Tíminn - 20.08.1964, Blaðsíða 7

Utgefandi FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjón Krist.ián Benediktsson Ritstjórar. Þórarmn
Þórarinsson <áb>. Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson Fulitrúi ritstjórnar- Tómas Karlsson Frétta
stjóri: Jónp.s Krisíjánsson Auglýsingastj. Sigurjón Daviðsson
Ritstjórnarskriístofur i Eddu-húsinu simar 18300—18305 Skrii
stofur Bankastr 7 Afgr.sími 12323 Augl. simi 19523 Aðrar
skrifst.ofur, sími 18300 Áskriftargjald kr 90.00 á mán innan
lands. — í lausasölu kr 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.l
Ríkisstjórnin átti
engan málsvara
Ýmsir hafa látið þau orð falla eftir umræðuþáttinn
um skattamálin í útvarpinu s. 1. mánudag, að augljóst
virðist, að þar hafi átt sér stað stórkostlegt hlutlevsis-
brot, því að ríkisstjórnin hafi engan málsvara átt í um-
ræðunum. Allir ræðumenn, þar á meðal tveir ráðherr
ar, hafi talið skattana allt of háa, ranglæti mikið { álagn-
ingu og skattalög þau, sem ríkisstjórnin knúði fram fvr-
ir missiri, og nú var farið eftir í fyrsta sinn, mjög gölluð.
Alþýðublaðið staðfestir þetta álit um hlutleysibrotið
í gær í frásögn af þættinum undir íyrirsögninni: „Þeir
voru 90% sammála um skattana“. Ríkisstjórnin átti því
enga málsvara þarna. Hennar málstaður og afglöp er
fordæmt af öllum — einnig ráðherrunum, þegar þeir
koma fram fyrir þjóðina til þess að reyna að bjarga
skinninu. En skyldi það nokkurn tíma hafa komið fyrir
áður í opinberum útvarpsumræðum um stjórnmál. ?ð
ekki einu sinni ráðherrarnir verji málstað stjórnarinnar?
Gylfi og verðbólgan
í ríkisstjórninni ber einn verðbólgusérfræðingur af
öðrum ráðherrum. Hann heitir Gylfi Þ Gíslason. Öllum
er í fersku minni, þegar talsmenn og málgögn ríkis-
stjórnarinnar lýstu því með fjálgleik í sambandi við
kaupsamningana, sem ríkisstjórnin átti beina aðild að.
bæði s. 1. haust og í fyrravor, að þessar kauphækkanir,
sem þá urðu, væri unnt að veita án hættu á nýrri verð-
bólgu, þó að þær mættu auðvitað alls ekki meiri vera.
vegna þess hve „viðreisnin“ hefði tekizt vel, og væru
kauphækkanirnar árangur hennar. Gylfi hafði um þetta
mörg orð og ýmis dæmi. Nú hefur Gylfi svarað sjálfum
sér með þessum orðum í útvarpsþættinum s. 1. mánudag-
„Menn hafa áreiðanlega ekki gert sér þess nógu ljósa
grein, að tekjuaukning þeirra á s. 1. ári var að miklu leyti
verðbólguaukning en ekki raunveruleg tekjuaukning11
En menn spyrja: Hvað hefur ríkisstjórnin gert sér Ijóst
í þessum málum? Það, sem var raunveruleg tekjuaukn-
ing í fyrra, án verðbólguhættu og árangur „viðreisnar-
innar, er nú orðin „verðbólguaukning" og „ekki raun-
veruleg tekjuaukning“ í munni sömu ráðherra.
Tillögur Gunnars
Samkvæmt frásögn Vísis sagði Gunnar fjármálaráð-
herra það í útvarpsþætti sínum um skattamálin að nauð-
synlegastar lagfæringar á skattalögum ríkisstjórnarinnar
væru að „hækka persónufrádráttinn . . . og setja inn
ákvæði um hliðsjón af vísitölu“. Menn spyrja ef til
vill: Er Gunnar fjármálaráðherra höfundur þessarar til-
lagna og var hann ofurliði borinn og kom þeim ekki
fram á þingi í vetur, þegar lögin voru sett? Öðru nær.
Þetta eru tillögurnar, sem hann barðist þá harðast gegn.
tillögur, sem Framsóknarmenn fluttu og töldu brýnastar
breytingar á frumvarpi ríkisstjórnarinnar. Rökstuðning
fyrir þessum tillögum þá kallaði fjármálaráðherrann þá
að gera hvítt svart. Eftir fyrstu álagningu kemur har.n
svo fram fyrir þjóðina og segir, að þessar t.illögnr Fram-
sóknarmanna séu helztu úrbæturnar, sem gera þurfi á
skattalögunum!
