Vísir - 20.05.1954, Síða 5

Fnr®atí«íaginh<.2ð;. saai-, 1954.
T/i'gl®
MetPsá&imm: Mmissem:
Grand Canyon t GcdoradotVjéti
er imt 160 km. á fieitgd.
lí»cir eru IttÖÖ mieíra þTerímipí
Grand Canyon. ViIIage,
28. apríl.
Hvernig á að Iýsa þvi í fá-
Cöuum orðum, sem náttúran
J'.ei'ir verið að skapa um allt að
fimm hundruð milljónir ára?
Eg hefi verið að glíma við
þessa spurningu síðan á mið-
vikudag í vikunni sem leið,
þegar eg stóð á annari brún
Grand Canyon í Arizona-fylki,
og virti fyrir mér þær furðu
myndir, sem náttúran hefir
verið að búa til frá, já, það má
næstum segja frá upphafi ve.ga.
Og eg hefi komizt að þeirri nið-
urstöðu, að það sé býsna erfitt
verk, sem eg ætla nu að ráðast
í. Eins og gefur að skilja hefir
þessi blettur, sem er. þó ekkert
smáræði, urn 2500 ferkm., verið
skáldum kærkomið yrkisefni,
og eg hefi lesið Ijóð, þar sem
slíkir menn hafa reynt að lýsa
þeim tilfinningum, sem þeir
hafa orðið fyrir á brún gljúfurs
ins, en allt er það harla fátæk- j
legt. Það er líka athugandi, að
það er eiginlega ekki hægt að
yrkja almennilega nema á ís-
lenzku, svo að þetta er skiljan-
legt.
Gljúfrið er. fyrst og fremst at-
hyglivert fyrir þá,. sem bera
eitthvert skynbragð á jarð-
fræði þvi, að það má segja,
að þar hafi verið vinnustofa
náttúrunnar um alda raðir, og'
árangurinn er einskonar jarð-
sögulegt ,,safn“, sem hvergi
mun finnast annars staðar. í
heiminum.
Þarna er hver kapituli jarð-
sögunnar af öðrum, að vísu ekki
raðað hlið við: hlið, eins og bók-
um í skáp heldur hverjum ofan
á annan, og' frásagnirnar, sem
þar eru fólgnar geta jarðfræð-
ingar einir lesið svo að gagni sé.
Uiir eins og...
á Islandi,
Og þegar eg er búinn að ráða
við mig að taka stökkið, reyna
að gefa lesendum Vísis nokkra
lýsingu á því, sem er þarna að
sjá, þá er. næsta spurningin
þessi: Hvar skal byrja? Mér
befir verið sagt, að það sé á-
kaflega erfitt að greina það,
hvar Miklagjúfur hefjist og
hvar því Ijúki, svo að það er
ekki nema eðlilegt að erfitt sé
að sjá, hvar skuli hafizt handa
um að l.ýsa þessu meistaraverki
náttúrunnar.
Ef til vill gefur það nokkra
hugmynd um það, sem mig
Jangar til að koma á framfæri,
er eg segi, að þarna hafi. eg í
fyrsta sinn séð litaflóð, fjöl-
breytni og tilbrigði í litum, ejns
og títt er í hinu tæra andrúms-
lofti á íslandi, síðan eg kom
vestur um haf.
Eg held, að eg geti ekki.gefið.
staðnum betri meðm.æ]i en bau,
sem felast í þéssum nrðiim. og
kannske skilja merr há b.atur.
I við hvað eg' á. er f líður. Því
; að þarna á vel yAð, : Hhe-
i er sá veggur víður og' hár o. s.
frv.
Vinpnstofa
sáfn.
Það er látlaus straumur
ferðamanna til þess að skoða
Miklagljúfur á ári hverju, og
á sðasta ári munu-þeir hafa
orðið um 800 þús.und, sem
þangað: komu, Það er bara sá
gallinn á þéssu, að megnið af
: ; HéÞ,'ferffýyir;
'oíáii gai-ð dg neðán hjá fléátiöB.
og ekki síður mérsen öðrum;'.
Gegnum jarðsöguna.
