Alþýðublaðið - 02.02.1954, Blaðsíða 5

Þriðjudaginn. 2. febrúar 1954.
AUÞYÐUBLAÐIÐ
B
eysi Svíai
FYRIR NOKKKRUM MAN- j
UÐUM birti blaðið ,,Economist“ |
grein, er nefndistH'utleysingjar
og hlutlausir. Segir í greininni, i
að við megum þakka fyrir, að
enn skuli fyrirfinnast hlutlaus-
ar þjóðir í þessum skipta heimi.
Er iþví haldið fram, að þessar
'Hutlausu þjóðir „gegni ómetan-
lesgu hlutverki sem hlutlægir
matsmenn og traustir forustu-
srtenn nauðsynlegrar líknar-
istarfsemi“. Að síðustu er borin
íram sú spurning, hvort ekki sé
wnnt að gera einhverjar ráð-
stafanir til að varðveita þessa
afstöðu, áður en altir 'hafa horf-
íið frá henni.
Þegar Svíar lásu þessa grein,
'brostu þeir í kampinn. Hlut-
verk okkar, sem hlutlausrar
jþjóðar, hefur orðið ljósara,
yegna ýmissa atburða síðustu
ímiserin, og má þar til nefna
ikosningu hins nýja aðalritara
sameinuðu þjóðanna, ráðstöfun
Uandvistarleyfa til banda stríðs-
íöngum og eftirlit með fram-
Lkvæmd friðarsamninganna í
Kóreu.
SKYLDUR HLUTLEYSISINS
Svíar eru sér þess fyllilega
imeðvitandi, að sú staðreynd,
að þeir standa utan við samtök
iheimsveldanna, leggur þeim
ibær miklu skyldur á herðar, að
:gera allt, sem í þeirra valdi
isíendur, til að vinna að auknu
jafnvægi á sviði alþjóðamál-
anna og draga úr átökunum. En
þeir gera sér einnig Ijósan hinn
itnikla mun á því aö vera hlut-
iíeysingi og að vera hlutlaus.
Eins og komizt er að orði í
,,,Economist“, — munurinn er
íyrst og fremst 1 því fólginn,
að hlutleysinginn ver kröftum
sínum til að veikja varnir lýð-
ræðisríkjanna, en sá hlutlausi
stuðlar að því eftir mætti, að
landamæri þjóðlands hans séu
sem 'bezt varin gegn hugsan-
legri árás.
Þessi skilgreining er fátíð í
stjórnmálaumræðum í vestræn-
am ríkjum. Meining orðsins
„hlutleysingi11 virðist svífa
nokkuð í lausu lofti. Það er
notað um menn, sem hafa sam-
úð með kommúnistum, eða þá,
sem gagnrýna stefnu Banda-
ríkjamanna í utanríkismálum.
En tákni hlutleysinginn mann,
sem er skoðanalega hlutlaus
gagnvart vestrænu lýðræði og
rússneskum kommúnisma, eða
skilyrðislausa friðarjátendur, —
'þá er sannarlega ekki hægt að
skipa Svíum í fyikingu hlut-
leysingja.
Meðal sænsku þjóðarinnar
hefur nú þróast eitthvert full-
'itomnasta lýðræði, sem um
getur, og það er cngum vafa
'ibundið, að sænska þjóðin er
staðráðin í að verja iýðrivði sitt
;gegn hugsanlegri árás: En þar
eð þjóðin er fámenn, lítur hún
svo á, að hún geti betur rækt
hlutverk sitt í þágu friðar og
öryggis, með því að standa ut-
;an við samtök helmsveidanna,
»en að ganga í samband vest-
rænna ríkja.
HLUTLEYSI OG ÁHÆTTA
Vitanlega er hægt að túlka
iþessa afstöðu sem eigingirni,
'þar eð hún hefur í för með sér,
að Svíar muni ekki búnir til að
veita öðrum þjóðum hernaðar-
lega aðstoð, ef til styrjaldar
dregur. En það er staðreynd,
að stefna. hverrar þjóðar í utan-
„•dkismálum mótast fvrst og
fremst af því, hvað hún álítur
sjálfri sér fyrir beztu. Aðal-
ástæðan fyrir því, að sum ríki
KAJ BJORK, kunnur
sænskur jafnaðarmaður, ger
ir hér grein'fyrir því, hvers
vegna Svíar standi fyrir ut-
an öll hernaðarbandalög, og
a’ð þeir séu f jarri því að vera
lilutleysingjar í alþjóðamál-
um, enda þótt þeir séu hlut-
lausir.
gerðust aðilar að Atlantshafs-
bandalaginu, var sú sannfæring
viðkomanda, að sú afstaða
mundi gera hann færari til að
verja land. sitt eyðmgu styrj-
aldar. Kjósi Svíar nú hinsvegar
að standa utan við nefnt banda-
lag, er það fyrir þá sannfær-
ingu, að hlutleysið dragi úr
innrásarhættunni.
