Vísir - 19.07.1943, Blaðsíða 2

I
VÍSIR
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 60 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f. m
Skipulagið:
Ckki til sölu.
IjrOMMÚNISTAR liafa að
undanförnu, en þó aðal-
lega frá því er „Komitern“ leið,
gerzt dugandi málsvarar algers
sjálfstæðis íslenzku þjóðarinnar
gagnvart Dönum, og er ekki
nema gott eitt um það að segja.
Sá böggull fylgir þó skammrifi,
að kommarnir leika tveim
skjöldum í þessu örlagarika
máli, enda er áróður þeirra að
öðrum þræði algerlega óskyldur
og ósamrímanlegur íslenzkum
hagsmunum. Úlfseyrun eru
söm við sig, þótt sauðagæru sé
ætlað að hylja þau, og austrænn
roði leikur um bláan lit islenzka
fánans, sem kommúnistar
tjalda. Ivommúnistar æskja þess
elcki fyrst og fremst að ísland
njóti algers sjálfstæðis, heldur
að mongólskir öreigaheims liug-
arórar fái hér ríkari ítök, og að
ráðstjórnarríkjunum vei'ði hoð-
in innganga um þær dyr, sem
lulctar eiga að vera fyrir Dön-
um. Þessir menn gera elcki ráð
fyrir að ísland geli notið fulls
sjálfstæðis á annan hátt en þann,
að stórþjóðirnar haldi yfir land-
inu verndarhendi. Á Alþingi
hafa kommúnistar hvað eftir
annað krafizt þess, að leitað yrði
verndar ráðstjórnarríkjanna, en
þar fyrir utan hafa þeir leynt og
ljóst róið að því öllum árum að
tekið yrði upp beint stjórnmála-
samband við ráðstjórnarríkin
og þangað sendur íslenzkur
kommúnistiskur erindreki. Enn
liafa þeir ekki lcomið þessu á-
hugamáli sínu fram, hvað sem
verða kann.
Hér i blaðinu hefir þvi verið
haldið fram að íslendingar
þyrftu að eiga vinsamlega sam-
búð við aðrar þjóðir. Yrði þó
hin raunin að við féllum i ónáð
hjá frændþjóðum vorum á
Norðurlöndum, vegna sjálf-
stæðiskrafna oklcar, — sem þó
er engan vegin gerandi ráð fyrir
að óreyndu, -- yrðum við að leita
þar stuðnings og vinfengis, sem
okkur væri að mest hald og
traust. Þetta vilja kommarnir
túlka á þann veg, að hér í blað-
inu sé haldið uppi áróðri fyrir
Vesturheimi og gegn Norður-
löndum. Öllu má nafn gefa, —
víst er það, -— en tvennt er það
og ólíkt að vilja eiga vinsam-
lega sambúð við allar þjóðir,
eða styrlcja einhverja einstaka
til áhrifa og valda hér í landi.
Island hefir verið lcallað stikla á
leiðinni frá Vesturheimi til Ev-
rópu, og nokkuð er til í því, en
af því leiðir aftur að við þurfum
að eiga sem bezta sambúð við
liinn gamla heim og þann nýja.
Kommúnistar eru að tæpa á
því að eigendur Vísis hyggist að
hafa fjárliagslegan ágóða af
auknu sambandi við Vestur-
heim. Slíkur hugarburður staf-
ar af því einu að lcommúnistar
geta ekki annað hugsað sér, en
að menn gangi almennt kaupum
og sölum í stjórnmálunum, en
eigi engar liugsjónir að berjast
fyrir, sem eklci verði verzlunar-
vara. Það er vel skiljanlegt að
kommúnistar hugsi á þennan
veg, með því að sjálfir eru þeir
elcki til sölu af því einu að salan
hefir þegar farið fram. Daglega
hafa þeir lianda í milli fé sem
Þegar Uppsalahornið
hverfor og Aðalstræti
breikkar.
Helztu atriði iir skipnlagi mid-
hæjarin§.
BÆJARSTJÓRN mun á næstunni talca til meðferðar til-
löguuppdrætti að skipulagi miðbæjarins, sem skrifstofa
bæjarverkfræðings og Skipulagsnefnd hafa samið. Er það hið
mesta nauðsynjamál að kbma endanlegri skipan á þessi mál,
þvi að margt hefir aflaga farið salcir þess að allt var á huldu
um skipulagið.
