Morgunblaðið - 08.04.1917, Blaðsíða 3

3 8. apríl 154 tbl.
MORGUNBLAÐIÐ
19.000,000
stangjr af Sunlight
sápsa ona seldar i
hverri viku, og er það
hin Besía sönnun fyrir
því, að Suníight sápa
hefir aiia þá kosti til
að bera, serrs henni eru
eignaðir, og að hán
svarar til þeirra eptir-
væntinga, scrn rnenn
hafa gjört sjer um
ágæti hennar
Verzlun Rússa..
Nokkru áður en stríðið hófst
voru augu manna farin að opn-
aet fyrir hinum mikla markaði í
Rússlandi, en aðallega er það þó
síðan að þjóðirnar eru farnir að
hugsa sér til hreyfings með það
að eiga viðskifti við Rússa. A
Norðurlöndum hafa t. d. mörg fé-
lög verið stofnuð í því skyni og
bandtimenn hafa eig-i síðuríhyggju
að auka viðskifti sín við Rússa,
sérstaklega ef þeir ætla að gera
alvöru úr því að halda uppi við-
skiftastyrjöld við Miðríkin að
ófriðnum loknum.
Þegar áður en ófriðurinn hófst
var verzlun Rússa orðin mikil.
Árið 1913 fluttu Rússar inn yfir
landamæri sín í Evrópu vörur
sem voru 1220.474.000 rúbla virði
og var það 17,7% meira heldur
en árið áður Helmingurinn af
þessu voru hrávörui en einn þriðji
vefnaðarvörur og iðnaðarvörur.
Og enginn efi er á því, að jafn
framt því sem þjóðin vex, þarfir
hennar aukast og henni lærist að
hagnýta sér hinar ótæmandi auðs-
uppsprettur, sem eru í landinu,
þá munu viðskifti hennar við aðr-
ar þjóðir margfaldast.
Árið 1897 voru 129.209.297 íbú-
ar í Rússlanai, en áríð 1913 hafði
þeim fjölgað svo, að þeir voru
orðnir 174.099.600. En þarfir
þeirra voru miklu minni heldur
en annara þjóða. Sézt það bezt
á þvi, að síðasta friðarárið var
allur vöruinnflutningur til Rúss-
lands eigi meiri en það, að tæp-
lega 20 króna virði kom á hvern
íbúa. Á sama tíma nam innflutn-
ingur Breta rúmlega 260 krónum
á hvern íbúa og innflutningur
Bandaríkjanna um 70 krónum á
íbúa. Og þótt Rússar geti ef til
vill aldrei náð Bretum, þá er full
ástæða til að ætla það, að innan
fárra ára flytji þeir tiltölulega jafn
ttikið inn eins og Bandarikin og
yrði þá innflutningur þeirra um
8190 miljón króna virði, án þess
láð sé fyrir því gert að þjóðin
muni stækka.
Síbería er aðalauðsuppspretta
Rússa. Síðan árið 1905 hafa þrjár
miljónir manna flutt sig búferlum
þangað og á árunum 1909—1913
var tveimur miljónum nýbyggja
úthlutað þar 48 milj. ekra af landi.
Á sama tíma voru lagðar 9500
versta (1 verst = % míla dönsk)
langir vegir. Er þetta eigi nema
’ lítið ' sýnishorn þeirra frámfara,
sem þar hafa orðið síðustu árin.
Áður en stríðið skall á skiftu
Rússar aðallega við Þjóðverja og
rúmur helmingur af öllum inn-
fluttum vörum kom frá Þýzka-
landi. Fóru þau viðskifti stöðugt
vaxandi. Frá Bretlandi fengu
Rússar þá urn 14°/0 af vörum
þeim, er þeir keyptu erlendis og
voru þau viðskifti óðum að minka
og eins viðskiftin við Bandaríkin.
Af innfluttu járngrýti, málmum
og málmiðnaði fengu Rússar 67%
frá Þýzkalandi, en 14% ffá Bret-
landi. Líkt var um vefnaðarvöru;
af henni fengu Rússar 42% frá
Þýzkalandi, en 13% fi'á Bretlandi.
