Tíminn - 16.07.1963, Síða 9
Jarðræktaríramkvæmdir 1962
ÚTVARPSERINDIFLUTT í BÚNAÐAR-
ÞÆTTI MÁNUDAGINN 8. JÚLÍ
NYLEGA heíur verið lokið við
að reikna út ríkisframlag til jarða
bóta, og gera heildarskýrslu yfir
jarðabætur þær, sem ríkisframlags
njóta 1962. Framlag greitt árið
1963.
Jarðabætur ársins 1962 hafa
reynst sem hér segir:
Nýrækt 3.766,16 ha.
þar af sandrækt 46.55 ha.
Túnasléttur 114,99 ha.
Akrar og matjurtag. 514,71 ha.
þar af akrar nær 500 ha.
Handgrafnir skurðir 5072 m3
Lokræsi 23.959 m.
þar af 13.322 m. tilraunaræsi.
Grjótnám 17.283 m3
Girðingar 669.060 m.
Vélgrafnir skurðir 2.475.262 m3
Þurrheyshlöður st. 120.492 m3
Þurrheyshlöður úr öð'ru efni
34.646 m3
Súgþurkunarkerfi 28.181 m^
Votheyshlöður st. 13.066 m3
Þvaggryfjur alst. 1410 m3
Áburðarhús st. 15.339 m3
Ilaugstæði 720 m3
Með framkvæmdum þessum hef
ur töðuframleiðsla okkar aukist a.
m. k. um 225 þús. hestburði, ef
sómasamlega e rborið á umrædda
nýrækt.
Ríkisframlag til þeirra umbóta,
sem gerðar hafa verið 1962 reynd
ist 23.428 milljónir króna.
f daglegu tali manna má oft
heyra það, að rkisframlag til
jarðabóta sé beinn styrkur til
bænda, en slíkt er mikill mis-
skilningur. Afurðasölulögum land
búnaðarins er þann veg fyrir kom
ið, að með aukinni tækni, meiri
ræktun og stærri búum, þá lækk-
ar söluverð landbúnaðarvara og
neytendur njóta því þessa ríkis-
framlags ekki síður en bændur.
í sambandi við jarðabætur árs
ins 1962 þykir mér hlýða, að koma
á framfæri, ýmsum hugleiðingum
í sambandi við þróun landbúnaðar
ins hin síðari ár.
Jarðabætur í stórum stíl hefjast
fyrst hér með tilkonru véltækn-
innar. Jarðabætur bænda jukust
árlega frá því nokkru fyrir 1950
og til ársins 1959, en síðan hefur
tekið fyrir aukninguna og skal ég
litillega gera grein fyrir þeirri
þróun.
Eitt af þv ískyggilegasta í þróun
síðustu ára, er það, að tala jarða-
bótamanna fer sífellt lækkandi.
Árið 1957 var tala jarðabóta-
manna 3985, árið 1958 var hún
3989, 1959, 3906, árið 1960 3520,
1961 var hún 3308, en árið 1962
urnar engann veginn eins góðar
og skyldi. Árin 1956—1959 var
framræslan nokkurn veginn jöfn
eða að meðaltali á þessum fjórum
árum 3.912.775 m3, var hæst ár-
ið 1958 3.988.783 m3.
Árið 1960 var framræsla 3.061.
503 m3 1961 var hún 2.801.274
m3 og 1962 kemst framræslan
niður í 2.475.262 m3 eða 1.437.513
m3 minni en meðaltal áranna 1956
—1959.
Þetta er ekki æskileg þróun í
iandi þar sem þúsundir hektara af
lítt nothæfum mýrum bíða þess
að verða töðuvellir, akrar eða gras
góð beitilönd. — Nýræktin hefur
ekki minnkað eins hröðum skref-
um, og framræslan óg fækkun
jarðabótamanna bendir til. Stafar
það af því að nú kemur meiri ný-
rækt að meðaltali á hvern jarða-
bótamann, en áður var, á það eink
um við á þeim svæðum þar sem
ræktun og umbætur eru lengst
komnar og bændur hafa helzt bol-
magn til að leggja fé í umbætur.