Af syðri brún gljufursins,
þar sem eg var, heilan dag,
myrkránna á milli, á ferð fram
og aftur til að sjá sem mest af
því, sem hægt er ,á ekki lengri
tíma, milli þess sem eg staldr-
aði við á þeim.stöðum, þar sem
sjónaukum hefir verið. komið
fyrir handa ferðalöngum, og
skýringar gefnar á því helzta,
sem fyrir augun ber, bfasa við
manni hengiflug, ,,f jöll og
firnindi“, urðir og skriður, og
allt er þetta með furðulegustu
litbrigðum. Brúnin er þarna í
7000 fe.ta hæð yfii' sjávarfleti,
en fljótið er nærri< 5000, fetum
neðar, því að þáö líður eða
byltist áfram í aðeins rúmlega
2000 feta hæð yfir sjávarfleti
á þessum stað, Fyrir fótum
ferðamannsins er fyrst. 2000
feta hengiflug, þar sem ekki
vei'ður komizt niður nema á
einum stað, þar sem jarðlög
hafa missigið, svo að hægt hefir
verið að gera skriðu í urðum
þeim, er þar hafa myndazt.
Undir hengifluginu taka við
hjallar, hver af öðrum, þar til
komið er 4000 fet niður fyrir
brúnina. Þá eru enn næstu 1000
fet niður að kolmórauðri móð-
unni.
Og menn hafa ekki aðeins
farið 4000 feta leið niður á við,
er þeir hafa klungrazt þetta —
þeir hafa farið gegnum jarð-
söguna frá vorum dögum' og
aftur til þeirrar forneskju, sem
fræðimenn einir kunna að gefa
heiti og lýsa.
Fjöll koma og fara.
Neðstu jarðlögin, sem fljótið
hefir grafið sig ofan í nú, eru
svo ógreinileg eða. öllu heldur,
þar ægir öllu saman og ekki
um neina .greinilega lagaskipt-
ingu að ræða. En síðan má
byrja að lesa, ef maður hefir
lært stafróf jarðfræðinnar.
Þeim ólæsu er skýrt frá því,
að í jarðlögum þessum megi
sjá, að þetta svæði- hafi að
minnsta kosti tvívegis verið
undir sjó, en áðu,r hafi í bæði
skiptin risið mik.il fjöli á þess-
um slóðum, en vindar og vötn
hafi smám saman unnið á þeim
og gert þau að engu. En náttúr-
an lætur ekki. slíka smámuni
á sig fá, því að alltaf var haldið
áfram að starfa, og náttúran
spyr heldur ekki um vinnutíma,
hún starfar á nóttu sem degi,
og sinnir engu af því, sem
mannkindin telur sjálfsagt að
njóta.
Og hún hefir ekki aðeins gert
gljúfur þarna, hún hefir ekki
myndað gljúfur af því tagi, sem
mönnum flýgur í hug á íslandi,
er þeir heyra slíka jarðmyndun
nefnda, hún hefir í rauninni
gert mörg gljúfur, og milli
þeirra eru fjöll og dalir, en sára
lítill gróður,því éð hann á erfitt
með að fóta sig' á klöppunum
þarna eða í urðunum. Þó er ekki
rétt að segja, að þarna sé al-
gert gróðurleysi, því að víða
vaxa þar tré,, sem við mundum
gjarnan vilja eiga til skjóls á
Fróni, þótt ekki sé þau talin
af stærstu gerð í þessu landi.
Valhöll og Hliðskjálf.
Það er aðeins 10—15 kíló-
meters haf. milli syðri og nyrðri
bakka gljúfursins, þar sem eg
kem af því. Eg hefi lýs.t þessu
svo, að þarna komi hver stall-
urinn eða hjallinn af öðrum,
unz komið er að sjálfu fljótinu.
Þegar upp frá því kemur, þá
tekur við enn hrikalegra lands -
lag', því að náttúran hefir verið
enn athafansamari nórðan þess
en sunnan. Astæðan er sú,
segja þeir, sem vit hafa á, að
úrkomur hafi verið meiri norð-
an til og þess vegna hafi móðir
náttúran haft betri ,,verkfæri“
til að vinna störf sín með þar
en fyrir sunnan fljótið, þar sem
landinu hallar frá brúninni til
suðurs.
Þarr.a hefir hverju fjalli ver-
ið gefið nafn. Þar blasa við
Keópspýramídinn, Musteri
Eúddha, Musteri Zóróasters,
musteri, sem kennd eru við
indversku guðina Shiva og
Vishnu, en það eru tvö nöfn
fyrst og fremst, sem eg rak aug-
un í. Annað er Valhallar-slétta,
sem er rennisléttur klettarani,
er gengur til suðaustur og skag
ar nyrðri brúnin það lengst til
suðurs. Skammt frá enda hans
gnæfir glæsilegur tindur, flatur
að ofan, og nefnist hann Hásæti
Óðins, Hliðskjálf sjálf, þar sem
sér um veröld alla. Af þesum
stað sér að minnsta kosti um
víða vegu, svo að nafnið á vel
við.
Gróður 3ja Ianda.