Þjóðverjar stóðu auðvitað lang-
bezt að vígi með það að ná í
verzlun við Rússa, enda létu þeir
ekkert tækifæri ónotað til þess
að koma vörum sínum á mark-
að þeirra. Sendu þeir ótölulegan
fjölda verzlunarerindreka til Rúss-
lands á hverju ári, eins og til
allra annara landa. Og þeir hög-
uðu framleiðslu sinni og iðnaði
eftir því sem Rússum hentaði
bezt. Og það varð ef til vill aðal-
lega til þess að ryðja þýzlcum
vörum braut á rússneska mark-
aðinum. Auk þessa sendu Þjóð-
verjar eigi aðra verzlunarerind-
reka til Rússlands, heldur en þá,
sem kunnu rússnesku, rituðu öll
verzlunarbréf sin á rússnesku,
sendu út auglýsingar og vöru-
skrár prentaðar á rússnesku og
vöruverð reiknað eftir rússneskri
mynt En Bretar sendu þangað
fáa verzlunarerindreka; fæstir
þeirra kunnu rússnesku, öll verzl-
unarbréf voru rituð á ensku eða
þýzku og vöruverð reiknað eftir
enskri mynt. En mestur hnekkir
varð það viðskiftum Rússa og
Breta, þegar Þjóðverjar tóku
upp á því að veita rússneskum
kaupmönnum langan gjaldfrest.
En Bretar kröfðust jafnan gjalds
fyrir fram. Á þennan hátt tókst
Þjóðverjum oft að selja Rússum
brezkar vörur og gaæða á þeim
alt að 20%. Og þá er brezkir
kaupmenn þurftu að fá upplýs-
ingar um hag rússneskra verzl-
unarhúsa, þá urðu þeir venju-
lega að snúa sér til þýzkra kaup-
manna.
Enn ber þess að geta, að marg-
ir þýzkir erindrekar settust að í
Rússlandi og gerðust rússneskir
borgar. Þeir stofnuðu þar ótal
verzlunarfélög til þess að efla við-
skifti Þjóðverja og Rússa og gáfu
jafnaðarlega verzlunarskýrslur til
aðalskrifstofu í Berlín. Þessu starfi
halda þeir enn áfram, þrátt fyr-
ir ófriðinn, til þess að vera reiðu-
búnir að reyna að ná viðskift-
unum aftur undir Þjóðverja að
ófriðnum loknum.
Enn höfðu ÞjóðverjaT fyrir ó-
friðinn sett á fót óteljandi pen-
ingastofnanir í Rússlandi, til þess
að greiða fyrir viðskiftunum og
ná sem föstustu tangarhaldi á
rússneska markaðinum. Gengu
þessar stofnanir undir þýzkum,
frönskum og brezkum nöfnum.
Þegar ófriðurinn hófst | voru
þrí fjórðu hlutar af vefnaðar- og
málmiðnaðar-verksmiðjum í Rúss-
landi eign Þjóðverja, allur »kem-
iskur« iðnaður, 85 % af rafmagns-
stöðvum og 70% af gasstöðvum.
Ennfremur var námurekstur aðal-
lega í höudum Þjóðverja, svo og
skipasmíðástöðvar. Þjóðverjar
höfðu eiunig lagt 64 milj. sterl-
ingspujuia fram til rússneskra
járnbrauta og 3 milj. sterlings-
punda til banka þar.
Árið 1904, þegar Rússar áttu í
höggi við Japana, gerðu þeir
verzluno rsamning við Þjóðverja
og átti hann að standa í tólf ár,
eða fram að þessu ári. Frægur
rússneskur íjármálamaður M. Or-
ganovsky hefir sagt það, að sá
samningur hafi kostað rússneska
bændur rúmlega þúsund miljónir
rúbla. Til dæmis um það er tal-
ið að á,ður en sá samningur var
gerður, fluttu Þjóðverjar 106.000
vættir af rúg til Rússlands, en
árið 1911 fluttu þeir þangað
2.106.000 vættir af þeirri sömu
vöru.
Berklayeiki i Frakklandi.
»Times« hermir frá því, að berkla-
veiki hafa magnast mjög í Frakk-
landi síðan stríðið hófst. 100.000
hermenn hafa tekið veikina, og 80
þús. þeirra hefir orðið að senda
heim. Segir blaðið enn fremur, að
búast megi við þvi, að af þeim
frönskum hermönnum, sem Þjóð-
ar hafi hertekið, muni önnur hundr-
að þúsund vera með berklaveiki.
