Alþýðublaðið - 15.05.1928, Blaðsíða 2

SÉKEÝÐUBBAÐIÐ
j; ALÞÝÐUBLAÐIÐ |
í kemur út á hverjum virkum degi.
J Afgrelðsla í Alpýðuhúsinu við I
í Hverösgötu 8 opin frá kl. 9 árd. í
| til kl. 7 siðd.
< Skrifstofa á sama stað opin kl. [
\ 9*/j—101/* árd. og kl. 8-9 siðd. I
«: Slmar: 988 (afgreiðsian) og 2394 [
í (skrifstofan).
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á t
; mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 t
; hver mm. eindálka. t
; Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan l
; (i sama húsi, simi, 1294). [
Einkasalaá steinolin.
Ræða Haralds Guðmunds-
sonar á alpingi.
Þetta, sem ég hefi nú sagt,
skal ég lá|ta nægja um félagið
sjálft. En að lokum vildi ég
mega fara nokkrum orðurn um
ástandið í verzluninni. Því var
haldið fram af flm. pál. 1925, að
frjáls samkeppni yrði um verð á
olíu, pegar einkasalan hætti. Nú
eru 3 félög um verzlunina. 2
peirra selja olíuna við nákvæm-
lega sama verði, og ég ætla að
hið priðja, sem flytur olíuna inn
i tunnum, geri pað lika. Um sam-
keppni um verð á olíunni er pví
ekki að ræða. Þá er að ath'uga
pað, hvort olíuverzlunin sé fjár-
hegslega rekin á okkur hagfeld-
ari hátt en áður var. Eins og ég
hefi tekið fram, hefir hið íslenzka
Shell-félag 3V2 milljön króna í
veltunni, í fasteignum, áhöldum
og olíu. British Petroleum Co.
hefir á aðra milljón króna i velt-
unni, í fasteignum, áhölduim og
olíu, og Standard Offl, eða D. D.
P. A„ hefir sennilega nokkur
hundruð púsund krónur í velt-
unni. Auk pessa bætast við úti-
standandi skuldir. , Það veltufé,
sem bundið er í steinolíusplu hér
á landi, virðist pví að minsta
kosti vera 5 milljónir króna, auk
pess, sem bundið verður í út-
iánum. Setjum svo, að salan auk-
ist svo mikið, að seljist 50 pús-
und tn. á ári. Þá parf að hafa í
veltunni 100 krónur á hverja
tunnu. Það er gifurlegur kostn-
aður. Vextirnir eingöngu nema 5
—7 krónum á hverja tunnu. Því
verður heldur ekki neitað, að að-
staða félaganna til pess að græða
á olíunni er góð. Þau geta ráðið
verðinu, sett pað svo hátt, sem
peim sýnist, alt hvað olían ekki
verður dýrari en með pví að
flytja hana inn í tunnum í s:má-
slöttum. En hv.erjir borga brús-
ann? Það gera peir, sem kaupa
olíuna, fyrst, og freihst smábáta-
útgerðarmenn um land alt. Þetta
er miðað við pað, að starfræksla
félaganna sé eingöngu í peim til-
gangi, að selja landsimönnum ol-
íu. En mér stendur stuggur af
pessu geysilega fjármagni, sem
engin tök eru á að setja skorð-
ur. Þegar ég minnist pess, al»
fyrstu heimildarlögin um einka-
sölu voru sampykt 1912 og að 10
ára okur D. D. P. A. purfti til
pess að stjórnin neytti pedrra
laga, og að félagið, sem pá var
um að ræða og með áhrifuim sín-
ulm gat tafið málið svo iengi, var
smátt í sa'man'burði við risana nú,
er ekki ugglaust um, að áhrif
ur ríki. Það er ekki til neins að
stinga hausnum undir væng, til
pess að sjá *kki. Við verðum að
gera okkur ljóst, að í útlöndum
er litið tortryggnisaugum á pað,
sem hér er að gerast. Samkomu-
lagið milli brezka og ameríska
auðvaldsins er ekki sem bezt, og
enginn veit, hvenær kann að kast-
ast í kekki með peirn. Það pýðir
ekkert að leyna pví, að erlend
stórblöð hafa sett petta í sam-
band hvað við annað. Ef til ó-
friðar kæmi, sém er ekki ólík-
legt, og hér norður í höfum eru
á sveimi kafbátar og flugvélar,
pá gæti ég hugsað, að freistingin
væri sterk fyrir pau að skreppa
hingað inn eftir olíu, án pess að
hirða um hlutleysi okkar. Stærri
pjóðir en við og máttugri hafa
orðið arð pola slíkt. En pá er
málum okkar, sjálfstæði og jafn-
vel lífi stefnt í voða.
