Alþýðublaðið - 10.02.1945, Blaðsíða 5

Laugardagur 10. febrúar 1945.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Nýjar umræður og deilur um ástandsmálin — Þær
hafa vakið fólk til enn meiri umhugsunar um hessi mái
— Bréf frá ömmu — Borgari skrifar um ný vandamál,
sem mönnum þykja orðið dularfull.
ASTANDSMÁLIN hafa verið
allmikið á dagskrá undanfar
ffi og einstaklingar staðið í blaða
ðeilum um þau. Mesta athygli
hafa vakið greinar og viðtöl við
frú Guðrúnu Guðlaugsdóttur, sem
virðist telja allt opinbert eftirlit
skaðlegt og hættulegt og álíta, að
afskipti hins opinbera af þessum
málum hafi fremur verið til tjóns
en til góðs. Ég hygg, að frúin eigi
ekki marga skoðanabræður, og að
minnsta kosti er ég ekki meðal
þeirra. Hins vegar er ekki nema
gott um það að segja, að djarflega
sé ritað um þessi mál og af fullri
alvöru og þó að ég és langt frá
því að vera sammála frúnni virði
ég það við hana, að hafa hugrekki
til að tala um þessi mál á þann
hátt, sem hún hefur gert og tel
ég langt frá því, að skrif hennar
hafi verið til skaða.
\
ÉG HYGG jafnvel, að greinar
liennar hafi vakið fólk til enn
meiri umhugsunar um þessi vand
ræðamál en an,nars hefði verið
og geti jafnvel orðið til þe'ss, að
um .þessi rnál sé meira hugsað en
gert hefur verið og að vakið verði
harðara viðnám en átt hefur sér
etað til þessa. Vil ég þó segja það,
af tillefni greina fmarinnar, að
ungar telpur eða ungar stúlkur
yfirleitt verða é einhvern hátt að
njóa aðstoðar og verndar þjóðfé-
lagsins fyrst þær kunna ekki
sjálfar fótum sínum forráð. Um-
burðarlyndi og varfærni „í nær-
veru sálar“, eins og Einar Bene-
diktsson komst að orði, er hvort
tveggja nauðsynlegt, en vatns-
grautarmiskunnsemi getur orðið
skaðleg, þegar átt er við óvita,
sem eru að fara sér að voða.
ÉG HEF EKKI FARIÐ alveg
varhluta af þessum deilum, enda
skrifaði ég fyrstur a'llra um þetta
vandamál og ræddi um liættuna
strax daginn eftir að landið var
hernumið og benti á, að þarna
myndi liggja aðaihættan fyrir okk
ur meðan hernámið stæði. Óttað-
ist ég þá, að ástandið myndi jafn-
vel verða énn verra en raun varð
á, og geta menn þá skilið hversu
svartsýnn ég var. Ég hef undan-
farið fengið allmörg bréf um
þetta, og eru þau öll á sama hátt,
gegn skoðunum frú Guðrúnar
Guðlaugsdóttur. Ég get ekki birt
Öll{ þessi bréf, en hér er eitt frá
kunnri konu hér í bænum:
AMMA SKRIFAR: - „Ég hef
undrast það, að enginn af mörg-
um ritfærum konum og körlum
svara frú Guðrúnu Guðlaugsdótt-
ur, er hún fyrir nokkrum vikum
finnur isig knúða til að fara í heim
sökn til dagblaðsins Vísis og tjé
siig út af hinum margumtöluðu á-
stand'smálum. En við nánari athug
un sá ég, að það, sem hún lætur
hafa eftir sér í því viðtali, er svo
langt fyrir neðan allt velsæmi af
ful'ltrúa Barnaverndarnefndar, að
það er ekki svara vert.“
„ÉG ÆTLA EKKI AÐ REKJA
,,viðtal“ frúarinnar né svara því.
En ég leyfi mér að spyrja í fullri
einlægni: Er Barnaverndarnefnd
iog Barnaverndarráð samþykkt
skrifum frú G. G. um þessi mál?
Ef svo er ekki, skora ég á þau
hvort í sínu lagi, að sýna í orði
og vefki, að þau vilji ekki láta
fara sem fara vill um dýrmætustu
eignina okkar, ungu stúlkurnar.“
„FRÚ GUÐRÚNU GUÐLAUGS-
DÓTTUR vil ég aðeins spyrja:
Með hverjum eiga hermennirnir
öll börnin, sem bæjarstjórn Reykja
víkur var nýlega að ræða um með
lög með? Ef til vill er það skerð-
ing á frelsi 14—16 ára stúlkubarna,
að mega ekki hafa mök við þá
fínu menn á hvern þann hátt, er
þeim sýnist sjálfum.“
„BORGARI“ SKRFAR: „Það
virðist sannarlega svo sem öryggi
bor|garanna hér í Reykjavik sé
mjög að minnka. Tveir menn hafa
horfið algerlega á mjög skömm-
um tíma af götum Reykjavíkur.
