Alþýðublaðið - 18.03.1944, Blaðsíða 4

«
«y»fg»3iA^ia
Leaganbgær ÍS. nutis 1944.
Ötgefandi: Alþýðnflokkurinn.
íUtstjóri: Stetán Fétursson.
Eltstjóm og afgreiðsla í Ai-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
S'íinar ritstjórnar: 4'9Q1 og 4902,
Simar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.L
Bin fsBoga ganga
finnskn þjMarlnnar.
ÞAÐ er hægt að harma það
einlæglega að Finnar
skyldu ekki sjá sér fært, að
ganga að friðarskilmálum
Rússa og gera þar með að
minnsta kosti tilraun til þess
að losa sig við hina óhugnan-
legu þýzku vopnabráeður og til
að bjarga sjálfstæði lands síns.
Og það munu líka allir hin-
ir mörgu vinir Finna víðs-
vegar um heim gera. Nægir
í því sambandi að benda á hin-
ar einlægu aðvaranir, sem Finn
um bárust frá Gústaf Svíakon-
ungi og Roosevelt Bandaríkja-
forseta áður en þeir tóku hina
örlagaríku ákvörðun um að
hafna friðarskilmálum Rússa.
En það er annað, að vera
fjarlægur áhorfandi þess harm
leiks, sem nú stendur yfir aust
ur á Finnlandi, og óska og vona,
að hann megi fá sem sársauka-
minnstan endi fyrir hina æru-
kæru og frelsiselskandi smá-
þjóð, en að vera klemmdur á
milli tveggja ógurlegustu og
miskunnarlausustu hervelda
meginlandsins í hinni blóðugu
baráttu þeirra um lönd og yfir-
ráð, og eiga að losa sig úr þeim
fangbrögðum.
*
Þó að það hafi sjálfsagt ver-
ið sár tilhugsun fyrir Finna, að
láta í annað sinn á fjórum ár-
um blómleg finnsk héruð og
borgir, sem þeir eru aftur bún-
ir að vinna, af hendi við Rússa,
eins og krafizt var í friðarskil-
málum þeirra, þá hefir það skil
yrði þó sennilega ekki valdið
því, að þeim var hafnað. Miklu
alvarlegri og örlagaríkari hlaut
sú ákvörðun að vera fyrir
Finna, áð verða við kröfu
Rússa um afvopnun þýzka hers
ins í Finnlandi, sem mjög lík-
legt er, að hefði leitt til hins
sama og á ítalíu síðastliðið sum
ar, að Þjóðverjar hefðu til að
byrja með hertekið allt landið
og afvopnað sjálfan finnska her
inn. Óljósar, en mjög alvarleg-
ar fregnir, sem síðustu daga
hafa borizt frá Stokkhólmi,
benda aulc þess til, að svo stór-
kostlegur ágreiningur hafi verið
um friðarskilmála Rússa meðal
Finna sjálfra, einmitt vegna
þessa atriðis, að borgarastyrj-
öld hafi vofað yfir, ef að því
hefði verið gengið.
Undir slíkum kringumstæð-
um gat varla leikið vafi á því,
að Finnar fengju, þrátt fyrir
formlegt vopnahlé, innrás er-
lends hers í landið til þess að
skakka leikinn og reka Þjóð-
verja úr landinu. Og þá var það
ekki vinsamlegur amerískur
og enskur her, eins og ítalir
fengu þó inn í land sitt, sem
Finnar áttu von á, heldur rúss-
neskur her, — einmitt sami
herinn og ruddist inn í land
þeirra fyrir rúmum fjórum ár-
um og ógnaði frelsi þess og
sjálfstæði þá, þó að með fræki-
legri vörn tækizt í það sinn að
afstýra því versta. Og hvenær
myndi hann fara aftur eftir að
vera búinn að koma sér fyrir í
öllum borgum og byggðum
landsins? Hvað yrði þá um
frelsi Finnlands? Hvaða örlög
Finnpr Jónsson:
Hvenær verða lagabrotin i sambandi
við Dormóðsslyslð tekin til dðms?
Hver 8ser ábyrgð á skipae&tlrliíinna?
IGREIN minni í AJþýðublað
inu 15. þ. m. rakti ég hina
dæmalausu meöferð ríkisstjórn-
arinnar á sjódómsrannsókn Þor-
móðsslyssins. Var þar sýnt fram
á hvernig legið var á málinu
mánuðum saman, og loks birt
skýrsla, er gaf rangar hugmynd
ir um rannsóknina og niðurstöð
ur hennar.