Til dæmis um það, má nefna
Rangárvallasýslu. Þar er meðaltal
nýræktar 1,43 ha. á jarðabóta-
mann og enginn hreppur sýslunn-
ar hefur minnj nýrækt en 1 ha. á
hvern jarðabótamann. í þessari
skýrslu eru jarðabótamenn þó
ekki fleiri en 344 af ca. 500 bænd
um.
Til fróðleiks skal ég geta þess,
að af 23 sýslum landsins eru 12
sýslur með nýrækt yfir 1 ha. að
meðaltali á hvern jarðabótamann.
Iiæst er Austur-Skaftafellssýsla
með 156 ha. og önnur í röðinni er
Rangárvallasýsla með 1.43 hai; eink-
og áður er sagt.
Þessar 12 sýslur skulu hér taldar
í þeirri röð sem nýræktin er, á
hvern jarðabótamann. Austur-
Skaftafellssýsla, Rangárvailasýsla,
Mýrasýsla, Skagafjarðarsýsla, A.-
Ilúnavatnssýsla, Vestur-Húnavatns-
sýsla, Borgarfjarðarsýsla, Snæfells
og Hnappadalssýsla, Árnessýsla,
Palasýsla, Vestur-Skaftafellssýsla.
Ef athugaðar ern nýræktarfram-
kvæmdir á hvern bónda í þessum
12 sýslum verður útkoman þannig,
að í þessum sýslum teljast ca. 3560
bændur, og nýræktin er 2.854,84
ha., koma þá 0,80 ha. á hvern
bónda, að meðaltali, jarðabóta-
menn eru 2138 eða tæplega %
bændanna. Meðaltalsnýrækt verð-
ur því í þessum 12 sýslum 1.33 ha.
á jarðabótamann.
Lægst er Gullbringusýsla með
0,21 ha. á jarí^abótamann, en þeir
eru aðeins 9 í sýslunni, enda rækt-
Hannes Pálsson
sýslum er 900,22 ha., og koma því
0,37 ha. á hvern bónda að meðal-
tali.
Þegar þess er gætt, að í 9 af þess-
um 11 sýslum (Eyjafjarðar- og
Kjósasýsla undanteknar) er með-
altúnastærð ekki nema 7,50 ha. og
með'altals t.únaukning þessara 9
sýslna 1962 er ekki nema 0,38 ha.
á hvern bónda árið 1962, þá má
segja að vá sé fyrir dyrum með
viðhald þessara byggða.
Búfróðir menn álíta, að hver
bóndi þurfi minnst 20 ha. af rækt
anlegu landi, ef hann og fjölskylda
’nans eiga að geta lifað eftir þeim
tiöfum, sem nútíminn krefst.
Eldra fólkið sættir sig e. t. v. við
þessi skilyrði, en unga fólkið hverf
ur burt ef búskapurinn getur ekki
gefið svipað'a afkomu og önnur
störf.
Eigi ekki stór svæði að fara í
auðn eins og Sléttu- og Grunnavík
urhreppar_ í Norður ísafjarðar- i
úr að gera nýja
mdaáaétlun í búnaðarmál'-
Engum vafa er það undirorpið
að það eru vfirleitt fátækari byggð
arlögin, sem minnst gera að fram
kvæmdum Á nokkrum stöðum
hamlar það ræktun að litlir eða
engir ræktunarmöguleikar eru til,
jarðir sem þannig hagar til um,
hljóta að fara í eyði, nema hlunn-
jndi geti haldið afkomunni uppi.
Ég vil vekja athygli bænda á
því, að þó lítil séu efni, þá er allt-
uf hægt að rækta, ef viíji og dugn-
aður er fyrir hendi. Öðru máli
gegnir með byggingarnar, en til
þess að geta byggt verð'ur ræktun-
in að koma fyrst.