Helztu nýjungarnar sam-
kvæmt tillöguuppdráttunum
eru þessar:
Slcipulagsnefnd leggur til að
breikka Aðalstræti um allt að
því helming, eða i 22 Jó metra
á báða vegu og koma fyrir stóru
torgi á gatnamótunum, þar sem
nú eru Uppsalir og hús Ander-
sens, til norðurs frá Túngötu.
En samkvæmt tillögu bæjar-
verkfræðings verður fyrir-
komulagið á þessu svæði á þessa
leið:
Aðalstræti hverfur. Annars
vegar við það verður breikkuð
Tjarnargatan, sem nær niður
að Hafnarliúsi, um garðinn á
liorni Aðalstrætis og Kirkju-
strætis, að balci Landssimahús-
inu um Veltusund og Naustina,
ofan að Hafnarhúsi. Hinsvegar
verður bogadregin gata, sem
sveigir til norð-vesturs frá
gatnamótum Suðurgötu og Tún-
götu, fyrir neðan Garðastræti
og aftur til norðausturs yfir
Vesturgötu og Grófina. Sú gata
er einnig í tillögu Slcipulags-
nefndar.
Túngata breikkar frá Garða-
stræti niður að Tjarnargötu og
verður hið alræmda Uppsala-
liorn numið burtu. Stefnir gat-
an þá beint á Kirkjustræti.
Kirkjustræti breikkar, fram-
lengist yfir Lækjargötu og
stefnir beint á Amtmannsstíg.
Breikkun Kirkjustrætis veldur
minnkun Austurvallar.
fengið er vegna hins rússneska
áróðurs, og sjálfir eru þeir ó-
frjálsir menn. Það mun sýna
sig er á reynir, að þessir menn
ganga elclci fyrst og fremst er-
inda íslenzku þjóðarinnar lield-
ur austrænna yfirboðara sinna,
og hvenær sem liagsmunir þess-
ara aðila rekast á verða íslenzku
hagsmunirnir að víkja. Islend-
ingar ala nöðru við barm, sem
getur orðið þeim skeinuhætt, ef
ekki er í tima brotin tönn úr
henní, eiturtönnin. Jesúítar nú-
tímans, — kommúnistar eru sízt
betri, en reglubræður miðald-
anna, sem sagan hefir dæmt óg
heimurinn fyrirlítur, og sagan
mun á sínum tima dæma allt
atferli lcommúnista á einn og
sama veg.
Bretland og Bandaríkin eru
sterkustu vígin gegn kommún-
ismanum, og meðan þau lönd
standast árásina, kemur komm-
únismi aldrei til framkvæmda
hér. Þetta vita Jesúítarnir, og
þvi leggja þeir meginlcapp á að
fjandskapast við þessí lönd
bæði, samhliða því sem tak-
markalaus áróður er rekinn
fyrir ráðstjórnarrikin. Það er
eins og þessir menn muni allt
annað en það, að þeir ættu að
vera íslendingar f rst og fremst,
eii ekki málalið annara þjóða,
en orsökin er eðliæg, — sala
hefir þegar farið fr un og svo er
hert að hnútum :> öllum að
kommarnir eru r i til sölu.
Skipulagsnefnd leggur til að
Vesturgata flytjist til suðurs,
jafnhliða gömlu götunni og
breikki til muna á kaflanum
frá Aðalstræti til Garðasti-ætis,
en Trjrggvagötu er ætluð þunga-
umferð hafnarinnar til Mýrar-
götu, án sambands við innan-
bæjarumferð Vesturgötu.
Bæjai-verkfræðingur leggur
til að Hafnarstræti framlengist
tjl vesturs, beint í Ránargötu,
en Vesturgata verði bein og
liggi austur í Tryggvagötu.
Lolcs breikkar Lækjargáta til
austurs og liverfur sneið af
StjórnarráðsBletti, þar sem gat-
an sameinast Kalkofnsvegi,
Bernhöftsbletti, landlæknis-
hlelti og Menntaskólatúni.
Aulc þessa er i tillögum bæj-
arverkfræðings gert ráð fyrir
torgi í Grjótaþorpi, um það bil
þar sem Aðalstræti er, milli
binnar nýju bogadregnu götu
og framhalds Tjarnargötu.
Umferðaæðar miðbæjarins
verða þessar, samkvæmt tillög-
um bæjarverkfræðings:
Frá austri til vesturs: Hverf-
isgata — Hafnarstræti—Ránar-
gata, Tryggvagata—Vesturgata,
Amtmannsstígur — Kirkju-
strséti — Túngata.
