Vísir - 25.09.1944, Blaðsíða 1

Hitstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félansprentsmiðjan (3. hæð)
Ritstjórar
Blaðamenn Slmii
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
34. ár.
Reykjavík, mánudaginn 25. september 1944.
216. tbl.
BREZKAR HERSVEITIR A ÞYZKRI GRUND.
Flutningfar hafnir til loftfliattn svettanna.
Hetjuleg barátta
sveitanna hjá
' Arnhem.
jÞjóðverjar beittu öll-
um hugsanlegum
vopnum gegn
þeim.
| gærmorgun tókst að koma
lítilsháttar birgðum yfir
Lek, er nokkur liðveizla hafði
borizt norður yfir ána. Fóru
pólskar fallhlífasveitir fyrst
til liðs við loftfluttu sveitirn-
ar við Arnhem.
Tveir af foríngjum loftflutta
liðsins við Arnhem, komu suð-
ur yfir Lek í gær ,til þess að
gefa skýrslu um aðstöðu sveita
sinna og náðu blaðmenn tali af
þeim.
Komu' brezku foringjárnir
tíuður yfir ána, þegar þessir
flutningar voru hafnir.
66 klst. vörn.
Þeir sögðu svo frá, að fyrstu
sveilirnar, sem lentu á sunnu-
dag við Arnhem, liafi haldið
rakleiðis til járnbrautarbrúar-
innar og náðu norðúenda henn-
ar um kveldið. Um 200 menn
komust þangað og vörðust þar
mikhr ofurefli í , 66 ldst., eða
þangað til eftir hádegi á mið-
vikudag. Þá gerðu Þjóðverjar
enn eitt áhláup og urðu Bretar
að láta und^n siga, því að fáir
stóðu uppi.
En þeir vildu ekki gefast upp
við svo búið, gerðu tilraun til að
hrekja Þjóðverja frá brúnni, en
sáust ekki framar.
öll hugsanleg vopn.
Þjóðverjar beittu öllum vopn.
mn, sem við varð komið, gegn
þessum fámenna lierflokM, sem
hélt norðursporði járnbrautar-
brúarinnar — vélbyssum, fall-
byssum, sprengjuvörpum, eld-
siprautum, tígrisdrekum, band-
sprengjum, en samt virtust þeir
ekki ætla að geta bugað hann.
Lítið svæði.
Brezku foringjarnir sögðu
ennfremur frá því, nð svæði
Finnar berja§t
við Þjoðworfa.
Finnar hafa lagt til atlögu
við Þjóðverja í Finnlandi.
I gær var símað frá Finnlandi,
að finnskar hersveitir liefði
haldið inn í þorpið Soumus-
salmi, sem mikið kom við sögu
veturinn 1939—40, og standa
þar nú liarðir götubardagar.
Vestar, í Mið-Finnlandi hafa
Finnar sptt norður á bóginn
meðfram járnbrautinni til Ro-
vaniemi.
Hluthafafundur t
h.f. fcvennaheimilisins Hallveigar-
staðir verður haldinn föstudaginn
29. sept. kl. 5 e. h. í húsi Verzlun-
armannaféh Rvíkur, Vonarstræti 4.
Kvennadeild
Slýsavarnafélags Islands heldur
fund í kvöld 1 Tjarnarcafé kl.
e. h. Ólafur Magnússon frá Mos-
felli og Sigfús Halldórsson tón-
skáld skemmta. Ekki leikur vafi á
því, að fundur þessi verður mjög
fjölsóttur.
Leiðrétting.
í fyrirsögn kvæðis Guðmundar
Daníelssonar í síðasta Sunnudags-
blaði Vísis er meinleg villa. Fyrir-
sögnin er rétt „Reipasöngúr og
tröllaslagur hinn nýi“, en ekki trölla-
söngur.
])að, sem loftflutta liðið hefði
haft á valdi sínu, þegar þeir
fóru suður yfir Lek, hafi verið
ferhyrnt að lögun, liálfan annan
kilómetra á annan veginn og
tæpan einn á hinn. Voru Þjóð-
verjar á þrjá vegu, en áin á
þann fjórða. ♦
Þegar verst horfði, meðan
ekkert var hægt að flytja til liðs-
ins af birgðum, varð að minnka
svo matarskammtana, að þeir
námu aðeins sjötta hluta hins
venjulega skammts.