PAUL ClAI^ENTEf .
Hvers vegna náði Lenshina
tökum á fólkinu í N-Rodesíu?
Paul Clairmente, fyrrum stjornarerindreki í aiteturhéruðum Norður Ré-
desíu, segir hér frá kynnum sínum af Lumpa-trúflokknum og ógnarveldi
hins kveniega „upprisna" spámanns.
Alice Lenshina
LUNDAZ-héraðið er víð-
lendasta héraðið í Norður-
Rhodesíu og hefir frá fornu
fari verið það friðsamasta. Á
köfustu þjóðernishreyfingar
hafa aðeins reynzt færar um
að valda þar vægum og yfir
borðskenndum hræringum.
Þjóðerniskennd, stjórnmál og
önnur slík mál virðast óraun-
veruleg og fjarlæg í saggan
um og hitamollunni, sem ein-
kennir héraðið, hinn langa Lu-
angwadal, þar sem Ijón, fílar
og tsetseflugur eiga heima.
Þorpin í héraðinu eru lítil
og dreifð og lúta sterkum ætt-
arböndum. Tilraunir til að
mennta íbúana hafa borið lít-
inn árangur og hjátrúin er
engu minni en áður. Börnin
eru neydd til að ganga í skóla,
en foreldrarnir hjálpa þeim og
hvetja þau til að skrópa. Allar
tilraunir til framfara og breyt-
inga á ríkjandi ástandi, virð-
ast unnar fyrir gýg.
íbúarnir hafa hvorki áhuga
fyrir skóiunum né stjórnmál-
um. Þrjár rómversk-kaþólskar
trúboðsstöðvar eru reknar
þarna, en þeim hefir lítið orðið
ágengt og átt við nokkra andúð
að stríða. En um miðjan s.l.
áratug kom fram hreyfing, sem
átti undir eins góðu gengi að
fagna.
ÞESSI hreyfing átti rætur
að rekja til konu einnar, sem
gerðist Bemba-spámaður í
Chinsali. Hún nefndi sig Len-
shinu og fylgjendur hennar
nefna hana „móður‘. Hún
sagðist hafa dáið og risið upp
á þriðja degi. Guð hefði látið
henni í té bók, sem hún gat
lesið upp úr.
Hreyfingin breiddist út eins
og eldur í sinu meðal ættflokk-
anna í Sengadalnum og Ohewa-
dalnum og náði einnig fótfestu
meðal nágranna þessara ætt-
flokka uppi í hálendinu, en fór
þó hægar yfir þar. í þetta
sinn voru það dalbúarnir, sem
gengu á undan, en fjallabú-
arnir, sem fylgdu í slóðina.
Mér lék hugur á að komast
að raun um, hvers vegna Len-
shina hefði svo mikið aðdrátt
arafl og hvernig henni tækist
að fá svona góðar undirtektir
meðal þessa fólks, miklum
mun betri en tekizt hafði
nokkru sinni áður. Áhrif henn-
ar komu fram með ýmsu móti.
Mest áberandi voru hinar
löngu kirkjur hreyfingarinnar,
gerðar úr mold og timbri. Þær
risu upp hvarvetna, þrátt fyrir
það að allar tilraunir til að fá
íbúana til að byggja nýja íbúða
kofa eða korngeymslur höfðu
oftlega mistekizt og ávallt
gengið treglega.
UPPSKERAN brást oft á
stórum svæðum, en allir íbúar
þaðan fóru stundum í píla
grímsferðir til „Móður“ í Chin
sali, jafnvel þó að tími væri
kominn til að búa jörðina und-
ir sáningu fyrir regntímann. Á
öllum árstímum lögðu menn
af stað að heimsækja hinn
kvenlega spámann, en þetta
voru oft erfiðar ferðir um 300
—400 kílómetra langa leið.
Þegar ættarhöfðingjarnir, sem
dómarastörfum gegndu í hér-
uðunum, voru heimsóttir og
bækur þeirra skoðaðar, kom í
ljós, að hjónaskilnaðir voru
miklum mun tíðari en áður
Lenshina boðar einkvæm, en
margir karlmenn í þorpunum
áttu tvær eða fleiri konur.
