja-
drepinn, eins og sumar fregnir
segja, fyrir að hafa gefið Stalin
rangar upplýsingar um fylgi hans
á Finnlandi.
Pað eru því ekkert glæsilegar
horfur nú fyrir þá, sem höfðu
hug á þvi, að feta i fótspor
Kuusinens hér á landi, og engin
furða, þótt þeir séu vonsviknir.
En hvernig eiga þeir Einar og
Brynjólfur að fara að segja fylg-
ismönnum sínum frá svo óvænt-
um endalokum hinnar „sigursælu
sóknkr" rauða hersins á Finn-
landi og læriföður þeirra, Kuu-
jsinens, í Terijoki?
Jú, þeir fara eins að þvi og
re'rninn, sem sagði urn berin, að
þau væm súr, þegar hann náði
ekki í þau. Þannig segir Pjóð-
viljinn í gær, að friðarsamningar
Sovétrfkjanna og Finnlands sýni,
að „enska og franiska auðvaldið
hafi beinlínis att finnsku ríkis-
stjóminni út i þetta stríð", að
það hafi aldrei verið annað en
„varnarstríð Sovétrikjanna gegn
auðvaldsríkjum Vesturlanda", og
þau „skipti sér hvorki af inn-
anlandsmá’um Finnlands né
grandi sjálfstæði þess“! Að visu
hefir það ekki heyrzt, ekki einu
sirmi í útvarpinu í Moskva, að
finnska stjómin hafi farið fram
á það, að fá Leningrad, flota-
stöð í Kronstadt og landið sunn-
an og austam við Ladogavatn. En
það er sama, Fribarsamningamir
sýna það, segir Þjóðviljinn, að
„stríðið í Finnlandi hefir i raun-
Ínmi veriÖ varnarstxíð Sovétríkj-
anna“! Pau ætluðu sér aldrei að
leggja undir sig Finnlaind, aldrei
I að steypa „Tanner-Mannerheim-
kl|iunni“, aldrei að gera Kuusi-
nen að landstjóra í Helsingfors!
Pannig er árás þeirra á Finn-
iand túlkuÖ í dag af Moskvakom-
múnistum, eftir að sovétstjórriin
helir gefið upp allar þessar fyrir-
ætlanir, að minnsta kosti í bráð.
„Þau em súr“, sagði refurinn um
berin, þegar hann náði ekki íþau.
Á Kuusinen er ekki minnzt i
Pjóðviljanum. Pað er lika hyggi-
legast. Pvi að í sambandi við
hans nafn gæti hæglega vaknað
sú spurning hiá einhverjum les-
andanum, hvað annar samningur
sýnir, sem sovétstjómin gerði
ekki alls fyrir löngu. Það er
samningurinn við Kuusinen, for-
se*a „alþýðustjómarinnar" í
Te i'oki, „einu löglegu stjómina
ó Finnlandi", eins og hún var
kölluð í Moskva fyrir aðeins ör-
fáum vikum síðan. Sá samningur
átti að gilda í tuttugu og fimm
ór. En hvar er hann nú, þremur
mánuðum eftir að hann var gerð-
ur? Og hvar. annar aðili hans,
Kuusinen? Það myndi í dag
margan fýsa að fá að vita. Vildi
ekki Þjóðviljinn gefa íesendum
sínum einhverjar upplýsingar um
það, og segja þeim um leið,
hvað sá samningur Sovétríkjanna
sýnir?
Pðskaegg
og allt í
PÁSKABAKSTURINN.
Bezt og ódýrast.
BREKKA
Ásvallagötu 1. Sími 1678.
TJARNARBÚÐIN. Sími 3S70.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Athyglisverður úrskurður
kveðinn upp af Félagsdömi.
.♦..
Dellan var milli Nétar og atvinnnrekenda
C ÍÐASTLIÐINN þriðju-
^ dag kvað Félagsdómur
upp dóm í deilumáli, sem var
milli Nótar, félags neta-
vinnufólks, og Björns Bene-
diktssonar, vegna greiðslu
vinnulauna á Siglufirði sum-
arið 1938.
Mál þetta varð allum-
fangsmikið, enda hefir það
staðið yfir í 9 mánuði og all-
mörg vitni verið leidd, bæði
hér fyrir dóminum og úti á
landi: á Akureyri og ísafirði.
Fyrir hönd Nótar flutti
málið Sigurgeir Sigurjóns-
son cand. jur., en fyrir Björn
Benediktsson Eggert Claes-
sen hæstaréttarmálaflutn-
ingsmaður.
