Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 09.01.1937, Qupperneq 6

6
VERKAMANNAFÉLAGIÐ HLÍF
JÖN JÖNSSON, Dvergasteini.
lcarlmenn. Það varð því fyrsta
verkefni félag-sins, að reyna að
rétta við kaup kvennanna, og
var krafan 18 aura um tímann.
Baráttan fyrir þessari kröí'u
varð mjög ströng og lauk með
því, að konur fengu 15 aura
um tímann.
Þetta var fyrsta áhlaupið, og
það var ekki til einskis.
Oft hafa þær endurminning-
ar vaknað hjá mér, hve aðdá-
anlega v,el var staðfð saman í
þessari deilu. Konurnar sýndu
í henni mikinn skilning og
viljafestu, og um ungu stúlk-
urnar vil eg segja þetta: Minn-
ingin um þessar konur ætti að
vera ofarlega í huga ykkar, því
að hefðu þær ekki háð sína
baráttu, þá væru kjör ykkar
allt önnur nú.
Eftir þennan fyrsta bardaga
sem félagið háði, varð hver
sóknin á fætur annari háð, og
allt af vannst eitthvað á. —
Þeirri sögu þarf ekki a ð lýsa,
hún er svo kunn. Verkamenn
hafa nú unnið í verklýðsmáíum
í 8 áratugi og alltaf unnið eitt-
hvað á í hvert sinn.
Nokkru eftir að félagsskap-
urinn var stofnaður og árang-
urinn af samtökunum fór að
koma í Ijós, fóru menn að tala
um það, að sjálfsagt væri, að
verkamenn hefðu einnig sam-
tök um að fá íhlutun í stjórn
bæjarfélagsins. Verkamönnum
var það ljóst, að þeir þurftu að
eiga sína eigin fulltrúa, sem
þeir gætu rætt við um sín eig-
in mál, og hagsmuni bæjarfé-
lagsins sem heild.
Verkamenn munu hafa fyrst
stillt upp sjálfstæðum lista ár-
ið 1914, og 1926 tókst okkur
að ná hreinum m eirihluta í
hæjarstjórninni — honum höf-
um við haldið síðan, og Emil
okkar Jónsson, sonur eins
Liðhi tíminn og
viðfangsefni hans,
Eftir Gunnlaug Kristmundsson.
brautryðjandans í verklýðs-
málunum, Jóns í Dvergasteini,
vann þingsæti bæjarins með
glæsilegum meirihluta eins og
kunnugt er, árið 1934.
Eg veit það, að þó að á þess-
um hættulegu kreppuárum
gangi margt illa, þá viður-
kenna verkamenn almennt, að
margt myndi öðruvísi hér, ef
samtakanna, bæði 1 verklýðs-
málum og stjórnmálum, hefði
ekki notið við.
Þegar eg lít yfir þessi 30 ár,
þá finnst mér að eg hafi lifað
á merkilegum tímum, tímum,
þegar fátæk alþýða reis upp og
heimti sinn rétt, og skapaði sér
lýðræðislegt jafnrétti við þær
stéttir, sem áður voru drottn-
arar. —
Og nú er að skapa lýðræði í
atvinnumálum og fjármálum!
Gísli Jónsson
verkamaðor.
GÍSLI JÖNSSON.
Gísli Jónss.on verkamaður,, sem
nú er aldraður,, \’ar fremur fáoir-ö-
ur um .aðdragandann að stofnun
wrkainannafélagsins. Hann er
einn af öruggustu Hlífarfélögun-
um og einn af stofnendunum,
„Við stofnuðum ixVlagið, af því
að það mátti til. Það var svo mi:k-
il nauðsyn að myinda einhver
samtök með fólkinu, því að at-
vmnurekendur réðu og regeruðu
alveg einir, og enginn porði í
raun og veru að æmta undflra
boðum þeirra eða bönnum.
Við réðmnst í þetta fyrst og
frcmst til að hjálpa kvenfólidnu,
því að þó að kjör okkar verfca-
inannanna væru slæm, þá voru
kjör þeirra enn þá verri. Enda
var byrjað með því að gera kröf-
ur fyrir þess hönd og töluvert
vanst á. Verkamenn í'en^u trú á
JANÚARMÁNUÐl 1906 komu
nokkrir menn síaman í Hafn-
arfirði og töluðu um að stofna
verkamannafélag.