Miklagljúfur er í þjóðgarði,
sem ber nafn þess. Þar er fjöldi
ma.nna starfandi, er hafa eftir-
lit með gróðri, hlynna að hon-
um, ef með þarf, leiðbeina
gestafjöldanum og hafa eftirlit
með því, að öllum reglum sé
hlýtt. Þar eru reglur til dæmis
svo strangar, að það varðar
»Egg3|tsund“ er nú, mjög- í -tízltu ví.ða erkemiiíi,. en ,þá synda keppendtir m«$. egg í .skéið í
mumúnum, ein& og .myndin .sýnir. Þetta ,cru annars suodmeyjar í Berlín, Hvevnig værí aó
reyna þetta í Sundböllinni hér?
refsingu, ef menn gera tilraun.
til að handsama dýr, sem þar
kunna að vera. Náttúran á að
fá að vera í friði á þessum stöð-
um, því að henni má þakka það,
sem þar er til að gleðja mann-
legt auga.
Gróðurinn er líka ærið ein-
kennilegur. Á syðri bakkanum,
sem er 7000 fet yfir sjávarmáli;
er venjulegur bandaríkjagróð-
ur. Þar eru þau tré og þau gros,
sem hægt er að finna á stórum
svæðum í svipaðri hæð yfir
sjávarfleti. Öðru máli gegnir
hinsvegar, þegar komið er á,
nyrðri bakkann. Hann er í.
8200 feta hæð yfir sjávarmáli.
Þar vaxa tré og plöntur, sem.
finnast ekki annars staðar i
Bandaríltjunum, en eiga heima,
eru heimamenn í Kanada, sen/v
er í 2000 km. fjarlægð ti5<
norðurs. Og hvað er svo þar h
milli — hver er meðalvegurw
inn? Hann er að finna niðri á
botni glúfursins, eða öllu held-*
ur útskoti frá því, þar sem tr#
og plöntur vaxa er hvergi finn~
ast í Bandaríkjunum annars
staðar, en eru algengar, þegar
komið er suður í Mexíkó. Að
sumarlagi er hitamunurinn á
syðri bakkanum og gljúfur-
botninum að jafnaði 17° C., en
að auki er rakinn að sjálfsögðu
miklu meiri niðri við fljótið en
uppi á bakkanum, sem er í um;
það bil sömu hæð yfir sjávar-.
fleti og Hvannadalshnjúkur.
Ofurhugap laðast að.
Eg gat þess í grein minni uns
Niagarafljótið og fossana í því„
að þeir hefðu laðað að sér of~
urhuga, er fóru ýmist yfir þá
gangandi á línu eða létu stinga
sér í tunnu, er var síðan ýtt á
flot, svo urðu Guð og lukkarr
að ráða því, hvar þeir næðuE
landi, eða hvort þeir náðu,
nokkru landi — lifandi.
Colorado-fljótið hefir haft
sömu áhrif á fjölmarga menn.
Það eru nú 75 ár síðan fyrst var
farið niður eftir því, þar sem
það rennur um Miklagljúfur, fj
lítilli bátsskel. Síðan hafa
margir reynt og sumum tekizt,
en ekki öllum. Mörgum þótti
það dirfskuverk áður fyrr að
fara á ferju.yfir vatnsföll á Is-
landi, og' gerðu það ekki að
gamni sínu, en það hefir þó
vafalaust verið leikur saman-
borið við það, sem ferð um.
Colorado í Miklagljúfri er.
Bræður tveir, Kolb að nafni,
léku- þetta fyrir um þrjátíu ár-
úm, og þeir voru fyrstu memx
;er tóku kvikmynd af slíkri
jglæðraferð. Þeii’ eru nú búsettir
jí Grand Canyon-þorpi, þar, sem
jmenn koma jafnan að gljúfrinu
•frá suðri. Tv.isvar á dag sýna
þeir. ferðamö.nnum kvikmynd-
’i'na af. ferðalagi sínu, og eg get
ékki sagt annað eftir að hafa
íséð hana en það, að mennirnir
hljóta að . hafa verið sturlaðir,
er þeir lögðu upp í ferðina, e£
þeim hefir verið kunnugt úm
það, sem þeir áttu í vændum.
Víða eru iðuköst í íslenzkum.
fljótum, en þarna rísa hol-
skeflur, þegar minnst vonum
varir, og þarna er aldrei ,,lag“.
En einhvem veginn komust
þeir heilir þessa leið, og eg gæti,
helzt trúað því, að þeir skilji. :
það ekki sjálfir, hvernig það
mátti verða. Gljúfrið er —
innan þjpðgarðsins — um 160
km. á- lengd, en þeir fóru enn./
lengri leið, því að ekki er hægt-
að setja bát á flot hvar sem era