Niðurstaða dómsins varð á
þá leið, að Nót vann málið í
aðalatriðum.
Vegna þess að dómur þessi
snertir mjög alla, sem vinna
í þessum atvinnuvegi, er rétt
að birta dóminn og niður-
stöður hans:
„Ár 1940, þriðjudaginn 12.
marz, var í Félagsdómi í málinu
nr. 9/1939
Alþýðusamband íslands
f. h. Nótar, félags netavinnu-
fólks
gegn
Vinuveitendafélagi íslands
f. h. Bjöms Benediktssonar
uppkveðinn svohljóðandi
dómur:
Hinn 17. júlí 1938 var undir-
ritaður samningur milli Vinnu-
veitendafélags íslands og Al-
þýðusambands íslands, um
kaup og kjör fólks, sem starfar
við að búa til og bæta síldar-
nætur, og þann 23. s. m. gekk
félag netaverkstæðiseigenda og
félag netabætingafólks inn í
samning þennan, með áritun á
hann. En meðlimir þessara fé-
laga eru netagerðarmenn og
netabætingafólk búsett í Reykja
vík. í 4. gr. saninings þessa seg-
ir svo: „Fólk það ,sem vinnur
við netabætingar í Norðurlandi
um sumartímann, hafi kaup
það, sem gildir þar á staðnum,
þann tíma.“
Sumarið 1938 starfrækti
stefndur í máli þessu, Björn
Benediktsson, netaviðgerðar-
verkstæði á Siglufirði. Mun
starfsfólk hans nær eingöngu
hafa verið að sunnan og með-
limir í Félagi netavinnufólks
hér. Fólki þessu greiddi hann
kr. 2,02 Yi fyrir hverja klukku-
stund, að einum manni undan-
skildum, formanni Nótar, sem
vann hjá honum nokkra tíma
og mun hafa fengið fyrir vinnu
sína kr. 2,25 fyrir hverja
klukkustund. Auk stefnda höfðu
þessir menn netagerðarverk-
stæði á Siglufirði þetta sumar:
Ingólfur Theódórsson og Jónas
Halldórsson, báðir úr Reykja-
vík, og greiddu þeir kr. 2,25 um
klst. Pétur Njarðvík frá ísa-
firði, er greiddi, að því er virð-
ist kr. 2.00 um klst., og loks þeir
Jónas Hallgrímsson og Óli Kon-
ráðsson, báðir búsettir á Akur-
eyri. Greiddi Jónas kr. 2.25 um
klst., en Óli 2,25 -4-3% eða kr.
2,1814, eins og nánar verður að
vikið síðar.
Er starfsfólk stefnda kom
hingað suður að lokinni síldar-
vertíð á Siglufirði sumarið 1938
mun það hafa farið að bera sig
saman um kaup það, er það
hafði fengið greitt, og komst þá
að þeirri niðurstöðu, að það
hefði fengið lægra kaup en því
bar, og á fundi í Nót, félagi
netavinnufólks, sem haldinn var
13. desember 1938, var samþykt
að fela Alþýðusambandi ís-
lands að fá úr því skorið, hver
réttur þess hefði verið. Alþýðu-
sambandið höfðaði síðan mál
þetta með stefnu útg. 14. júní
1939 og hefir gert þær dóm-
kröfur: Aðallega, að stefndur
verði skyldaður til að greiða
þeim meðlimum Nótar, félags
netavinnufólks, er hjá honum
vann við netabætingar á Siglu-
firði sumarið 1938, kr. 2,25 fyr-
ir Kverja klukkustund, en til
vara, að kaupið verði ákveðið
kr. 2.21 um klst. og til þrauta-
vara, að kaupið verði ákveðið
eftir mati dómsins. Ennfremur
hefir það krafizt málskostnaðar
eftir mati dómsins. Stefndur
hefir krafizt algerrar sýknu af
öllum kröfum stefnanda og
málskostnaðar eftir mati dóms-
ins.
Dómkröfur sínar byggir stefn-
andi á því, að tilgangurinn með
4. gr. áðurnefnds samnings frá
17. júní 1938, hafi verið sá, að
sunnanmenn, bæði netagerðar-
meistararnir og verkafólkið, —
skyldi hlýta þeim kaupgreiðsl-
um, er umsemdist milli norð-
Ienzkra netagerðarmanna og
verkafólks. Nú hafi að vísu eng-
inn netagerðarmaður, búsettur
á Siglufirði, rekið þenna at-
vinnurekstur þar þetta sumar,
og verði þá að leggja til grund-
vallar kaupgreiðslum stefnda,
það kaup, er þeir norðanmenn
greiddu, sem ráku netabæting-
arverkstæði á Siglufirði sumar-
ið 1938, en það voru þeir Óli
Konráðsson og Jónas Hallgríms-
son, báðir búsettir á Akureyri.