Þessi mikla útbreiðsla veikinnar
hefir aukið mjög á vandræði Frakka,
sem voru ærin (yrir. Þeir voru
nauðbeygðir til þess að koma upp
heilsuhælum fyrir 80 þús. sjúklinga,
en til þess þurfti ákaflegá mikið fé.
Stjórnin hafði í svo mörg horn að
líta, að hún gat eigi lagt fé þetta
fram, og því var eigi um annað að
gera, heldur en leita til þjóðarinnar
um samskot.
í októbermánuði árið 1915 átti
M. André Honnorat frumkvæði að
því, að stjórnin veitti nokkurt fje
til þess, að sjá berklaveikum her-
mönnum fyrir nokkurri hjúkrun
meðan strlðið stæði. En það fé
hrekkur skamt, þegar veikin er svona
mögnuð. Hefir því verið ákeðið sð
hver berklaveikur hermaður skuli
fá þriggja mánaða hjúkrun, áður en
þeir séu teknir úr hernum. En sú
hjúkrun er ekki fullnægjandi, og
þess vegna er leitað til þjóðarinnar
um það að hún leggi fram fé til
þess að koma upp heilsuhælum
handa hermönnunum.
Aður en ófiiðurinn hófst, dó tí-
undi hver maður í Frakklandi úr
berklaveiki, en af þeim sem létust
á aldrinum milli 20 og 40 ára dó
helmingurinn úr berldaveiki. En
sem sagt, veikin hefir magnast af-
skaplega síðant ófriðurinn hófst, sér-
staklega í hernum, því að þar gefst
henni gott tækifæri til þass að
breiðast út.
IJn þótt Frökkum takist nú að
koma upp heilsuhælum handa þeim,
sem berklaveiki hafa nú tekið í
1
hindinu sjálfu, þá verða þau hæli
alt of lítil, þegar herfangarnir koma
frá Þýskalandi. Til marks um það
hvað margir þeirra muni hafa tekið
veikina, er það, að af 230 örkumla
hermönnum, sem Frakkar heimtu
frá Þýzkalandi í júní s. 1. hafa milli
ij og 20 dáið úr berklaveiki.
Egyptaland.
Það var búist við því að Tyrkir
og Þjóðverjar mundu leggja kapp á
það ná Egyptalandi, eða að minsta
kosti Suez-skurðinum á sitt vald, en
þeir hafa haft í svo mörg horn að
líta, að engin regluleg herför hefir
verið farin þangað, enda ilt að kom-
ast að Egyptalandi að austan. Er
þar yfir eyðimerkur að fara.
Sir Arckibald Murray hefir nú
hrakið Tyrki svo langt austur á bóg-
inn, að engar líkur eru til þess, að
þeir hefji sókn þeim megin. Hafa
Bretar lagt s°° mílna langa járn-
braut frá Eyptalandi til Sýrlands og
þannig trygt sér alla flutninga þar í
milli.
Meiri hætta var Egyptalandi búin
af fjandskap Senussi Araba, að vestan-
verðu. Foringi þeirra Sidi Hamed
vildi að Bretar viðurkendu yfirráð
Senussi þjóflokksins á tilteknu Iands-
svæði. En er Bretar vildu ekki verða
við þvi sagði hann þeim stríð á
hendur í árslok 1915 og hélt inn i
Egyptaland með 30 þúsundir her-
manna. Voru i þeim her bæði
þýzkir og tyrkneskir liðsforingjar.
Herlið Breta í Egyptalandi var
mjög sundurleitt. í því voru brezk-
ir sjálfboðaliðsriddarar, létt vopnaðir
riddarar frá Ástralíu, fótgönguliðs-
menn frá Nýja Sjálandi, Búar,
Sikhar, Gurkhar, úlfaldariddarar frá
Bikanir, Egyptar, Sudannegrar, brezkt
sjólið og stórskotalið.
Senussi liðið komst nokkuð inn í
Egyptaland en var hrakið aftur. Á
jóladaginn 1915 beið það rækilegan
ósigur fyrir Sikhum og Nýja-Sjá-
landsliðinu hjá Messa Matruh og sið-
an fóru þeir hverja hrakförina af
annari unz þeir voru hraktir út i
eyðimörk og urðu að hafast þar við
f hinum strjálbygðu »oasis«. En i
febrúarmánuði síðastliðnum voru þeir
/