Vísir - 17.12.1957, Blaðsíða 3

Þriðjudaginn 17. desember 1957
VlSIB
S
IGiiðm. Daníelsson skrifar
um nýju bæknrnar.
Opinberunarbók Lofts.
Loftur Guðmundsson: Jóns-
messunæturmartröð á fjall-
inu helga. Bókaforlag Odds
Björnssonar, Akureyri 1957.
Hef nú lesið Martröðina á
enda, sit þessa stundina aðgerða
laus og hugsa, líðan mín er því
líkust sem ég hafi étið yfir mig,
ég veit ég var neyddur til að
lesa allt of hratt og of mikið i
senn, svona bók er betra að inn-
byrða í smáskömmtum. Þvi að
ekki get ég sagt að hún sé spenn
andi aflestrar, hún er andskoti
þreytandi, enda þó að víða reki
maður upp stór augu, verði
hissa, glotti við tönn, hlæji jafn-
vel upphátt. Þetta er eins og að
lesa Opinberunarbók Jóhannes-
ar aftast í biblíunni: básúnu-
hljómur, englar, dýr, — allt í
djöfli og grænum sjó. Hver sýn-
in rekur aðra, þær ryðjast á-
fram, hrúgast upp, steypast
hver yfir aðra, eins og snjóflóð
og skriðuföll, eins og hnaus-
þykkt skýjafar í sunnanroki.
Maður fær að lokum svima og
þreytuverk í höfuðið af að
horfa á þetta, sljófgast, hættir
að horfa, hugsar sem svo: Þetta
er of mikið. Þurfti hann (Loft-
hr) endilega að taka svona
margt með í bókina? Hefði hún
ekki orðið betri ef hann hefði
Stytt hana dálítið?
En um hvað íjallar hún eigin-
lega? — Það skal ég segja ykk-
ur: Hún fjallar um yfirborðs-
hátt okkar mannanna, gerfilif,
múgsefjun, skrilmennsku og
skepnuskap, — aðallega um
þetta, held ég. en allt blásið upp
og skrumskælt, og það grátlega
og hörmulega sýnt í spéspegl-
um, sem gera hvað eina ó-
mennskt og hlægilegt. Og enda
þótt víða bregði fyrir snjöllum
persónulýsingum, þá er örlaga-
saga persónanna engin. Þetta
eru.allt ýmist upptrektar „gín-
ur“ eða hálfgínur, og maður
hefur enga samúð með þeim, og
er alveg sama hvernig með þær
er farið, hvort þær drukkna í
baðkerinu sinu, eru hengdar af
dansóðum múgi á Bankatorg-
inu, stungnar með rýtingi í
gúmbát úti á hafi, komist i há-
menningarráð eða stingi af í
flugvél til útlanda, alveg sama.
1 lok sögunnar, þegar kvenmað-
urinn, sem ýmist er nefndur
musterisgyðja eða lífskvæði,
gengur inn í búrið til górillap-
ans, þá hrærist ekki í manni
nokkur taug. Ekki heldur
þegar górillapinn flettir af
sér loðnum ófreskjuhamnum og
stígur út úr honum sem mennsk
ur maður og súperhímaður i
ofanálag og faðmar að sér lifs-
kvæðið og lappar í burtu með
það í stað þess að kyrkja það,
eins og maður átti von á.
Eg segi þetta ekki sem last
um bókina, öðru nær, mér kem-
ur ekki til hugar að lasta hana
með einu orði, ég er bara að
lýsa henni, eða öllu heldur gera
grein fyrir hvernig andrúms-
loft hennar verkar á mig, sem
auðvitað þykist ekki þurfa að
taka neitt af skensinu til sín.
Eg efast meira að segja um að
nokkur taki það til sín, það væri
þá helzt sjómannadagskabarett-
inn — eða auglýsti hann ekki
einu sinni syngjandi hunda og
heimsfrægan apa. Hvort hann
auglýsti líka „Beethoven fyrir
aftan rass“, það man ég ekki
svo gjörla. Kannske kvenfólkið
þá? — Nei, fjandinn hafi það.
Enda er kvenfólkið ekkert sál-
arlausara núna en það var í
fyrri daga, og ekkert lauslátara
heldur. I stjórnmálalífinu hefur
alltaf verið eitthvað um spill-
ingu, en það var ekkert betra á
dögum Fai’aóanna, Rómverj-
anna, Habsborgaranna og þeirra
kai'la: hrossakaup og sérhags-
muna streddiri alla tíð, meira
og minna, byltingar, múgmorð
og hengingar, engu siður en
núna á velmektai’árum þursans
í Rauðuskógum (Rússans) og
stáldrekans af sléttunni (Kan-
ans). Og hvenær hefur lýður-
inn ekki verið auðginntur til
þess að falla fram fyrir ein-
hverju goði?
Annars yrði það of langur
listi i lítilli grein að telja upp öll
þau fyrirbæri okkar tíma, sem
Loft’ur hleypir skoti á. Loftur
hefur skrifað bók sína undir
kjörorðinu: Staðreyndir eru
ekki til. Ekkert er sem það sýn-
ist. Hann hefur tileinkað sér
fyrstur manna hérlendis hina
nýju heimspeki Niels Bohr eðlis-
fræðings: Komplimentarismann
(tillíkinkastefnuna), þar sem
því er haldið fram, að enginn
atburður sé eins og við sjáum
hann, og þess vegna sé hægt að
komast nær hinu sanna með því
að beita likingum en raunveru-
Jeika frásögn.