(
Líkt við orustuna
um Bretland.
Brezka útvarpið líkir vörn
loftflutta liðsins við vörn brezka
flughersins í orustunni um
Bretland og sagði í gær: „Ef þér
hittið mann, sem hefir barizt
með loftflutta liðinu hjá Arn-
hem, þá eigið þér að taka ofan
fyrir honum.“
Rúmenar og Rússar fara yfir landamæri
Ungverjalands.
Baltiski flotinn í höndum Rússa.
Rúmenar tilkynntu í gær, að
framsveitir þeirra og Rússa
hefði farið yfir landamæri
Ungverjalands þá uni daginn.
Engin staðfesting kom á
þessu frá Rússum, en þeir
höfðu samt næga sigra að segja.
Þeir tóku um 650 staði í þrem
sóknum, nyrzt í Eistlandi, við
landamæri þess og Lettlands og
í grennd við Riga í Lettlandi.-
Rússneski flotinn tók i gær
liafnarborgina Baltiski, 40 km.
fyrir vestan Tallinn, en fyrir
sunnan og suðvestan laöfuð-
borgina tóku Rússar alls 200
staði, þar á meðal 7 allstórar
borgir.
j Huildrað og sextíu lcílómetr-
um súnnar tóku Rússar 200
staði fyrir sunnan og norðan
j Valmiera í N.-Lettlandi og fyr-
ir austan Riga tóku þeir 250
staði í viðbót.
Fimm þýzk lierflutningaskip,
]iar á meðal eitt sem var 10.000
smál., liafa verið send niður á
mararbotn. Var • þrém þeirra
sökkt við Eysýslu (Ösel).
Bæiidaftmcliir-
iiin á Nelfoisi.
Mótmælii aðgerðnm búnaðaiþings um
einhliða íóin bænda, svo að ilokkainii
geti samið við kommúnista.
Þingmaður upplýsii, að ræti værí um þjóðnýt-
ingu fiskiflotans sem samningsgrundvöll.
|Jm klukkan 7 á laugardags-
kvöld gengu fulltrúar á
búnaðarþingi frá ályktunum
sínum um 10% lækkun á
verði landbúnaðarafurða, eft-
ir að hafa verið á löngum
fundum með foringjum
tveggja stærstu þingflokk-
anna. •
Á sama tíma á laugardag-
inn stóð yfir fjölmennur
fulltrúafundur sunnlenzkra
bænda að Selfossi, ep kallaður
hafði verið saman að tilhlutun
Búnaðarsambands Suðurlands.
Á þeim fúndi söng við nokkuð
annan tón en hjá Búnaðarþing-
inu.
Fundurinn liófst kl. 2 og vorii
þá saman komnir allmargir
bændur úr flestum sveitum
Iiér sunnan lands. Á fundinum
voru ennfremur þingmenn Ár-
nesinga, Jörundur Brynjólfsson
og Eiríkur Einarsson, ])ing-
menn Rangæinga, Ingólfur
Jónsson og Helgi Jónasson
þingmaður V'esturskaftfellinga,
Sveinbj. Högnason, og Jónas
Jónsson, alþingismaður. Fund-
arstjóri var kosinn Bogi Thor-
arensen, Kirkjuhæ.
Bændur mótmæla.
Mikill hiti var i umræðunum,
er snerust strax um þá væntan-
legu ákvörðun búnaðarþings-
ins að lækka verð landbúnaðar-
afurða án þess að nokkuð kæmi
á móti frá' öðrum stéttum.
Kom fljótt í ljós að fundurinn
var eindreginn á móti ákvörð-
un búnaðarþingsins og gagn-
rýndi harðlega einbliðá fórn af
hendi bænda um leið og verið
væri að semja við kommúnista
um bækkun verkakaups um allt
land. Voru flokkarnir sakaðir
um að liafa neytt fulltrúa á
búnaðarþingi til að ganga inn
á lækkunina svo að samningar
gæti telcizt við kommúnistana.