„Þormóður fékk haffærisskír-
teini eins og lög standa til“,
sagði dómsmálaraðherra, en öll
rannsóknin sannar hið gagn-
stæða. Þessu hafði hann látið
sér sæma að „víkja við“, og hef-
ir margur fengið last fyrir
minna.
Dómsmálaráðherra lýkur
skýrslu sinni með þessum orð-
um sem gripin eru út úr sam-
hengi úr miðri skýrslu sjódóms
ins:
„Af því sem fram befir komið
við rannsókn þessa, verður ekki
ráðið með neinni vissu hvort
skipið hefir steytt á grunni eða
farizt af völdum ofviðrisins.“
Sjódómurinn segir:
„Af því, sem fram hefir kom
ið við rannsókn þessa, verður
eigi ráðið með neinni vissu,
hverjar hafi verið orsakir þess,
Sað þetta mikla sjóslys varð.
Veðurofsinn og sjólagið var
slíkt, að það hefði vel getað orð
ið skipinu að grandi. Einnig
kann skipið hafa steytt á grunni,
og það hafi verið orsök slyssins.
Eftir því sem ráða má af síðasta
skeytinu frá Þormóði, var mikill
leki kominn að skipinu seint að
kvöldi þess 17. febrúar, og kann
skipið að hafa farizt af þeim
sökum einum. (sbr. orðalagið:
eina vonin að hjálpin komi
fljótt.) en einnig geta þessar or-
sakir allar, eða tvær saman, hafa
valdið slyssinu. Um hinar tvær
fyrtöldu ástæður, sem kunna að
hafa valdið slysinu, er eins og
komið var, eigi tilefni til að fjöl-
yrða. Hins vegar þykir rétt að
fara nokkrum orðum um hið
síðasttalda atriði, þar sem það
snertir það, hvort skipið hafi
verið þannig úr garði gert, að
varhugavert megi teljast, og þá
sérstaklega til slíkra nota, sem
um var að ræða. Rannsóknin
hefir og að verulegu leyti fjall-
að um þetta atriði og önnur í
því sambandi, eins og beiðni
ráðuneytisins til sjó- og verzlun
ardómsins, svo og meðfylgjandi
bréf Farmanna- og fiskimanna-
sambands íslands gáfu tilefni
íil“.
Eigi er þörf á að skýra fyrir
esendum blaðsinshinnmiklareg
inmun á skýrslu sjódómsins og
skýrslu dómsmálaráðherra um
þetta efni. Þessi mismunur er
þess eðlis, að þess verður að
krefjast að dómsmálaráðherra
skýri frá opinberlega: Hvemig
stendur á þessum mikla mismun
á skýrslu hans og sjódómsins?
Þá verður einnig að krefjast
þess, að úr því verði skorið, með
dómi, hver ber ábyrgð á þeim
misfellum, sem rannsókn sjó-
dómsins leiðir í ljós að eigi sér
stað hjá skipaeftirlitinu.
myndu þá bíða þess önnur en |
litlu Eystrasaltslandanna eftir |
að rússneskur her hafði haldið
innreið sína þar undir því yfir-
skini að ætla að vernda þau
haustið 1939?
Það er skiljanlegt, að Finnar
hafi ekki getað til þess hugsað,
að undirskrifa sjálfir slíkan
skapadóm fyrir land sitt og
heldur kosið að berjast áfram,
hversu vonlaust sem það væri.
Fyrir sjódóminum voru eftir
farandi atriði sönnuð.
1. Atvinnumálaráðuneytið
leyfði að Þormóður væri keypt-
ur frá útlöndum, að því tilskildu
að skipaskoðun ríkisins teldi
skipið fullnægja ákvæðum um
öryggi skipa. „Enda var og eins
og á stóð engin heimild til undan
þágu í þeim efnum skv. 20. gr.
laga um eftirlit með skipum frá
11. júní 1938“, segir sjódómur-
inn.
2. Skipaskoðunarstjóri hafði í
höndum skýrslu um aðalskoðun
á Þormóði dómsskjal 27, (fyrsta
skoðun á Akureyri) sem sýndi
að skipið fullnægði ekki ákvæð-
um íslenzkra reglna um styrk-
leika tréskipa.