Frá norðri til suðurs: Nýja
bogagatan (Garðastræti) —
Suðurgata, Tjarnargata, Kalk-
ofnsvegur — Lækjargata —
Laufásvegur og Lækjargata —
Fríkirkjuvegur — Sóleyjargata.
En samkv. tillögum skipu-
lagsnefndar, frá austri til vest-
urs: Tryggvagata — Mýrargata
(hafnarumferð) og Vesturgata
(innanbæjar umferð), að öðru
leyti svipað, og frá norðri til
suðurs: bogagatan — Suður-
gata, Kallcofnsvegur — Lækjar-
gata — Fríkirkjuvegur.
Handknattleiksmótið.
Handknattleiksmótið átti að
halda ófram á laugardag log'
sunnudag, en leikirnir féllu nið-
ur, nema KA og lR kepptu í
gærmorgun við slæm skilyrði,
og fóru Ieikar svo, að KA sigr-
aði með 7 mörkum gegn 3.
Á föstudagskvöld s.l. bauð
stjórn ÍSl öllum þátttakendum
mótsins til lcaffisamsætis uppi
í Oddfellowhúsinu. Var síðan
dansað fram eftir nóttu.
Á laugardag skoðuðu utan-
bæjarstúlkur Háskólann. og
seinna um daginn fóru flokk-
arnir til Hafnarfjarðar, þar sem
hafnfirzkir íþróttamenn tóku
á móti þeim. Sáu stúlkurnar
Hellisgerði og sundlaugina og
síðan var þeim haldið kaffisam-
sæti í liúsi Sjálfstæðismanna
þar.
Á sunhudag fóru floklcarnir i
boði bæjarstjórnar til Þing-
valla.
I lcvöld heldur mótið áfram
með kappleikjum milli FH og
Ármanns og Þórs og ísfirðing-
anna.
Flokkur KA fór norður í gær-
kvöldi, en aðrir flokkar munu
dvelja hér til mótsloka. KA var
hér i boði KR, en Þór og ísfirð-
ingar eru í boði Ármanns.
Raímagnsleysi.
Rafmagnið livarf að mestu á
laugardag frá kl. um 10 til 12.30,
og dofnaði á svipuðum tíma í
gær. Búizt var við álíka bilun i
morgun. Orsökin er bilun á
annari aflvél Ljósafoss-stöðvar-
innar.
Rafmagnsskortur á laugar-
dag tafði útkomu Vísis, og get-
ur svo farið enn í dag.
Skemmdip
f REYNITRJÁM.
í vor hefir orðið vart við
illkynjaða sýlci í reynitrjám,
sem drepur trén á ótrúlega
stuttum tíma. Sýkina er illt að
sjá nema með nálcvæmri atliug-
un. Hún hefir aðsetur sitt á
græna berlcinum og myndar þar
dauða polla sem smátt og smátt
stæklca og breiðast á skömmum
tíma yfir stofninn. Þá er sá
liluti trésins, sem fyrir ofan er,
dauðadæmdur. Nauðsynlegt er
fyrir garðeigendur að láta fag-
mann slcoða trén, sérstaklega
um þennan tíma, því að sýkin
virðist einna skæðust í júní og
júli.
Ef þessir dauðu blettir fá að
vera, er tréð ekki fyrir það
dauðadæmt. Það má hreinsa
skemmdina burt, og verður að
gera það svo vandlega, að alls-
staðar sjáist i græna börkinn.
Trjástofninn þornar og börkur-
inn vex yfir sárið aftur, smátt
og smált. Á slíka bjarklausa
bletti er gott að bera trjávax eða
lirátjöru^þegar viðurinn hefir
þornað nægilega.
Það er Iiið græna lag bark-
arins sem er viðkvæmast; dökka
korkkennda lagið sem yzt ligg-
ur er nokkurskonar brynja eða
lif græna lagsins sem trjávöxt-
urinn myndast frá. Það er viss-
ara að láta elclci niikið koma
við trjábörlcinn sem getur sært
eða slcemmt hann. Að binda
mjó bönd um trjástofna er
mjög varasamt. Ef það er gert,
er bezt að nota bast, sem fæst
i blómabúðum. Spirur, sem
hafðar eru til stuðnings trjám,
er lílca varasamt að nota. —
Allt þetta verður að. athuga ef
allt á að blessast og gleðja fólk.
Jón Arnfinnsson
garðyrlcjum.

Scrutator:
JZjOldÁbi aÉjMUMWfyS

Vatn.