Spurningin er því sú, hvort
slík skoðun hafi við rök að
styðjast. Því er oft haldið fram,
að ef ný heimsstyrjöld brytist
út, myndi hún verða alger og
engu landi þyrmt. Raunin er
hinsvegar sú, að komið hefur
til svæðisbundinna styrjalda, og
svo mun enn verða víðsvegar
um heim, án þess að slíkar
styrjaldir taki til nálægra ríkja.
EF TIL STYRJALDAR
KEMUR -----------
Aðalspurningin verður þá
hvort koma muni- til heims-
styrjaldar eða ekki. Enda þótt
rússnesku stjórnarvöldin hafi
framið fjölda hlutleysisbrota
síðan styrjöld lauk, virðist
mjög ólíklegt, að þau hafi
nokkru sinni ráðgert árás á
vestrænu ríkin í heild. Enn
minni líkindi eru til þess, að
Bandaríkin verði til þess að
koma af stað heimsstyrjöld.
Það er mjög umdeilanlegt,
hvort smáþjóð, eins og Svíar,
og sem eins er í sveit sett, getur
eingöngu miðað stefnu sína í
utanríkismálum við hugsanlega
styrjöld, sem. þó er ekki víst,
að brjótist út. Skyndileg ,,mis-
tök“ géta hæglega valdið mik-
illi styrjöld. Færi svo, myndi
land, er hefur sörnu landfræði-
legu afstöðu og Svíþjóð,
áreiðanlega verða fyrsta fórnin,
hefði þjóðin áður skipað sér
í sveit með öðrum hvorum
styrjaldaraðilanum. Það
mjög ólíklegt, að Svíum gæti
borizt styrkur annarsstaðar að,
er samhæfzt gæti þtim varnar-
styrk. er þeir eiga sjálfir yfir i
HLUTLAUSIR,
EKKI HLUTLEYSINGJAR
Enda þótt Svíar séu hlut-
lausir, eru þeir síður en svo
hlutleysingjar. Þar er ekki um
veika og varnarlitla þjóð að
ræða, innikróaða af voldugum
grannríkjum. Svíar eiga mest-
an flugher Vestur Evrópuríkja,
að Stóra-Bretlandi undanskildu.
Sjóher þeirra á Eystrasalti
jafnast á við sjóher Rússa. j
Þeir geta kallað hálfa milljón'
þjálfaðra hermanna til vopna
með sólarhrings fyrirvara, og
hljóta því að teljast eit sterk-
asta herveldi Vestur-Evrópu. j
Sú staðrevnd, að enginn
myndi geta ráðist inn í Sví-'
þjóð. án þess að eiga víst að j
bíða sjálfur alvarlegt tjón, er
eitt af því, sem þjóðin byggir
þá von sína á. að ekki verði á
hana ráðist. Svíar komu sér upp
sterku varnarkerfi þegar í síð-
ustu styrjöld, og hafa síðan
aukið það og styrkt og sam-
ræmt nýjustu hernaðartækni.
A sama tíma og aðrar þjóðir
reyna að draga úr hervarnar-
ráðstöfunum sínum, vígbýst
Svíþjóð enn af sama kappi og á
undanförnum árum.
Gagnstætt Svisslandi, sem
stjórnarfarslega leggur enn
meiri áherzlu á hluileysi, hefur
Svíþjóð talið sér hlýða að ger-
ast aðili að ýmsum alþjóðleg-
um samtökum, eins og til
dæmis sameinuðu þjóðunum og
Evrópuráðinu, í því skyni, að
legja fram sinn skerf til alþjóð-
Tilboð óskast í að reisa hús. Náttúrulækningafélags
íslands í Hveragerði.
Uppdrátta og lýsinga má vitja í skrifstoíu íélagsins,
Týsgötu 8. gegn 300 kr. skilatryggi'ngu.
legrar samvinnu. Á þennan
hátt.telur þjóðin sig bezt rækja
þær venjur, er skópust í Sví-
þjóð fyrir heimsstyrjöldina
undir forustu Hjalmar Bran-
ting, sem vann þýðingarmikið
starf í þágu Þjóðabandalagsins.