3. Styrkleika Þormóðs var á-
bótavant þannig að skipið full-
nægði ekki gildandi reglum í
svo þýðingarmiblum atriðum
sem styrkleika banda, samsetn-
ingu þeirra og þá eigi heldur
styrkleika byrðings og húfsyfja.
4. Ný og þung yfirbygging úr
járni sett á skipið án tillits til
styrkleika banda skipsins eða
annarra máttarviða skipsins
en þeirra, sem stóðu í beinu sam
bandi við yfirbygginguna.
5. Teikning hinnar nýju yfir-
byggingar mislagðist hjá skipa-
skoðunarstjóra, en hann segist
mundi hafa samlþykkt hana þrátt
fyrir það þó hann hefði gögn í
höndum er sýndu að skipið full
nægði ekki þeim reglurn sem
settar eru hér á landi um styrk-
leika tréskipa.
6. Tveir dómkvaddir menn
Hafliði Hafliðason skipateikn-
ari og Magnús Guðmundsson
skipateiknari telja að nauðsyn
hafi borið til að styrkja skipið
meira en gert var vegna breyt-
ingarinnar.
7. Sömu menn telja að festing
yfirbyggingarinnar hafi verið
ófullnægjandi og benda á til-
skipun frá 1936 því til sönnunar.
Ennfremur er upplýst að sífellt
lak með yfirbyggingunni, jafn-
vvel þó ítrekaðar tilraunir væru
gerðar til þess að stöðva þenn-
an leka.
8. Olíugeymarnir í skipinu
undust til í veltingi og klossarn
ir milli geymanna vildu losna
af sömu ástæðum.
Af framantöldu er augljóst
að ef rannsókn sjódómsins
er rétt, sem engin ástæða er
til að efast um, þar eð hún
er margstudd pieð vitnaleiðsl
um, þá hefir verið lagabrot
að láta Þormóð fá haffæris-
skírteini.
En hvers vegna er lögunum
þá ekki framfylgt, heldur
þessum staðreyndum haldið
leyndum á meðan fært var,
og þær síðan gerðar heyrin-
kunnar án þess nokkur úr-
skurður sé kveðinn upp um
það hvort það valdi nokk-
urri ábyrgð að brjóta lögin?
Þeir hafa orðið að þola allt of
miklar raunir undir rússnesku
oki á umliðnum öldum til þess
að geta treyst hinum risa-
vaxna nágranna í austri, sem
auk þess hefir fyrir örfáum ár-
um sýnt sig albúinn til þess, að
svipta þá frelsi þeirra á ný. En
þung verður ganga finnsku
þjóðarinnar á þeirri þyrnibraut,
sem nú er framundan, ef hún
verður að ganga hana á enda.
IDómsmálaráðherrann segir:
„ég hefi ekki búið til fyrri skýrsl
una“, en vonandi hefir hann
fengið hálftíma næði til þess að
lesa skýrslu sjódómsins, eftir að
hún komst á prent, þótt hann
hafi ekki áður gefið sér tóm til
þess alla þá mánuði sem hún lá
í skrifborðsskúffunni hans. Og
eftir þann lestur er óskiljanlegt
að ekkert sé gert í málinu.
Þormóður var skoðaður sem
óflokkað fiskiskip og hafskip, en
ekki skip til flutninga á farþeg-
um. Hefir þetta kómið skýrt
fram fyrir sjódómi o*g auk þess
hefir enginn skoðunarmanna bor
ið fyrir dómi, að hann hafi til-
kynnt að skipið mætti eigi flytja
fariþega, með þeim björgunarút-
búnaði, sem á skipinu var. Tel
ur sjódómur að í þessu sam-
bandi hafi verið brotin ákvæði
laga nr. 38 1942 svo og þar að
lútandi reglugerðar og nefnir
því til sönnunar framburði 6
vitna.
Enn segir sjódómurinn að
skýrslan nái aðeins til aðalatriða
málsins, en margt sé ótalið, og
| NÝÚTKOMNU hefti af Tíma-
riti iðnaðarmanna segir rit-
stjórinn, Sveinbjörn Jónsson,
eftirfarandi tvær sögur:
„í dag átti ég tal við tvo iðn-
aðarmenn í síma. Bæði samtölin
voru alllöng og vekja margskon-
ar hugleiðingar, auk þess, sem þau
drepa á stjórnsemi okkar við
byggingavinnu og lýsa tvennskon-
ar mönnum.