Annar var nýkominn á fætur og
fór að heiman frá sér snemma
morguns áleiðis til vinnustaðar
síns skammt frá. Ekkert hefur
spurzt til hans. Hinn sást á Lækj-
artorgF um miðja nótt og hvarf
síðan án þess að hægt hafi verið
að rekja slóð hans.“
„FYRIR NOKKRU fannst aldr-
aður maður á þjóðvegi örendur
og við rannsókn kom í ljóis, að
hann var hryggbrotinn, án þess
að annar áverki sæist á líkinu. Þá
bar það við, að bifreið ók brezkan
flugmann niður; sveigði að hon-
um til þess á greiðfærri og breiðri
braut, og ók svo burt. Og nú ek-
ur bifreið konu niður um hábjart
an dag, slasar hana og slcilur hana
eftir.“
„ÞETTA ERU ískyggilegir at-
burðir. Hvað er hér á seyði? Þetta
virðist vera svo að segja nýtt fyr-
irbrigði í bæjarlífinu. Af hverju
stafar það? Aka bifreiðastjórarnir
dukknir? Það er von að fólk
spyrji.“
Hannes á horninu.
Það er orðin sígild saga
Gamli og nýi tíminn
Myndin er frá höfninni í Lagos í Nigera í Veetair-Aifirlílkiu. ,og isýnir soglibát iaÆ eldigaimialli tgerð
eins og þeir innfæddu þar nota enn í dag, við hliðina á flugbát frá British Overseas Airways
. Corporation.
U G, sem þessar línur rita,
■*“ vil eindregið ráðleggja
háttvirtum lesendum, að vera
ekki um of hræddir um var,-
líðan þeirra sem d'velja í jap-
önskum fangabúðum, endaþótc
bölvað sé. Ég dvaldi þar í háift
þriðja ár; — og ég óskaði þess
einna mest, að ég gæti fullviss
að skyldmenni mín og vini um
það, að í raun og veru liði méi
ekki eins illa" og búast mætti
við.
Ef til vill ætti ég að skýra
,með fáeinum orðum frá þyí,
ihivierniilg ivienjiullie;gjuir d'aiguir ileið í
fangalbúðuiniuim. í isstiuitltiu miáili
var það eitthvað á þessa leið:
Um sjö-leytið á morgnana
snæddum við morgunverð. Við
fengum hrísgrjón til matar, og
— ef hamingjan var með okk-
ur, — örlítinn sykurskammt.
Til drykkjar var einungis te, —
-en m,eð því var hvorki sykur
né mjólk. Að morgunverði lokn,
um, á að gizka um átta-leytið,
fór fram nafnakall. Satt að
segja þótti okkur dálítið gaman
að þeirri athöfn. Til að byrja
,með, skildu Japanarnir ekki
stakt orð í ensku; og til þess að
við skildum Japana komum við
ckkur upp lauslegu kerfi, sam-
ansettu af tölum, og ætla ég
ekki að útskýra það nánar hér.
Við itöldum kianmisíke upp að itíu
qg isiöigðium ,svo: igoisi, drottning
kóngur og ás, og einhvern veg
imn iskfflidlu Japianimir okkur og
við þá.
Að nafnakallinu loknu, á að
gizka um hálf-níu leytið, tók-
um við okkur verkfæri í hönd.
Vinnan féll okkur mjög misjafn
lega vel í geð og var misjafn-
lenga þung. Við vorum frekar
léttklæddir við hvaða verk, sem
unnið var. Hefðum við verið !
meira klæddir, hefði það orðið
okkur til óþæginda eingöngu,
einkum myndi það hafa aukið
lúsina, — af henni höfðum við
meira en nóg. Allt, sem maður
mátti hafa meðferðis að jafn-
aði, var lítil tóbaksdós, fest við
mittisóliiina mairms'. En kainnske
átti maður ekkert tóþak til þess
að geyma í dósinni og þá varð
að taka því.
Um eitt-Ieytið var gefið mat-
arhlé. Aftur fengum við hrís-
,grjón, stundum saltfisk, — og
við vorum verulega hamingju-
/XREIN ÞESSI er þýdd úr
brezka vikublaðinu
„The Listener“ og er eftir H.