Aðstoð þess opinbera er mest til
ræktunarinnar.
Til framræslunnar leggur ríkið
lil 65% af kostnaði, og a. m. k.
15—20% af kostnað'i má fá að lán;
úr framkvæmdasjóðum Búnaðar-
Eftir Hannes Pálsson frá Undirfelli
ræktunar og annarra framkvæmda
i sveit væri framræslan, en hún
befði dregizt ískyggilega saman.
Ennfremur hef ég hér að framan
bent á það, að framkvæmdirnar
dragast mest saman, þar sem
umbótanna er mest þörf. Austur-
Skaftafellssýsla er eina undantekn
ingin á því sviði, en landbúnaður-
ín á Vestfjörðum, nánar tiltekið
i ísafjarðarsýslum og hluta af
Barðastrandasýslu hlýtur að fara
i rúst, ef bændur þar geta ekki
aukið' ræktunina í stórum stíl frá
því, sem verið hefur hin síðari ár.
Og hvernig verða hin hlómlegu
sjávarútvegsþorp Vestfjarða sett,
ef þau geta ekki fengið mjólk
banda börnum sínum úr næstu
byggðarlögum.
Eins og að framan er sagt var
nýræktin 1962 3766 ha„ árið 1959
var hún 4456 ha. Árið 1962 er því
rýræktin 690 ha. minni en 1959.
Á 2 síðustu árum hafa nýjar
"æktunarbætur komið til sögunn-
ai. Það eru kornakramir. Árið
1961 eru þeir um 400 ha. og 1962
nær 500 ha. Þetta er þó ekki að
öllu aukning á ræktuðu landi. —
Mikið' af ökrunum eru á sandsvæð-
unum og ný svæði tekin fyrir ár
hvert, hinn gamli akur e. t. v. lát-
mn blása upp að nýju. Auk þessa
er hér í mörgum tilfellum um til-
raunabúskap að ræða. Vonandi gef-
ur hann góða raun á vissum lands-
fvæðum, og væri það mikils virð'i
■tyrir þjóð vora. Girðingar hafa
haldizt í horfinu, eru svipaðar og
fær hafa verið um mörg undanfar-
andi ár. Árin 1956—1959 var bygg
ing á steinsteyptum heyhlöðum að
meðaltali 124.647 m3, en árin 1960
—1962 voru byggðar aðeins 95.720
m3 að meðaltali á ári. Árið 1962
hefur meira verið byggt af þurr-
heyshlöðum úr öðru efni ,<n stein-
sieypu, en nokkurn tima fyrr .eða
°6í8 m3 meira en meðaltal árahna
1956—1959 Á árinu 1962 hafa súg
þurrkunarkerfi í heyhlöður aukizt
meir en nokkru sinni fyrr. Er sú
umbót sjálfsagt til mikilla bóta. —
Aukningin nemur ca. 8000 mo, frá
meðaltali áranna 1956—1959. Bygg
ing á þvaggiyfjum og áburðarhús
um hefur farið minnkandi síðustu
4 árin. Þvaggryfjr alsteyptar voru
árin 1956—1959 að meðaltali 2435
m3, en árið 1962 aðeins 1410. Eru
framkvæmdir af þeirri tegund
jarðabóta því 1025 m3 minni árið
1962, en meðaltal áranna 1956—
1959. Svipuð hlutföll eru með á-
burðarhúsin, þó ekki alveg eins
slæm.
Þá hef ég lýst að nokkru þróun
jrrðabótanna síðustu ár, en áður
en ég skil við þetta efni vil ég
geta þess að í 10 hreppum lands-
íns hefur verið gert það myndar-
iegt ræktunarátak, að meðaltals-
ræktun hvers jarðabótamanns 1962
er yfir 2 hektara.
Þetta eru eftirtaldir heppar:
var hún komin niður í 3210 manns.