Auk þess sem Reykjavík fær eitt-
hvertbezta neyzluvatn í heimi,erþað
staðreynd, að vatnsveita borgarinn-
ar er hlutfallslega stærri en flestra
annara borga. „Hvað er nú þetta?“
kann einhver að hugsa með sér. „Er
ekki alltaf verið að kvarta undan
vatnsskorti ?“ — Jú, það er rétt.
Þar sem hæst ber í .bænum, kem-
ur það oft fyrir, að vatn hverf-
ur part úr degí, suma daga vikunn-
ar, en það er ekki þvi að kenna
að vatnsveitan sé of lítil. Vatns-
neyzlan er of mikil. í borgum þar
sem vatn er hvorki drukkið minna
en hér i bænum, né síður notað
til jjvotta, er meðalvatnsnotkun
hvers borgara þetta frá ioo til 300
lítrar á sólarhring. Eftir því ættu
40 þúsund Reykvíkingar að nota
4—12 milljónir lítra á sólarhring.
En þeir nota hvorki meira né minna
en yfir 20 milljónir litra á sólar-
hring, eða 864 þúsund lítra á
klukkustund, 14.400 lítra á mín. og
240 á sekúndu. „Þetta er náttúr-
lega setuliðinu að kenna,“ svara
menn og yppa öxlurn. En svo er
ekki, því að vatnsnotkunin var engu
minni áður en nokkurt ástand kom,
enda notar setuliðið að mestu leyti
sinar eigin vatnsleiðslur. Það er
því fráleitt, að bærinn ætti að ráð-
ast í ferkari vatnsvirkjun, enda ætti
slíkt að verða óþarft, þegar hita-
veitan er komin.
li
m mffim
Heitt og kalt.
Það furðulega fyrirbrigði skeð-
ur nefnilega, þegar hitaveitan verð-
ur komin í fullan gang, að þá mun
til bæjarins berast meira heitt vatn
en kalt. Kalda vatnið er 240 sek-
úndulítrar, en heita vatnið verður
nær 250 sek/1., eða 864 þús. lítr-
um meira á sólarhring. Vatnsnotk-
unin nemur nú yfir 500 lítrum á
sólarhring á hvert mannsbarn. En
þegar hitaveitan er allstaðar kom-
in, verður meir en 1000 lítrum á
mann úr að spila, og má telja mjög
vafasamt, að Reykvíkingar komist
yfir að eyða öllu því vatni, hversu
mjög sem þeir halda á spöðunum.
Afgangsvatn.
Það er því bersýnilegt, að mikið
vatn mun ganga af neyzluþörfinni,
bæði heitt og kalt. Hvað um kalda
vatnið verður, veldur verkfræðing-
um bæjarins engum heilabrotum.
En þeir hafa lengi haft til athug-
unar ýmsar hugmyndir um notkun
þess heita vatns, sem afgangs verð-
ur. Með þvi að æðarnar í húsin
eru einfaldar, getur ekkert vatn
runnið frá þeim aftur, nema um
skólpræsin. Hinsvegar geta bæjar-
búar nýtt afgangsvatnið á ýmsan
hátt, aðallega til baðhitunar og
gróðurhúsa. En það fer eftir veðri,
hversu mikið vatn gengur af heild-
arkerfi bæjarins á hverjum tíma,
mest á sumrin, en minnst á veturna.
er ekki að efa, að mikil not verði
einnig að þessu vatni, þegar svo
langt er komið að hægt verður að
snúa sér að því að nýta það.
Fleiri hitaveitur.
Hitaveitan í Reykjavík byggist
aðallega á þeirri reynslu,.sem feng-
izt hefir af litlu hitaveitunni frá
Þvottalaugunum. Síðan farið var
að virkja Reykjasvæðið, hefir heitt
vatn fundizt í sjálfri Reykjavík,
eftir borun við Rauðará. Þarna
fæst nokkurt vatnsmagn, sem út
af fyrir sig mún ef til vill nægja
fyrir verksmiðjuhverfið • þar í
kring. En auk þess hefir reynzlan
af gömlu hitaveitunni hvatt til virkj-
ana um allt land, þar sem nokkur
tök hafa verið á að afla jarðhita,
og spáir það glæsilegri framtíð. í
Ólafsfirði er nú verið að reyna að
koma upp hitaveitu og virkja um
12 sek/lítra af 53 stjga heitu vatni.