F. Wilson. Segir hér frá dvöl
herfanga í japönskuni fanga
búðum; — einkum er sagt
frá daglegu lífi þeirra og
starfi. , 1
samir og þótti sem hátíð væri,
ef kartöflur eða grænmeti sást
á borðum. Matartíminn var að
jafnaði hálf önnur eða tvær
klukkustundir. En þá var geng-
ið aftur til verks og unnið til
klukkan sex, eða jafnvel leng
ur. Þetta fór mikið eftir, hvort
maður var látinn vinna að ein-
hverju, sm átti að ljúka við
S.amdægurs, eða ekki. Oft var
starf oikkar ærið erfitt viður-
eignar, en við reyndum að jafn
aði að ljiúka því á itilsebtum
tíma. Enda urðu Japanirnir
alltaf fokvondir ef við sáumst
„slóra“, þegar við áttum að
vinna.
Ef einhver verður fyrir því,
að vera sleginn af Japana, er
það að jafnaði ekki af því að
Japaninn langi mjög til þess
að kvelja viðkomandi persónu
Heldur stafar þetta af því, að
Japönum er yfirleitt laus hönd
in. Japanskir hermenn eru oft
slegnir duglega af yfirmönnum
sínum, — og því skyldi þeim
,ekki finnast sem hvítir menn
ættu þannig meðferð skilið al-
veg eins og landar þeirra? Samt
sem áður hlítur hverjum einum
að finnast það ærin móðgun að
vera sleginn utanundir af Jap-
ana, — því enginn hefir bein-
ilíniis Iþörf fyrir þesis háfltar
teaktéringair. Qg flœtuim finnsit
að jafnaði ástæða til þess að
launa fyrir sig með því sama.
,En í japönskum fangabúðum
gildir ekki slík framkoma. —
Ef einhver gerist svo djarfur að
slá japanskan hermann utan-
,undir kostar það líf þess sem
verkið fremur, — eða tíu fé-
liaiga ihianls.
*
Við hættum að vinna um sex
leytið á kvöldin. Þá fórum við
heim í fangabúðirnar og snædd
um kvöldverðinn. Enn einu
sinni fengum við hrísgrjón. Við
reyndum að haga því svo tii, að
við ætum það bezta af matnum
,að kvöldinu, þegar við komum
beim þreyttir að loknu dags-
vrki. Þess vegna geymdum við
alltaf kartöflur og aðra ávexti
ti-1 kvöldverðarins. Við fengum
stundum mauksoðið kjöt og át-
um það ásamt kartöflunum.
Þetta þótti okkur bezti matur-
inn af því, sem við áttum völ á.
Eftir kvöldmatinn þurftum við
sjaldnast að vinna. í fangelsun-
,um í Singapore voru rafmagns-
Ijós, en í fangabúðum lengra í
burtu voru notaðir smá lampar
eða kerti til ljósa. Helzta
skemmtun margra fanganna
eftir daginn, var að lesa bæk-
ur, ef á þeim var völ á annað
borð. Var þá oft lesið upphátt,
en félagar þess sem las settust
í fcring um hainim, — á gólfið,
íletin éða stólkollana. Stund-
um skemmtum við okkur með
söng, — og jafnvel fengum leyfi
til þess að iðka fótbo,lta eða
kúluspil. Ýmsir okkar fengust
við einhvers konar smíðar í tóm
stundum sínum, — smíðuðu
ýmiskonar áhöld og jafnvel
strengjahljóðfæri.
Einisltaka siranum klom það
fyrir að fföngunum var öllum
skipt í tvo hópa, Var annar hóp
urinn látinn vinna allan dag-
inn, en hinn alla nóttina, og
höfð vaktaskipti. Eftir að við
komum heim af vaktinni vor-
um við látnir vekja hina hið
skjótasta.
Þeitta var í raun og vieru ekiki
mjög afleitt. Einna verst var að
vakna að morgni dags, eftir að
piann hefði dreymt — heim:
Það var hið versta, sem fyrir
;mig kom. Stundum, þegar ég
t vaknaði að morgninum, liggjr
andi í fleti mínu innan um lús-
ina, reyndi ég að sefja mig til
þess áð ímynda mér, að ég væri
heima.-----------
Ef maður fékk bréf að heim-
an, naut maður þeirrar ham-
ingju lengi á eftir. í þau tvö og
bálft ár, sem ég dvaldi í jap-
önskum fangabúðum fékk ég
tuttugu og níu bréf samtals frá
konunni minni, Þau komu oft-
ást nær mörg í einu. Þegar ég
fékk bréf, missti ég matarlyst
Framh. á 6. siðu.