SÉRSTAÐA INNAN
ALÞJÓÐASAMTAKA
En sú afstaða, er Svíar hafa
tekið, að standa utan við öll
hernaðarleg samtök, veitir
þeim og sérstöðu innan þessara
alþjóðlegu samtaka, miðað við
aðrar vestrænar þjóðir. Svíar
hafa til dæmis stutt ýmsa starf-
semi sameinuðu þjóðanna; þeir
sendu lið lækna og hjúkrunar-
fólk til Kóreu, en sáu sér ekki
fært að samþvkkja þær refsi-
aðgerðir, sem meiri hluti full-
trúa sameinuðu þjóðanna höfðu
mælt með. Svíar gerðust aðilar
að Evrópuráðinu í þeirri trú,
að þau samtök mvndu ekki
standa í of nánum tengslum
við varnarráð Evrópu, — og
getur því svo farið, að Svíar
verði að endurskoða afstöðu
sína, hvað Evrópuráðið snertir.
Af sömu ástæðum getur Sví-
þjóð heldur ekki tekið þátt í
neinu hernaðarbandalagi við
norræna nágranna sína, nema
þeir hafi áðui^slitið formlega
þátttöku sinni í Atlantshafs-
I bandalaginu, þar eð slík óbein
tengsl við Atlantshafsbanda-
lagið myndu aðeins hafa í för
m.eð sér alla áhættuna og
ókostina, án þess nokkuð hugs-
anlega jákvætt kæmi á rnóti.
Árið 1949 buðust Svíar til að
gera bandalag við Noreg og
Danmörku. á þeim forsendum,
að þau lönd gerðust ekki aðilar
að Atlantshafsbandalaginu, en
þeim umleitunum iauk, þegar
Norðmenn gerðust aðilar að ■
því.
Aðstæðurnar hafa engurn
breytingum tekið síðan. Hið
nýstofnaða Norðurlandaráð
hefur haslað sér algerlega
óhernaðarlegan starfsgrundvöll.
Yfirleitt fagna Svíar þeirri
ákvörðun Dana og Svía, að
neita beiðni um afnot flugval’Ja
fFrh. á 7. síðu.)
Guðmundur Daníelsson rithöfundur i
MYRKUR YFIR STRANDA
Kirkjan stendur á sandinum
með hnappagullið á.
Það er hún jómfrú María,
sem þetta húsið á.
að ráða.
STJÓRNMÁLAMÖNNUM
VART TRÚANDI
ÉG VEIT EKKI hvort þetta
hefur uppliaflega verið kveðið
um Strandarkirkju, en svo gæti
verið. Að minnsta kosti er ekk-
ert guðshús á íslandi — ekk-
: ert einasta hús landsins — lík-
er legra til að vera í eigu Guðs-
'móður en þetta litla kirkjuhús
í Selvogi, upphafið og niður-
lagt í senn, tignað og lítilsvirt,
hlaðið auðæfum á aðra hönd, á
hinn bóginn niðurnítt, svo að
langtímum saman hefur því
legið við sams kortar örlögum
og eyðibýli uþpi á heiði. Og ef
} >
S GREIN þessi er forustu-s
Sgrein úr síðasta tölublaðiS
S Suðurlands, og rekur höfundS
^urinn söguna um a'ðbúð S
^ Strandarkirkju og þá yfir-b
• vofandi hættu, að byggð^
^ hennar, Seivogurinn, leggist-
eyði af því að nauðsynleg-
^þægindi nútímans vantar •
ý,þar. Strandarkirkja er rík-^
Sasta guðsbús á íslandi og^
Sgæti bægt hættnnni brott, ef\
S fjármunum hennar fæst var-\
S ið í því skyni. S
Svíum virðist örðugt að trúa . Guðsmóðir skyldi nú eiga þetta
því, að það sé vörn hins, hús, þá hefur hún af gæzku
skandinaviska lýðræðis, sem sinni, eins og hennar var von
stjórnmálaleiðtogar vestur- [ og vísa, gefið öðrum hlutdeild
veldanna hafi fyrst og fremst. í því með sér, fyrst og fremst
í huga. Það sem mest hefur , þeim, sem bera kvíða í brjósti,
styrkt efa þeirra í því sam-jog þeim sem vona og þrá.
bandi, er vitneskjan um þá
hernaðaráætlun, sem Banda-
menn höfðu á prjónunum:, að
gera Noreg og Svíþjóð að
Hundruðum og þúsundum sam-
an hafa þeir, sem kvíða eru
slegnir og þeir sem vona og þrá
snúið eirðarlausum huga sínum
styrjaldarvettvangi, — áður en [ til kirkjunnar á sandinum og
Þjóðverjar réðust inn í Noreg.heitið á hana sér til hjálpar, og
og Danmörku árði 1940, j nálega á hverjum degi má sjá
Sjónarmið stórveldanna í t það opinberlega staðfest í dag-
hugsanlegri styrjöld, myndu
því markast af þeirri spurn-
ingu, hvor t bað borgaði sig,
hernaðarlega skoðað, að fórna
hinu eða þessu landsvæðinu.