Frá árinu 1958 hefur tala jarða-
bótamanna fækkað um 779 og frá
því hún steig hæst á árunum eftir
1950 hefur hún lækkað um 1136.
Frá 1958 virðist bændum hafa
fækkað um ca. 370. (Það smá sax-
ast því alltaf á limina hans Björns
míns).
Ætla má að' tala bænda sé nú
rétt um 6000, eru því jarðabóta-
menn ársins 1962 rúmlega helm-
ingur bænda. Þegar tala jarðabsía
manna var hæst var hún rúmlega
% bænda.
Þær jarðabætur, sem
mesta þýðingu hafa fyrir afkomu
þjóðarinnar er vitanlega ræktun-
in, þ. e. nýræktin og framræslan,
og er framræslan þar hin óhjá-
kvæmilega byrjuaiframkvæmd.
Á sviði framræslunnar eru horf-
unarskilyrði mjög lítil og engin
aherzla lögð á landbúnað. Næst
koma neðan frá, ísafjarðarsýslurn
ar, Vestur-ísafjarðarsýsla með með
altal af nýrækt o,37 ha. á jarða-
bótamann og eru þeir aðeins 31
að tölu. Bændur í sýslunni taldir
tæpt 100 koma því ca. 0,11 ha. á
bónda. f Norður-ísafjarðarsýslu er
nýræktin 0,54 ha. á jarðabóta-
mann, eru þeir 52 af ca. 106 bænd-
um, kemur því þar að meðaltali
ca. 0,26 ha. af nýrækt á hvern
bónda. Þegar tillit er tekið til
þess að 12 ha. af 28 ha nýrækt,
er í Nauteyrarhreppi, þá kemur
heldur lítil nýrækt á hina hrepp-
ana.
f þeim II sýslum, sem nýrækt
hafa minna en 1 ha. að meðaltali
á hvern bónda árið 1962, þá má
ur ca. 2440. Nýræktin í þessum
bankans. Á síðasta ári var auka-
íramlag tii nýræktar, sem áð'ur
náði aðeins til 10 ha. fært upp í
15 ha. á býli. Það er því ekki ýkja
mikið af stofnkostnaði, sem bónd-
inn þarf að leggja fram til að koma
túninu sínu upp í 15 hektara. —
Jarðræktarlögin eru nú í endur-
skoðun og vonandi verður auka-
fiamlagið látið þar ná til 20 hekt-
ara á býli. Ekki þykir mér ólíklegt,
að þá verði einnig hækkað ríkis-
framlagið til byggingarfram-
bvæmda, enda þess brýn þörf, þar
sem vísitölu ríkisframlagsins hef-
ur verið haidið fastri s. 1. 3 ár,
enda þótt kostnaður umbóta hafi
hækkað um 60—80% á síðustu 3
arum.
í upphafi máls míns taldi ég upp
umbætur ársins 1962 og benti á
það, að hinn nauðsynlegi undanfari
1. Torfalækjarhreppur í A.-Húna-
vatnssýslu 2,75 ha. Jarðabóta-
menn í hreppnum eru % bænd
anna.
2. Rangárvallahreppur í Rangár-
vallasýslu 2,69 ha. Jarðabóta-
menn rúmlega 3/5 bændanna.
3. Fellshreppur, Skagafjarðasýslu
2,67 ha. Jarðabótamenn ca. V>
bændanna í hreppnum.
4. Mýrahreppur í A.-Skaftafells-
sýlsu 2,51 ha., þar eru jarða-
bótamenn rúml. % bænda
hreppsins.
o Andakílshreppur, Borgarfjarða
sýslu 2,32 ha. Þar eru jarða-
oótamenr tæplega helmingur
oændanna.
4 Borgarhafnarhreppur, Austur-
Skaftafellssýslu 2,28 ha. Jarða
bótamenn % bændanna.
7. Hálsahreppur, Borgarfjarðar-
sýslu 2,21 ha. Jarðabótamenn
rúmur Vz bændanna.