Telst það nægilegt til að hita upp
allt kauptúnið í allt að 5 stiga
frosti. Verkinu þar myndi -miða
betur áfram, ef hægara væri að út-
vega efni.
Vatnssparnaður.
Eins og eg sagði frá í upphafi,
nota Reykvíkingar miklu meira vatn
en hæfilegt væri, og fer ekki hjá
því að annað tveggja eða hvort-
tveggja valdi: bilanir á vatnskrön-
um og leiðslum og óþarfa bruðl.
Vatnsskortur gerir aðallega vart
við sig á mánudögum og þriðjudög-
um, en þá mun vera einna mest
utn þvotta. Auk þess er hættara við
vatnsskorti um þessar mundir en
ella, sakir þess að vatnsborðið í
Gvendarbrunnum er jafnan lægst
um þetta leyti árs. Verkfræðingar
bæjarins hafa að vonum kinokað
sér við að beita til fulls refsiað-
gerðum, sem þeim eru heimilaðar,
ef upp kemst um vatnsbruðl. Á-
minningar hafa verið látnar nægja.
En það ætti ekki að þurfa strangt
eftirlit með slíku, þvi að borgar-
arnir ætti að, láta sér skiljast, að
ekki er farið fram á nein ósköp,
þótt þeir láti sér nægja helmingi
meira vatn en það, sem annarsstað-
ar er talið ríflegt. Það ætti hver
maður að kappkosta að fara spar-
lega með vatn, þvi að það er verð-
mæti engu síður en aðrir hlutir, þó
að það „kosti ekki neitt“. Að öðr-
um kosti yrði að hverfa að því ráði
að selja allt vatn etir mæli, bæði
þeitt og kalt, í stað þess að inn-
heimta andvirði kalda vatnsins sem
beinan skatt.
Sálarmublur.
ísak Isax hefir undanfarið ver-
ið í sumarfríi, eins og fólk er flest.
Meðal annars dvaldist honum á að-
alfundi Sambandsins í Skagafirði.
•Hann hringdi upp í morgún og var
ákaflega hrifinn af þeirri ályktun
fundarins, að 'láta smíða húsgögn,
er séu hentug fyrir samvinnumenn.
Hann hefir þegar gert tillögur að
nokkrum mublum af þessu tæi, það
er að segja að kjaftastól, útsmogn-
urrt (fyrirgefið, útskornum) kjaft-
aski, og svo náttúrlega hillu, til að
leggja flokksformenn á.
eða góð íbúð óskast til leigu
1. okt. fyrr eða síðar, fyrir
fámenna rólega fjölskyldu.
Góð umgengni. Tilboð send-
is í póthólf 614 fyrir 1. ág.
Peningaskápur
samlagningavél
hringskyttusaumavél (Sing-
er) ritvélar selur
LEIKNIR.
Vesturgötu 18.
Sími 3459.
Ford
Vörubifreið
lengri gerðin, með vélsturt-
um, nýjum mótor og nýjum
hjólbörðum, til sölu og sýnis
á Mýrargötu 3, eftir kl. 6 í
kvöld.
Htrer iriíl sfma?
Vörubílstjóri með fá-
menna fjölskyldu óskar eftir
íbúð, þrem til fjórum her-
bergjum og eldhúsi nú þegar
eða 1. okt. Full afnot af síma.
Uppl. í síma 5635 lcl. 10—12
f. h. næstu daea.
Stúlka
eða lcona óslcast. — Uppl. í
síma 5864.
Tek að mér
múrhúðun
og hleðslu í ákvæðisvinnu
eða tímavinnu. Má vera utan-
bæjar. Tilboð, merkt: „77“,
•endist Vísi fyrir miðviku-
dagskvöld. —
Bokhald -
bréiaskriftir
Lítið fyrirtæki óskar eftir
karlmanni eða kvenmanni til
að taka að sér bókhald og er-
lendar bréfaskriftir. Tilboð,
merkt: „Bóhald Bréfaskirft-
ir“, sendist Vísi sem fyrst.
Góð
fólksbifreið
til sölu, nýstandsett, á nýj-
um gúnnníum. Stór bensín-
skammtur. Tækifærisverð.
PÉTUR PÉTURSSON.
Hafnarstræti 7.
5 111 a 1111 a
bíll
að ÖIIu leyli í fyrsta flokks
standi, er til sýnis og sölu
hjá Miðbæjarbarnaskólanum
í dag og á morgun kl. 8 síð-
degis. Uppl. í síma 2043. —
PUj$
FJELAGSPRENTSMUHNAR
ÖesTiB