Svíar myndu sjálfir verða að
bera hitann og þungann af
vörnum lands síns. Þátttaka í
Norður-Atlantshafsbandalaginu
mundi að öllum líkindum auka
áhættuna, án þess að auka
hernaðarlegt öryggi þjóðarinn-
ar í svipuðu hlutfalli.
blöðunum, að kirlvjan hefur
ekki- brugðizt sínum ,,söfnuði“.
En þó að hún, sé nú ríkari en
allar kirkjur landsins til sam-
ans, þá fer því fjarri að hún
berist á. I-Jún er enda svo fjarri
því að tjalda auðæfum sínúm í
ytri búnaði, að tvisvar sinnum
varð þar messufall á síðast liðn
urn vetri vegna þess hvað kalt
var í kirkjunni. í þsssari kirkju
kvað nefnilega vera gamall ofn,
sem erfiðlega gengur að kynda,
hann er ekki góður nema þeg-
ar hlýtt er í veðri. Þess er þó
skylt að geta, að margt hefur
verið gert fyrir kirkjuna á síð^
ari árum. Það er til dæmis bú-
ið að gera við iæsinguna á
henni sem eitt sinn var slík, að
einungis tveir handlagnustu
menn Selvogshrepps höfðu lag
á að ljúka henni upp og læsa
henni aftur, þegar túristar
komu í bifreiðum sínum eða
þegar átti að rnessa fyrir heima
söfnuðinn á helgnm. Kirkju-
garðurinn er heldur ekki leng-
ur hrynjandi sandbingur, held
ur hefur hann fengið varanlega
viðgerð. Og það er komin máln-
ing á húsið og síðast en ekki
sízt: það er búið — fyrir fé
kirkjunnar — að hefta sand-
fokið, sem var í þann veginn að
leggja sóknina í auðn.
Það er haft eítir Jóni bisk-
upi Helgasyni, að hann hafi
sagt við sóknarbörn Strandar-
kirkju, Selvogsbændurna. Þið
;eigið að biðja. en mitt er svo
1 að framkvæma.
Fólkið bað um skírnarfont,
— og það fékk hann.
Sú hætta er þess vegna úr
sögunni, að ungbörn Selvogs-
búa verði að fara á mis við
skírnarsakramentið og þar með
eilífa sáluhjálp. En það er ann
að, sem komið gæti fyrir: að
innan skamms fæðist ekki leng
ur nein börn í þessari sókn, - að
þar verði yfirleitt engin sókn
lengur, heldur eyðibyggð ein.
líkt og nú er í Jökulfjörðum
vestra og víðar, þar sem fólkið
er allt flúið burt til betra lands,
þangað sem hlýtt er og bjart.
í nýlega birtri áætlun raf-
orkumálanefndar ríkisins er
ekki gert ráð fyrir að Selvogur-
inn og þá heldur ekki Strandar-
kirkja verði aðnjótandi þeirrar
raforku, sem á næstu árum er
ráðgert að dreifa út um byggS-
ir landsins. Þeir, handhafar
valdsins, feður ljósanna“, haiia
dæm.t sóknarbörn Strandar-
kirkju til að búa áfram í myrkr
inu, þegar við hin tendrum Ijös
in. Hús Guðsmóður og þeirra,
sem vona og þrá og þreyja, sem
bera kvíðboga, það skal hér eft
ir sem hingað til láta sér nægja
hið andlega Ijós, þar má einnig
kveikja á kerti. Rafgósin aftur
á móti, þau eru ekld framleidd.
handa Strandarkirkj u né sókn-
arbörnum hennar, ekki handa
helgustu byggð landsins, þar
sem: víkin, sem skerst inn í land
ið, heitir Engilsvík og sálarlaus
efnishyggja aldarinnar hefur
aldrei náð fótfestu, heldur verð
ur að horfa upp á það, að þar
gerist kraftaverk enn í dag.
Engin nútíma lífsþægindi þarg
að!
Frh. k 7. eí5u. j