Þegar farið var að ræða málið
við verkamenn, voru hjá þeim
skiftar skoðanir. Nokkrir töldu
nauðsýnlegt að félag væri stofn-
að; aðrir töldu það óþarft eða
jafnvel hættulegt, því að kaup-
mennirnir mundu ekki vilja það.
Það var og orð að sönnu, að
'svo var það um þá suma.
1 febrúar fór ég utan og kom
ekki heim til Hafnarfjarðar fyr
en eftir ár, og visisi þá ekki
hvað gerðist í fjarveru minni,
en þiegar ég kom heim í febrúar
1907, þá var búið að stofna
verkamannafélagið Hlíf, og þá
félausskapnum, þegar ha'nn fór
að sýna sig, enda hæklkaði kaupið
smátt og smátt og kjörin bötn-
uðu ár frá ári meðan atvinna var
nóg.
En síðan fór bærinn að stækika
of ört, leinstaklingarnir að draga
saman seglin með atvinnurekstur-
inn. Þróun þjóðfélagsins komst á
annað stig — iog nú er atvinnu-
leysið sem þjáir alla, ekiki ein-
göngu hér, því að hér hiefir margt,
vierið gert, heldur verkamenn um
land alt. Og nú virðist mér að
nýtt tímabil verði að hefjast.
Ég veit það, að bág væru kjör
okkar alþýðufólksins nú, ef aldrei
hiefði verið stofnað til samtaka.
Það getum við gömlu mennimir
biezt dæmt um, sem þekkjum
tvenna thnana.
Atvinnurekendur tóku félags-
skapnum okkar illa. Sigfús Berg-
mann, sem var forstjóri hér fyrir
milljónafélagið, bannaði skipstjór-
unum á sínum skipum að taka
nokkurn mann í skipsrúm,, siem
væri í félaginu. Þeir urðu nú að
láta í minni pokann með það eins
og fleira, blessaðir, þegar tímar
liöu.
Ég fluttist hingað til bæjarins
um aldamótin. Þá voru bygða-
leyfislögin ríkjandi og mér var
stefnt fyrir að flytja í hreppinn.
Það hefir svo sem margt á dag-
ana drifið hjá mér eins og fleiri
ailþýðumönnum, en ég mun aldrei
sjá eftir því að hafa verið einn laf
þeim, sem reið á vaðið með að
stofna verkamannafélagið Hlíf.
V. S. V.
GUNNL. KRISTMUNDSSON.
vair byrjuð barátta fyrir kaup-
hækkun.
Hér í Hafnarfirði var þá lítið
um vetrarvinnu. Á vertíðinni voru
flestir vaxnir karlmienn á ffeki-
sikútum, og höfðu flestir hálf-
drætti. Sumir áttu róðrarbáta og
stunduöu hrognkelsaveiði og
réru til fis'kjar, ef aflaðist á
grunnmiðum. Kaupgjald var oft-
ast í landi fyrir karlmenn 25
áurar, en kvennakaup 12i/2 eyrir
um hverja klukkustund, og þótti
það æði djarft, að ætia að setja
kaupið hærra. Vinnuveitenidur
voru kaupmenn og verkalaunin
greidd ineð vöruúttekt frá verzil-
un þeirra.
Á sumrum leituðu menn burtu
frá heimilum sínum. Sumir réð-
ust til heyviinnu í sveitum, aðrir
unnu að vegavinnu og sumir fóru
til Austfjarða. Sumarkaupið var
ekki hátt, en kröfurnar voru þá
færri en nú, gjöldin lægri og oft
var sparað og ódýrt lifað. Kven-
fólk, sem heima var á sumrum,
vann að fiskverkun. Kaupmenn
keyptu fiskinn og létu verka
hann. Allir miunu þeir hafa verzl-
að við verkafólk sitt og greitt
kaupið í vörum.
' Þegar ég kom alkominn til
Hafnarfjarðar haustið 1914, var
alt viðhorf breytt, stríðið var
skollið á, kaupið var hækkað,
peningar voru komnir í veltu, út-
gexðin var að breytast. Fiskiskút-
umar voru að hverfa, en togarar
ög mótorhátar að koma. Nú réðu
menn sig ekki upp á aflahlut,
heldur upp á kauþ. SkilgreMngin
vex með ári hverju sem líður,
milli vinnuveitanda og vinnu-