Hafi þeir greitt: Jónasi kr. 2,25
og Óla kr. 2,25 -4-3% og beri
stefndum því að greiða kr.
kr. 2,25. Er aðalkrafa hans, svo
sem áður segir kr. 2,25 um tím-
ann en varakrafan er meðaltal
þessara tveggja upphæða. Mót-
mælir hann því eindregið, að
samið hafi verið um það, að
kaupið skyldi vera kr. 2,25 pr.
klukkustund, að frádegnum
10% eins og stefndur heldur
fram.
Stefndur hefir hinsvegar ein-
dregið mótmælt því, að einungis
beri að leggja kaupgreiðslur
Norðlendinganna til grundvall-
ar. í 4. gr. áðurnefnds samnings
segi, að kaup við netabætingar
Norðanlands skuli vera það, sem
gildi á hverjum stað þar. Nú séu
engir netagerðarmenn búsettir
á Siglufirði og engin ástæða sé
til þess, að láta menn búsetta á
Akureyri ráða meira um kaup
í þessari starfsgrein á Siglufirði
heldur en Sunnanmenn, enda
engin heimild til slíks. Þá hafi
og verið ákveðið í upphafi síld-
arvertíðar á Siglufirði sumarið
1938. að kauptaxtinn við neta-
bætingar skyldi vera kr. 2,25
um klukkustund að frádregnum
1Q% — tíu af hundraði. —
Þenna kauptaxta hafi hann
(stefndur) haldið og greitt starfs
fólki sínu kr. 2,02 Vi um klukku-
stund og sé honum óviðkomandi
þótt sumir af netagerðarmeist-
urunum hafi ekki greitt sam-
kvæmt þessum taxta. Þá hafi og
Pétur Njarðvík frá ísafirði
greitt kaup samkvæmt taxta
þessum, en þeir hafi báðir til
samans greitt meira en helm-
ing þeirra vinnulauna, sem
greidd voru á Siglufirði í þess-
ari starfsgrein sumarið 1938 og
hljóti það því að teljast það
kaup, er gilti þar á staðnum.
Eins og áður segir, er svo á-
kveðið í 4. gr. samningsins frá
1938, að „fólk það, er vinnur
við netabætingar á Norður-
landi um sumartímann. hafi
kaup það, er gildi þar á staðn-
um.“ Verður að líta svo á, að
samningsaðiljar, en meðlimir
þeirra munu allir vera búsettir
hér syðra, hafi gengizt undir
það, að hlýta því kaupi, sem á-
kveðið yrði af netagerðarmeist-
urum og verkafólki Norðan-
lands, svo sem það yrði á hverj-
um stað, án þess að þeir hefðu
íhlutunarrétt þar um.
Nú er það að vísu svo, að ,,þar
á staðnum“, þ. e. Siglufirði,
var enginn netagerðarmeistari
búsettur þetta sumar og er því
ekki hægt að hafa hliðsjón af
kaupgreiðslum slíks manns. En
þar sem svo er ekki, þykir eðli-
legast, að leggja til grundvallar
kaupgreiðslur þeirra Norðlend-
inga, er ráku netabætingastarf-
semi á Siglufirði sumarið 1938,
en það voru þeir Akureyring-
arnir Jónas Hallgrímsson og
Óli Konráðsson. Þessu til
stuðnings er og það, að Ingólfur
Theódórsson hefir vottað það,
að hann og umboðsmaður
stefnda hafi verið sem „áheyr-
endur“ á fundi, er Óli Konráðs-
son hafi haldið með verkafólki
sínu á Siglufirði 15. júlí 1938,
til þess að ræða um kaup það,
er gilda skyldi þá um sumarið.