Ég kemst ekki hjá pví að
drepa á nokkur andmæli, sem
komið hafa fram gegn pví, að rík-
isstjórnin noti lagaheimildina frá
1917. Því hefir verið haldið fram,
að brezka stjórnin myndi ekki
pola pað bóitalaust, að verðmæti,
sem brezkir pegnar hafa fest hér
á land, væri gert ónýtt með pVí
að banna öllum öðrnm en rík-
inu að verzla með steinolíu. Ég
hygg, að petta purfi ekki að ótt-
ást. Þeim mönnum, sem hafa lagt
fé í petta, er vel kunnugt um
áhættuna og pað, að heimildar-
lögin frá 1917 eru í gildi. Þeim
er líka kunraugt um, að nýjar
kosningar fóru fram á síðast
liðnu sumri, og að ekki er ólík-
legt, að álit alpingis á pessu mláli
sé nú annað en áður var. Ég hefi
átt tal við tvo menn úr H.ff. Shell
á íslandi og spurt pá að pessu,
en peir álíta, að engra bóta yrði
krafist, enda hafa Bretar engu að
tapa nú, eftir að Shell-félagið á
íslandi hefir 'keypt af pedm. Nú
eru pað félagsmenn pess félags,
sem fyrir skakkaföllunum verða.
Ef hins vegar er nokkur fötur
fyrir pví, að eitthvað annað sé
falið hér á bák við en látið
hefir verið uppi, pá hlýtur pað
að koma í ljós, ef stjórnin notar
heimildarlögin frá 1917. Ef t'l-
gangur félagsins er bara sá, að
verzla með steinolíu við lands-
menn, getur ekki komið til nokk-
urra mála að heimta bætur. Ég
veit ekki betur, pcgar einkasala
á stcinolíu var tekin upp á Spíáni,
en að engar bætur hafi verið
greiddar félögum par fyrir pá
' tugi eða hundruÖ milljðna, sem
peim urðu verðlausar. Spánrerj-
kaupa nú steinolíu eftir pví sem
verkast vill, hjá hinum og öðr-
um félögum. Þeir pafa til dæm-
is keypt mikið hjá ríkishringnum
rússneska.
Andatrúarmenn margir trúa
pví, að andi vframliðirma fari í
likami viljalítilla smámenna og
ráði gerðunn peirra. Að til dæm-
ist að fá ekkert í staupinu hinr
um megin, fari í skrokkinn á
einhverju andlegu smámenni hér
á jörðunni og láti hann fara á
túr, til pess að geta pannig sval-
að fýsnum sínum. Þessum stóra
skrokki við Skerjafjörð má líkja
við slikt simámenni, sem hvaða
ófriðarandi se-m vill getur farið í
og notað til hvers könar herimd-
arverka. Ég áiít pví, að allra
hluta vegna, hvort sem litið er á
fjárhag okkar eða sjálfstæði,
imæli ait imeð .pví, að stjórnin
neyti heimildarlaganina frá 1917
og taki olíuverzlunina í sínar
hendur. Hún getur keypt pað af
mannvirkjunum, sem henni lízt
og eru við okkar hæfi. Þá purf-
trm við ekki a'ð óttast érlent auð-
vald og erlendan hernað.
Áfðrm flugfélagsins.
Alpbl. hefir nú frétt nokkuð
náimui af þfí, hvernig flugferðum
verður háttað hér í sumar.
Tvis’var í viku mun verða flog-
ið til Akureyrar. f annari ferðinni
Verður komið við í norðurleið á
fsafirði og Siglufiröi, en í hinini
farið beint til Akureyrar og kom-
ið við á Siglufirði og ísafirði í
suðurleið. Gert er ráð fyrir, að
fargjald til ísafjarðar verði 55 kr.,
til Siglufjarðar 80 og Akureyrar
110. Til Isafjarðar mun flugið
taka rúma hálfa aðra klukku-
stund. Á öllum pessum stöðuim
verður lent á höfninni. Bæjar-
fógetinn á Siglufirði hefir iofað
að sjá um, að 150—200 metra
svæði á Siglufjarðarhöfn verði
eingöngu ætlað flugvélinni sem
lendingarstaður.