8. Borgarhreppur, Mýrasýslu 2,18
Jarð'abótamenn ca. 5/8 hluti
bændanna.
9. Saurbæjarhreppur, Dalasýslu
2,17 ha. Jarðabótamenn tæpl.
% Dændanna.
10. Skógarstrandarhr. Snæfellsnes
sýslu 2,15 ha„ og mun þar vera
um að ræða ca. Vz bænda í
hreppnum.
Að lokum þetta: Enda þótt jarða
bætur hafi heldur dregizt saman
hin síðustu ár, einkum í þeim hér-
uðum, sem helzt þyrftu að auka
umbæturnar, þá ér engin ástæð»
að vera allt of svartsýnn.
Eins og aðstoð ríkisins er n»
háttað, þá getur efnalítili bóndi
komið ræktuninni á býli sínu a. m.
k. upp í 15 ha. án þess að þurfa
að leggja tram mikið fé úr eigin
vasa. Ríkisframlagið, bæði hinn
beini jarð'; æktarstyrkur og fram
lag nýDýlastofnunarinnar, ásamt
fjárfestingariánum Búnaðarbank-
ans vega mikið upp á móti stofn-
kostnaði á 15 ha. ræktun á býli
Bændurnir í Mýra- og Borgar-
hafnarhi-eppum í A.-Skaft. hafa
sýnt goit fordæmi með ræktunar-
átaki sínu 1962. Þegar ræktunin er
komin vel á veg er alltaf frekar
möguleiki að koma upp nauðsyn-
:egum byggingum. En byggingarn-
ar, bæði íbúðarhús og nauðsynleg-
ar útihúsabjggingar verða vitan-
iega alltaf örðugastj hjallinn fyr-
:r bændastéttina En ekki er tími
til að ræða það mál hér.
Ég óska svo þess, að bændum
þessa lands megi sumarið verð'a
giöfult og gott og með bættum
verðlagsgrundvelli og aukinni
tæktun og verkmenningu verði
bóndastarfið eftirsóknarvert eins
og það þarf og’ á að vera.
Lifið' heilir, bændur góðir, og
megið þið ætið verða frjálsir menn
í frjálsu landi.
Jóhann Kristófer allur
kominn á íslenzku
GB-Reykjavík, 2. júlí.
í dag kom út á forlagi Heims-
kringlu lokabindið af Jóhanni
Kristófer eftir Romain Rolland í
þýðingu Sigfúsar Daðasonar
skálds.
Liðin eru allmörg ár síðan
Heimskringla byrjaði útgáfu þessa
öndvegisverks hins franska Nóbels
skálds, sem fyrst kom út á frum-
málinu í tíu bindum, en íslenzka
útgáfan er í fjórum bindum. Þór-
arinn Björnsson skólameistari hóf
að þýða söguna á slenzku og þýddi
tvö fyrstu bindin. Varð síðan hlé
á útgáfunni, en þá tók Sigfús Daða
son til við þýðinguna og lauk hann
við seinni bindin tvö.
Önnur fræg skáldrit frönsk, sem
Heimskringla hefur gefið út á ís-
lenzku, eru Sagan af Tristan og
ísól eftir Joseph Bediker (Einar
Ól. Sveinsson þýddi),_Plágan eftir
Albert Camus (Jón Óskar þýddi)
og Þögn hafsins (Sigfús Daðason
þýddi).
Víðivangur
kornafbriigðum, sem nú er vol
á, má reka arðgæfa kornjurt.
Það á því ekki að draga úr
mönnum, sem vilja Ieggja út
í þessa nýju búgrein, heldur
hvetja þá og styðja með ráðum
o.g dáð. Það á að stefnia að
landnáml kornyrkjunnar á fs-
landi, oig það ætti að vera ósk
allra, sem vilja hag og heill ís-
lenzkna atvinnuvega.
9 i
T f M I N N, þriðjudagurinn 16. júlí 1963. —