í dalnum var kaþólsk trú-
boðsstöð, sem starfrækt var
af mikilli fórnfýsi af hálfu
hinna hvítu feðra. í fjóra mán-
uði höfðu regn og uppbólgin
fljót einangrað þá frá innan
héraðsstjórninni við Lundazi
uppi í hálendinu. Lafontaine
frá Kanada var táknrænn fyr
ir þessa presta, en hann hafði
starfað í dalnum samfleytt í
sjö ár, þrátt fyrir mikinr. hita
og loftraka. Hann var nákunn
ugur umhverfis trúboðsstöðina
talaði mál innfæddra reiprenn
andi og þekkti flesta þeirra
persónulega. Ég hafði aldrei
vitað til að hann gæfist upp,
þó að erfiðleikar og and-
streymi yrði á vegi hans, en
hann missti kjarkinn, þegar
Lenshinu-sóttin tók að geysa
Söfnuðurinn, sem hann hafði
hóað saman meðal íbúanna.
hvarf eins og dögg fyrir sólu
Hann sagði engu líkara en að
múrveggur hefði verið reistur
milli hans og landsbúa.
HVAÐ olli því þá, að Len-
shinutrúin var svo aðlaðandi?
Hvernig fór hún að því að ná
svo miklum árangri, þegar ka-
þólskum hafði áunnizt svo rítið
á löngum tíma?
Hún stofnaði sérstaka kirkju,
sem hafði sérstakt aðdráttarafl
fyrir Afríkumenn. Þeir voru
hin útvalda þjóð. Þeir kæmust
beint til himna án jarðneskra
auðæfa. Evrópumennirnir, sem
höfðu öll efnalegu forréttind
in, færu beint til helvítis. Hinir
hvítu feður voru einnig svert
ir með tjörukústi efnalegra
forréttinda, þrátt fyrir unnið
fátæktarheit. Þeir áttu Lana
roverbíla og skotvopn og þeir
höfðu þjóna.
Lenshina lofaði fylgjendum
sínum ekki yfirnáttúrulegu,
þúsund ára ríki, en hún lét
þeim í té annað, sem afrík-
anskara var, eða hreinsaðan
einfaldan kristindóm, sem
byggðist á fáum kennisetning-
um, og þær fáu, sem fyrir
hendi voru, reyndust meira að
segja mjög svo lausar í reip-
unum. Og þetta, sem hún iof
aði, féll undir eins í góðan
jarðveg meðal hinna ómennt-
uðu og hjátrúarfullu íbúa..
Þeir höfðu aldrei aðhyllzt trú
hvítu feðranna af jafn heilu
hjarta, af því að hún var )f
margbrotin fyrir þá
ÞORPSBÚ ARNIR, sem ég
átti tal við, grunuðu Evrópu-
menn ávallt um að búa yfir
einhverjum brögðum. Þeir
gátu til dæmis ekki skilið nauð
syn einlífis hinna hvítu feðra
eða trúað á raunveruleika
þess. Af þeim sökum var alltaf
litið á trúboðana sem utanað-
komandi menn, þrátt fyrir ná
inn kunnugleika þeirra á mál
efnum hinna innfæddu. H
Kenning Lenshinu lofaði I
ekki aðeins frelsi og ódauð- M
leika, sem mesta eftirtekt *
höfðu vakið í trú hvítu feðr-
anna. Samkvæmt hennar boð-
un voru fylgjendur hennar ai-
veg sérstakir, en sú tilfinni'ng
dafnaði sérlega vel í jarðvegi
þorpslífsins. En þessi meðvit
und um að vera útvalinn. var
beggja handa járn Annars veg-
ar nutu fylgjendur hennar ör-
yggiskenndar fyrir að vera í
söfnuðinum, en hins vegar var
þetta hættulegt undanskot i
erfðabundnu samfélagi.
Athugun á söfnuðum Le.n-
shinu Lumpa sannfærði mig
um, að grundvöllur þeirra var
ótti, tvenns konar ótti. Annars
vegar var óttinn við örlög
manns ef maður tilheyrði ekki
söfnuðinum og hins vegar var
óttinn við að vera talinn „öðru
vísi“ en fjöldinn.
AÐ LOKINNl athugunarferð
nokkru áður en Lenshina kom
í sína árlegu heimsókn til
Lundazi-héraðsins, skrifaði ég
í skýrslu mína: „Sóttin breið-
ist hraðar og hraðar út eítir
því, sem hinn kvenlegi spá-
maður nálgast. Sá heimamað-
ur, sem neitaði að fara að
minnsta kosti eina pílagríms
Framhald á síðu 13
FSmINN, fimmtodaginn 10. ágóst 1964
7