Til Þingvalla mun flogið um
helgar, og mun verð:a flogið
pangað á 20 minútum. Þar á;
að lenda á Þiingvallavatni, undir
svo nefndum Halla, en paðan er
stundarfjórðungsgangur á vellina.
Ræjarstjórinn í Vestmannaeyj-
um hefir boðist til að rýma svo
til á innri pöfninni, að flugvélSn'
geti lent par. Til Eyja fara peir
Walter og dr. Alexander næst-
komandi mánudag. Er áætlað, að
einu sinini í viku verði flogið til
Vestmannaeyja.
Búist er við, að næsta sumar
verði leiðdn til Akureyrar lögð
yfir land, og verður pá haegt að
fljúga pangað á tveim tímuimJ
‘ Flugvé'atigund sú, er hér verð-
ur notuð, hefir reynst afhragðsvel
í farpega- og póst-flutningi viðs
vegar um lönd.
pessara félaga verði rík í pjóð-
málum okkar. Ein hættan er af-
staða okkar og sambönd við önn-
is framliðnir fylliraftar, sem leið-
Sól, scmar og ípróttir.
Þegar veturinn hverfur og sum-
arið færir okkuir sól og yl, pá
vaknar margt, er í dvala lá yfir
kalda vetrarmánaðina. Með árs-
tíðunum breytast 1 ifnaðarhættirndr,
áhugi fyrir vetraTskemtununuim
hverfur, en nýr kemur í stað-
inn — áhugi fyrir peim verkefn-
ium, er sumariö hefir að bjóða.
— Þegar vorar, pá fyllast ungir1
og áhugasamir menn nýjum á-
hugai, áhugai fyiir pví að sJælB
líkama sinn og fegra hreyfingar
sínar. ipróttaáhuginn eykst, og
fjöldi ungra manna eyöir mieiri
hluta af tómstundiym sínum í að
’æfa fagrar ípróttir. Undanfariin
sumur hefir mikilll ípróttaáhugi
verið hér í bæn.um, og ekki iítur
út fyrir að hann sé að minkai,
heldur er von um pað, að meixl
ípróttastarfsemi verði hér nú en
nokkru sinni fyr.
Ungir menn mega ekki eyða
'tómstundum sínum í götu-,,mæl-
ingar“ og tilgangslaust og heilsu-
spillandi spigspor. Er bæði holl-
ara og viturlegra fyrir pá að ger-
ast félagar í einhverju ípróttafé-
laganna og sækja svo æfingar fé-
iagsins vel og dyggilega. Ávöxli-
urinn, sem áhugamenn ípróttamia
skera ,upp, er heilhrigðajri ogj
próttmeiri Iiíkajmi, fegurri hreyf-
ingar og meiri lífsgleði. L.
Flugvélin, sem hingað keniur,
verður skírð íslenzku nafni og
á hana málaður islenzki fánóinn^
Fiugáætlanir verða eftir viku-
tíma lagðar fram á skrifstofu
flugfélagsins, og geta menn svo
pantað far. Mun vart verða mik-
ili hörgull á farpegum, úr pví að
fargjöld verða ekki hærri en
greint hefir verið.
Eins og menn muna, kemur
flugvélin hingað 28. p. m.
Erlend sðmsbeytl*
Kpöfn, FB., 14. maí.
Horfir óvænlega fyrir Norður-
hernum í Kína.
Frá Peking er simað: Norður-
herinn flytur frá öllum vigstöðv-
unum. Suðurherinn nálgast Tien-
tsin. Vesturhluti Shantunghéraðs
er algerlega hernuminn af Japön-
um.
Japanar hafa fengið vilja sinn.
Frá Tokíó er símað: Japanska
herstjórnin hefir skipað svo fyx-
ir, að her Japana í Kína skulíE
hætta öllum hernaðaraðgerðum,
par sem ástandið sé nú viðunandi,
Litauar og Pólverjar.
Frá Berlín er símað: Litauen
hefir felt tillögu Póllands um
öryggissamning á milli Póllands
og Litauen. Mikiil mannfjöldi
safnaðist saman í Kovn)o í gær og
iét í ljós andúð gegn fulltrúum
Póilands, sem sömdu við Litauen.