Koma þá kaupgreiðslur Péturs
Njarðvík, sem búsettur er á ísa-
firði og kom með sitt starfsfólk
þaðan, þegar af þessari ástæðu
ekki til álita við lausn máls
þessa. Þá kemur til athugunar
sú staðhæfing stefnda, að Óli
og starfsfólk hans hafi samið
svo um, að kaupið skyldi vera
kr. 2,25 -4- 10% fyrir hverja
klukkustund. Ingólfur Theódórs
son hefir vottað, að svo hafi
verið ákveðið á nefndum fundi
15. júlí 1938. En ekki fór hann
þó eftir þessu, þar sem hann
greiddi kr. 2,25 um klst. án frá-
dráttar. Óli segir í símskeyti til
stefnda, að umtalaður taxti hafi
verið kr. 2,25 -4- 10% pr. klst.
klst., en er til framkvæmda kom
hafi hann greitt kr. 2,25 -4-3%
og í vitnaleiðslu á Akureyri
neitar hann því, að nokkur end-
anleg ákvörðun hafi verið tekin
um kaupið á nefndum fundi 15.
júlí 1938. Og ekki hefir fengizt
nein staðfesting á því frá starfs-
fólki Óla, að kaupið hafi á
nefndum fundi verið ákveðið á
þann hátt, er stefndur heldur
fram. Þá hefir Pétur Njarðvík
vottað það, að samkomulag hafi
orðið milli sín og Óla og um-
boðsmanns stefnda á Siglufirði,
að greiða verkafólkinu kr. 2,00
um klukkustund, en enginn
þeirra fór eftir þessari tilhögun
nema Pétur. Loks hefir Jónas
Hallgrímsson borið við vitna-
leiðslu í málinu, að Óli hafi til-
kynnt honum, að kauptaxtinn
vasri kr. 2,25. Þar sem upplýs-
ingar um þetta atriði eru svo
sundurleitar og framkvæmd
kaupgreiðslnanna svo margvís-
leg, sem raun er á, þykja ekki
vera framkomnar nægar sann-
anir þess, að svo hafi umsam-
ist með Óla og starfsfólki hans,
að kaupið skyldi vera kr. 2,25
-4-10% pr. klukkustund. Verð-
ur því, þegar af þeirri ástæðu,
að leggja til grundvallar við á-
kvörðun kaups þess, er stefnd-
um ber að greiða það kaup, er
starfsfólk þeirra Jónasar Hall-
grímssonar og Óla Konráðsson-
ar raunverulega bar úr býtum.
Óumdeilt er, að Jónas hafi
greitt kr. 2,25 pr. klukkustund
án nokkurs frádráttar. Þá hafa
og málsaðiljar orðið ásáttir um
það við munnlegan flutning
málsins að ganga megi út frá
því, að Óli hafi greitt kr. 2,25
-4- 3% pr. klst. En í rekstri máls
ins höfðu þeir deilt um það,
hvort Óli hefði raunverulega
greitt þá upphæð eða kr. 2,25
án frádráttar. Samkvæmt því,
sem fyrir liggur 1 málinu, er
Óli stærsti atvinnurekandinn í
þessari starfsgrein, þeirra
manna, er höfðu netaviðgerðir
á Siglufirði þetta sumar, hvort
heldur sem miðað er við heildar-
upphæð greiddra launa, eða
vinnustundir. Jónas Hallgríms-
son mun hinsvegar hafa greitt
í vinnulaun þetta sumar, upp-
hæð, sem nemur í hæsta lagi
tæpum þriðjungi þeirrar upp-
hæðar, er Óli greiddi. Með því
að kaupgreiðslur Óla eru þann-
ig svo verulegur hluti þeirra
kaupgreiðslna, sem lagðar eru
til grundvallar við úrlausn máls
þessa, verður að telja, að kaup
það er starfsfólk hans bar úr
býtum, kr. 2,25 -4-3% eða kr.
2.18V4 um klst. hafi verið það
lágmarkskaup, er stefndum ber
að greiða þeim meðlimum Nót-
ar, er hjá honum unnu við neta-
bætingar á Siglufirði sumarið
1938, og ber því að viðurkenna
rétt meðlima Nótar til þess
kaups.
Eftir atvikum þykir mega
láta málskostnað falla niður.
Sökum endurtekinna vitna-
leiðslna úti á iandi hefir mál
Frh. á 4. sföu.
Sjúkrasamlag
Reykjavíknr tilkynnlr:
Ákveðið hefir verið, að þeir samlagsmeðlitnir,
sem skoðaðir eru hjá trúnaðarlækni samlags-
ins, vegna inngöngu í samlagið, eða endurnýj-
unar réttinda, skuli hér eftir greiða kr. 2,00
fyrir skoðunina. Greiðist gjaldið um leið og rétt-
indaskírteini er afhent.
Enn fremur skal á það bent, að réttindaskír-
teini verða ekki afhent, nema læknaval hafi
farið fram.
SJÚKRASAMLAG REYKJAVÍKUUR.