Jájá, Loftur er snjall. Mar-
tröðin er afskaplega skemmti-
leg bomba, sem springur fram-
an í hátíðlega ásjónu vora með
háum hvelli og heilmíklum
skrauteldum, en meiðir mann
ekki vjtund. Framan af hélt ég
að þetta ætlaði ekki að verða
annað en revia í skáldsögu-
formi, en svo lyfti bókin sér upp
af því plani, hún varð þegar á
leið eins konar andlegt akrobatí,
— og enginn Islendingur, utan
Loftur einn, hefði getað framið
það.
Hrakningar og heiðavegir.
Pálmi Hannesson og Jón ’ ui’farinu fram yfir síðustu alda-
Eyþórsson: Hrakningar og
heiðarvegir. IV. Bókaútgáf-
an Norðri. Keykjavík 1957.
Ein er sú spurning, sem þrá-
faldlega kemur manni í huga
undir lestri þessarar bókar:
Hvernig stendur á þvi, að Is-
lendingum skyldi aldrei lærast
að gera sér þess konar fatnað,
að þeir gætu skroppið í næstu
sveit að vetrarlagi, að minnsta
kosti til næsta bæja, án þess að
stofna sér í beinan lifsháska.
Vetrai’ferðalögum var ekki
hægt að komast hjá, gaddhöi’k-
ur og moldöskubyljir virðast
hafa vei’ið daglegt bi’auð í veð-
mót. Engu að siður labbaði fólk
sig að heiman hálfbert og nest-
islítið eða nestislaust, ef ögn
rofaði í sortann. Og við tóku ó-
lýsanlegar þrautir, hungrið,
kuldinn og þi-eytan. Ef þrek
þessara ömui'legu ferðalanga
var með ólíkindum og einhver
sérstök hending eða heppni var
með í spilinu komust þeir til
mannabyggða oft skríðandi á
hnjánum aðframkomnir, hinir
sofnuðu út af í fönninni, og þótti
gott ef þeir fundust næsta vor,
þegar ísa leysti. I þessu landi
loðinna skinrta, virðist enginn
hafa látið sér detta í hug að gera
sér loðfeldi. Að grafa sig í fönn
villtur milli bæja, ég tala nú
ekki um uppi á fjöllum, jafngilti
sjálfsmoi'ði. Drottinn minn dýri
livað maður getur voi'kennt þess
ari berhentu og svöngu þjóð úti
á hjarninu, og hvað manni finnst
þetta allt fjarstæðukennt, þar
sem maður situr inni í stofuhit-
anum og hefur aldrei augun lit-
ið raunverulegan byl, hvað þá
komið út í þess háttar veður.
Fjói’ða bindi Hrakninga og
heiðavega flytur um þrjátíu
þætti, og enda þótt þeir Pálmi
sálugi Hannesson og Jón Ey-
þórsson hafi safnað efninu til
bókarinnai’, eru fæstir þættirn-
ir ski’ásettir af þeim. Mjög eru
þættirnir misvel ritaðir. Að mín-
um dómi skara tveir þeirra
fram úr: „Koldimm grima að
sjónum ber“ og „Hrakningar á
Fróðarheiði 1937“ báðir eftir
Þorstein Jósefsson blaðamann.
Sé ég ekki betur en Þorsteinn
gæti orðið þarfur lærifaðir
þeirra manna, sem skrá vilja
hrakninga- og slysasögur, því
að hann kann bersýnilega betur
til þeirra verka en flestir aðrii'.
Hi'essilegur er þáttur Sigui’ðar
frá Brún um ferð er hann fór
einn eíns liðs með stóran hóp
hesta sunnan af Síðu noi’ður í
Eyjafjörð, en það var um sum-
ar, og ekki lenti Sigurður í
hrakningum. — Vitanlega eru
mai’gir fleiri þættir i þessari
bók vel læsilegir, þó ég nenni
ekki að gei’a nánari gi'ein fyrir
því, og enginn er svo lélegur, að
hann eigi ekki rétt á sér í safn-
riti sem þessu, sem varpar
hvössu og köldu vetrai’ljósi inn
í hörmulegt skammdegisxnyrkur
íslenzkrar alþýðu nýliðinna og
löngu liðinna daga. Sýnin vekur
okkur hroll, en okkur mun hollt
að gleyma því ekki með öllu í
árgæzku síðustu áratuga, að á
voru landi, íslandi, hefur lengst-
um þurft mikið fyrir lifinu að
hafa.
Skósalan, Snorrabraut 36, hefur opnað í nýjum húsakynnum aS Laugavegi 100, undir nafninu
SKÚBCÐ AUSTURBÆJAH
Seljum sem fyrr.: Herra-, Kven- og Barnaskófatnað
JVýtekið fram nt.a.:
Spánskir háhælaðir kvenskór með aluminiumhæl, svartir,
(rúskinn og leður), ljósdrapp og Ijósmógrænir. — Svartar
kvenbomsur með loðkanti fyrir kvarthæl og háan hæl, inniskór
karla, kvenna og barna. Hvítir uppreimaðir barnaskór frá
Tékkóslóvakíu. — Barnalakkskór, karlmannaskór, svartir og
brúnir. — Verð frá kr. 185.00. — Vinnuskór, karlmanna frá
Tékkóslóvakíu, með þykkum gúmsóla, kr. 185,00.
Svartar mokkasínur, karlmanna.
SkófatnaðuM• ei* úvaltt tnovtnnnin «r/ nytsöm jtílatjýaf
SKÚBCB austuhbæjah
Laugavegi 100