Ingólfur frá Hellu, Eiríkur Ein-
arsson, Sveinbjörn Ilögnason
og Helgi Jónsson héldu uppi
vörnum fyrir búnaðarþingið og
flokkana af talsverði harð-
neskju til að byrja með, en
þungi var svo mikill í bændum
að vörn þeirra var alveg brotin
á bak aftur. Á fundinum töluðu
6 bændur er deildu fast og
þunglega á fulltrúa á l)únaðar-
þingi, á þingmenn og þing-
j ftolcka, fyrir að láta bændur
1 eina fórna sínum liagsmunum
og gerast ginningarfífl komm-
únisla, sem ættu að fá fram
kaupliækkanir meðan bændur
væru látnir slá af sinum kröf-
um. Máli bænda töluðu Jónas
Jónsson, Jörundur Brynjólfs-
son, Bjarni á Laugarvatni og
Egill í Sigtúnum.
Mjólkurverkfall.
Umræðurnar komu víða við
feem vænta mátti. Töldu bænd-
ur að búnaðarþing hefði ekk-
ert umboð til að samþykkja
fverðlækkun fyrir þeirra hönd
og vildu sumir svara aígerðum
þingsins með „mjólkurverk-
falli“, að senda enga mjólk á
markaðinn og virtiát vera ó-
spart tekið undir þá tiugmynd
af fundarmönnum. Var því
haldið fram að enginn nema
framleiðendur sjálfir gæti á-
kveðið það hvort verð á mjólk
væri lækkað úr því verði sem
landbúnaðarvístálan ákveður.
Eitt að ganga yfir alla.
Annars var afstaða bænd-
anna sú, að þeir sögðust reiðu-
búnir að taka á sig fórnir, að
lækka sína vöru, ef aðrar stéttir
þjóðfélagsins vildu einnig sgna
fórnarhind og taka á sig ein-
hverjar byrðar. En um einlilið’a
fórn af liendi bænda gæti ckki
verið að tata, sérstaklega þegar
ætti að nota þessa fórn til þess
að semja við kommúnista um
hækkun verkalauna og á þann
hátt losa þá úr þeirri úlfa-
j kreppu, sem þeir eru komnir í
vegna/ verkfallanna. Sumir
ræðumanna bentu á að frum-
varp stjórnarinnaP væri rétt
leið og ^múndu bændur því yf-
írleitt fylgjandi.
Þessum sögulega fundi lauk
um kl. &l/2 um kveldið og var
að síðustu samþykkt eftirfar-
andi ályktun. Greiddu allir
bændur atkvæði um ályktun-
ina, sem atkvæðisrétt áttu á
fundinum og var hún sam-
þykkt með 51 atkvæði gegn 1.
Ályktunin er. svo hljóðandi:
„Það er á almanna vitorði,
að þingflokkarnir liafa nú um
nokkurra vikna skeið, í sam-
bandi við myndun nýrrar 4ra
flokka ríkisstjórnar, rætt þann
möguleika að fá bændur lands-
ins og fulltrúa þeirra á Bún-
aðarþingi og Alþingi til að falla
frá löglegum rétli sínum sam-
kvæmt niðurstöðu 6-mannn
nefndarinnar, þannig, að hækk-
un sú, sem fram átti að fara 15.
sept., falli algerlega niðu-r.
Frh. á 2. síðu,.
Bændaskóli í
Skálholti.
Frumvarp Eiríks Einars-
sonar.
Eiríkur Einarsson hefir ný-
lega borið fram frumvarp í
Efri deild þess efnis, að skóli sá,
er ákveðið er í lögum að reistur
skuli á Suðurlandi, verði í
Skálholti.
t 1. gr. frumvarpsins segir,
að þrír skólar skuli vera liér á
landi, sem veita bændaefnum
nauðsynlega sérþekkingu til
undirbúnings stöðu þeirra. Skal
einn skólinn vera á Hólum i
Hjaltadal, annar á Hvanneyri í
Borgarfirði og hinn þriðji í
Skálholti í Biskupstungum.
í greinargerð segir m. a. að
Búnaðarfélag íslands bafi á sin-
um tíma tilnefnt 3 menn til að
gera tillögur um tivar hinn fyr-
irhugaði bændaskóli Sunnlend-
inga skyldi standa. En svo illa
tiafi til tekizt, að nefndarmenn
'hafi ekki orðið sammála. Hafi
2 þeirra, Steingrímur Steinþórs.
son búnaðarmálastjóri og Jón
Sigurðsson alþm. lagt til að
skólinn yrði í Skálholti, en einn,
Guðm. Þorbjarnarson Stóra-
Hofi, bafi tagt til að skólinn
yi'ði í Kálfliolti í Ásajireppi
(Rang.).