Út aí erindi mínu við þann
fyrri, spannst spjall um vinnutíma
og vinnubrögð, og sagði hann þá
frá tilhögun við byggingavinnu í
Reykjavík hjá opinberum aðila,
með nokkurn veginn eftirfarandi
orðum:
„Starfsmennirnir eiga að mæta
á tilteknum stað í bænum, einn
km. frá vinnustaðnum, kl. 8 að
morgni. Sumir koma stundvíslega,
en aðrir seinna, og bíllinn, sem
flytur allan hópinn, er oftast á
vinnustaðnum kl. 8.30. Þá fara
menn að týgjast til starfa, sumir
snarlega aðrir hægt og rólega.
Eftir eina klukkustund eða 9.30
er kaffihlé, sem raunar á ekki að
standa nema 15 mínútur, en sára-
fáir eru komnir til vinnu aftur
fyrr en kl. 10. Kl. 12 á hópurinn
aftur að vera á hinum tiltekna
stað í bænum, og því vinnur eng-
inn nema til 11.30, svo að bíllinn
hafi góðan tíma til að aka þennan
spöl. Aftur á að mæta á staðnum
kl. 1. Starfsmenn tínast að, smátt
og srnátt og loks ekur bíllinn af
stað. Segja má að menn séu byrj-
aðir að vinna kl. 1.30. En svo er
kaffihlé kl. 3 og eins og áður
dregst það í hálftíma fyrir flest-
um. En kl. 5.30 er farið að týgja
sig eftir dagsverkið, því enn á að
aka hópnum á hinn tiltekna stað
í bænum fyrir kl. 6. Því þótt þarna
sé unnin lVo eftirvinnutími fer
H> klst. til matarhlés, sem í þessu
tilfelli er notað til að stytta vinnu
tímann.“ [
Þannig er aðeins verið við verk
í 6 klukkustundir af 9 %, sem
som birtast ®íga í
AlþýSublaðihti,
verða áS vera
komnar til AúgÍýs-
íngaskrifstofunnaf
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn fra
Hverfisgötu)
fýrir kL 7 að kvöldl.

Cierism hs*einar skrifstofur yðar og íbúðir. Sími 4129.
vísar í því efni til réttarskjal-
anna.
En þó eigi sé fleira talið en
gert er í skýrslunni er það nægi
legt til þess að sýna hvernig
gildandi lög og reglugerðir um
öryggi skipa eru að engu hafðar.
Og hvað segja menn um ríkis-
stjórn sem liggur á þessu máli
í marga mánuði og lætur sig
það síðan engu skipta?
Er það svona réttarfar sem
dómsmálaráðherranum er geð-
þekkast?
greiddar eru, og 1% þeirra auð-
vitað með eftirvinnukaupi. Fjór-
um sinnum á dag er hálfri klukku
stund eytt í það að aka mönnum
í bíl spölkorn, sem ganga má á
15 mínútum. Er nokkur furða,
þótt húsabyggingar, hitaveita og
hverskonar mannvirki verði dýr?
Við voru sammála um að þessu
fyrirkomulagi þyrfti að breyta.
Hinn maðurinn hafði aftur sitt
hvað við samtök iðnaðarmanna og
Tímaritið að athuga. En er ég
benti honum á, að þá ættu þeir,
sem til gallanna finna, að vera
með og beita sér fyrir lagfæring-
um, fékk ég þessa merkilegu setn-
ingu úr heyrnartólinu inn í eyrað:
„Við vinnuþrælarnir höfum ekki
tíma til að hugsa um félagsmál!“
Mér varð hugsað til hins fyrra
samtals. Að vísu var þetta ekki
byggingamaður. En hann ipun þó
varla vinna meira en 48 klukku-
stundir á viku að jafnaði. Og fyr-
ir enga grein iðnaðarins hefur
jafnmikið verið gert til endurbóta
véla, áhalda og húsakosts, eins og
iðn þessa manns.“
Þannig lýkur frásögn Svein-
bjarnar Jónssonar og er sann-
ast að segja hvorug sagan fall-
eg. Er það yfirleitt mögulegt að
slikt og þvílíkt sé satt?
INNRAMMANIR
\
Getum aftur tekið að
okkur mynda- og mál-
verkainnrammanir.
Fljót afgreiðsla.
Vönduð vinna.
Héöinsliöfðl h.f.
Áðalstræti 6B.
Sími 4958.
Útbreiðið AlþýÍuMaðiS.