Þá bendir flutningsmaður í
greinargerð á ýms atriði, sem
liann telur mæta með því, að
skólinn verði reistur í Skátholti
frekar en i Kálfholti m. a. það,
að miklir möguleikar séu til
fjölbrejútra búnaðarfram-
kvæmda í Skálholti, landrými
sé þar nægilegt, nógur jarðhiti
og jörðin prýðilega í sveit
komin, þegar liin fyrirhugaða
Hvítárbrú Iijá Iðu verður reist.
Bilað skip dregið
til hafnar.
Þann 20. þ. . lagði færeyskt
skip „Vonin“ af stað héðan á-
leiðis til Ólafsvikur, þar sem
það ætlaði að kaupa fisk. Um
kvöldið barst Slysavamafélag-
inu hjálparbeiðni frá slcipinu
þar sem skrúfa þess tiafði brotn-
að og það var þess vegna hjálp-
arþurfi. Slysavarnarfélagið
sendi þegar tilkynmngu til
skipa, sem vera kynnu á sömu
slóðum og hið bilaða skip og
gerði jafnframt ráðstafanir til
þess að fá skip til að fara-á vett.
vang. Reyndist erfitt að fá skip
til farai’ þessarar, en þó tókst
loks að fá færeyskt skip, „Mars-
tial“ að nafni. En er það skip
kom á veltvang var þangað
komið jafnframt erlent skip og
dró það „Vonina“ til Reykjavik-
ur. —
Bretar fóru inn i
*
Þýzkaland hjá
Cleve.
Bandarikjamenn mega
ekki haía samneyti við
Þjóðverja.
H gærmorgun héldu brezk-
ar hersveitir í fyrsta smn
í þessu stríði yfir landamæn
þýzkalands. Fóru þær yfir
3au fyrir suðaustan Nijmegen.
Richard McMillan, sem er
fréttaritari United Press með
2. brezka liernum, sendi skeyti
um þetta frá Þýzkalandi á há-
degi í gær. Komst það ekki til
London fyrr en i gærkveldi,
þar eð löng leið var til næstu
símstöðvar.
Hollenzkt þorp, sem Beek
heitir, er við landamærin, þar
sem farið er yfir þau. Þar var
öflugt jSSJið tit varjnair, vel
búið að öllu leyti og varðist það
af mikilli grimmd, en fékk þó
ekki stöðvað Breta, sem beittu
skriðdrekum, en nutu jafn-
framt stuðnings amerískra fall-
hlífasveita.
Þjóðverjar gera gagnáhlaup
í sífellu, en bandamenn hafa
komizt um 3 km. inn í land á
þessum stað.
Samnegti bannað.
Hodge, yfirmaður 1. ameríska
liersins, tiefir bannað mönnum
sínum að tiafa nokkurt sam-
ncyti við þýzka borgara — fara
heim til þeirra, verzla við þá
eða yfirleitt tala við þá, nema
í opinberum erindagerðum.
Segir Hodge, að Bandaríkja-
menn sé umkringdir fjand-
mönnum á allar liliðar og því
verði að grípa til slrangra ráð-
stafana til að auka öryggi her-
mannanna.
Þriðji ameríski tierinn á enn
i hörðum bardögum hjá ánum
Mosel og Meurthe, einkum milli
borganna Luneville og Baccarat.
A
Loftárásir.
Brezkar "flugvélar vörpuðu
um 3500 smálestum sprfengja
á borgirnar Neuss, Miinster og
Bochum í fyrrinótt. Allar þess-
ar borgir eru mikilvægar sam-
göngumiðstöðvar. Neuss bafði
ekki orðið fyrir árás áður. Sú
borg telst liafnarborg Aaclien,
sem er 60 km. vestar. Neuss er
rétt vestan við Dusseldorf,
Hexflutningar tafðir
um Grikkland.
Fimm hundruð amerískar
flugvélar réðust í gær á Grikk-
land.
Ráðizt var á járnbrautarstöð-
ina í Saloniki, þrjá flugvelli við
Aþenu og höfn á Peloponnes-
skaga. Herflutningar fara nú
norður á bóginn um allar þess-
ar borgir og við Aþenu voru
meðal annars eyðilagðar fimm
3ja-hreyfla flutningaflugvélar
fyrir Þjóðverjum.