Morgunblaðið - 16.07.1917, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
tiltekið hve mikið hann á að hafa
lært til þess, að honum sé leyft að
ganga undir það próf, og alls ekki
til of mikils ætlast af þeim, sem
samþykkja að taka að sér og fara
með skip, sem kosta tugi þúsunda,
taka á sig ábyrgð á skipi og manns-
lifum og fá fyrir verk sín laun, er
jafna má við laun embættismanna,
þótt þeir verji einum vetri til að
undirbúa sig undir þetta atriði skip-
stjórastarfsins, sem lögboðið er.
Með lögum mun hvergi vera fyrir-
skipuð sundurliðun á verklegri þekk-
ingu þeirra, er frá Stýrimannaskól-
anum hafa útskrifast, og þó munu
flestir skilja það, að hún er engu
síður nauðsynleg en hin bóklega
þekking, því þar verður hvað að vera
með öðru til þess, að prófaðir menn
geti tekið að- sér skipstjórn.
Hér virðist það eiga að sitja í
fyrirrúmi, sem hvervetna meðal sigl-
ingaþjóða er hið síðasta. Hér eru
fyrst tekin próf í stýrimannafræði,
svo á að gerast stýrimaður og æfa
sig í því verklega, einmitt þegar
maðurinn er orðinn verkstjóri og á
að kunna alt, sem hann á löglegan
hátt getur skipað skipverjum að
vinna, og verið dómari þess, hvort
verk eru unnin ábyggilega og á þann
hátt, sem tíðkast á skipum.
Annars staðar læra menn alt hið
verklega fyrst, sanna þeim, sem skýr-
teini afhenda, að þeir séu fullvinna
hásetar (með sjóferðabókum sínum,
hafi þeir ekki verklegt próf eins og
t. d. í Englandi) og þá fyrst eru
þeim afhent þau skjöl, sem gefa
þeim rétt til að leita sér atvinnu sem
yfirmenn á skipum, ekki fyr.
Sá sem gengur undir fiskiskip-
stjórapróf i Englandi, er yfirheyrður
í bóklegri og verklegri siglingafræði.
Standist hann ekki hið bóklega próf,
þá er honum vísað frá að eins mán-
aðartíma, þá fær hann að reyna aftur,
en kunní hann ekki það, sem hann
er yfirheyrður í, verklegum störfum
á skipum áhrærandi, þá er honum
vísað frá Oj; fær ekki að ganga upp,
fyr en að ári liðnu. Þá áherzlu
leggja Englendingar á að yfirmenn
á fiskiskipum kunni til verka.
Til þessa hafa hin einu vottorð,
sem nemendur í stýrimannafræði hér
hafa lagt fram til inntöku og prófa
verið smálappar, hvar á hefir verið
ritað, að þessi eða hinn hafi verið á
þessu og þessu skipi, einhvern til-
tekinn tíma á fiskiveíðum eða öðrum
ferðum; ekkert getið um verklega
þekkingu mannsins og yfirhöfuð
sunduriaus skilriki. Annað hafa nem-
endur eigi átt kost á að fá. Nú er
þeim afhent sjóferðabók, og ætti hún
að verða til bóta, jafnt hér og ann-
arsstaðar og á henni ætti að mega
byggja. Við stöndum nú svo, að
þrátt fyrir fjölda prófaðra stýrimanna,
þá eru það að eins fáir menn, sem
réttindi hafa til að taka að sér skip-
stjórn á millilanda vöruflutningaskip-
um þeim, sem landið hefir eignast
og kann að eignast, og það á þeim
timum, sem menn alment óska eftir
að fáninn verði siglingafáni, sem
sýna má á öllum höfum. Er nú
ekki tími kominn til að athuga þetta
lítið eitt nákvæmar. Hvað vantar á
að íslenzkir yfirmenn geti siglt á
þeim millilanda vöruflutningaskipum
sem þann fána hafa við húnr Sé
það vankunnátta i því verklega eða
æfingaleysi, sem veldur því, þá er
nú kominn tími til að laga það. Sé
það vegna þess, að menn læri ekki
nóg til hins almenna stýrimanna-
prófs, þá verður að geri fyrirspurnir
til vátryggingafélaganna, fá að vita
hvað þau heimta og bæta því við
ptófin vanti eitthvað, svo að þeir,
sem vilja stunda millilandasiglingar,
eigi kost á að útskrifast þannig að
atvinnan veiði þeim greið, en eng-
inn má þó gera sér von um slíkt,
sé hann ekki fulikominn háseti, því
það er aðálmergur málsins og ekki
eins lélt að verða það og alment
virðist álitið hér.
A Isafirði eru svo margir dugn-
aðarmenn, sem kunna ýmsar veiði-
aðferðir og geta þess vegna kent
ungum mönnum, sem taka vilja eftir
og það mætti fá menn til að gefa
nieiri gaum að aðferðum. Kæmist
skóli á, sem auk stýrimannafræðinn-
ar heimtaði, að menn þeir, er próf
tækju, svöruðu við þau próf ýmsum
spurningum í verklegri sjómensku
og fiskiveiða-aðferðum og að tekið
væri jafnhart á vankunnáttu þar, eins
og i stýrimannafræðinni sjálfri —
þá kæmist hér á stofn fiskiskipstjóra-
skóli, sem allir mundu ánægðir með,
eða fyrirmyndarskóli í þeirri grein.
Það er hart fyrir eiganda að dýru
skipi með dýrum útbúnaði, að vita
engin önnur deili á manni þeim,
sem hann ræður til skipstjóra á því,
en að hann hafi staðist skipstjóra-
próf, að eins í öðru atriðinu, sem
skipstjóra ber að kunna, þ. e. í því
bóklega; það getur hann sýnt, en
ekkert því til sönnunar, að hann
kunni aðalatriðið: alt hið verklega,
er staðan útheimtir.
Vonandi kemst þessi skóli á stofn
á ísafirði og vonandi verður verk-
leg þekking á öllu því, er atvinn-
unni viðkemur látin vera ein af
greinum þeim, sem prófað er í, og
verði nokkur kensla í tungnmálum,
þá sé að eins kent og lesið í þeim,
það sem snertir siglingar; séu stýl-
ar gerðir, þá séu þeir um siglingar,
nógur tími til annars lesturs og
skrifta að afloknu prófi.
Sé tími það ríflegur að ástæða
sé til að kendar séu aukanáms-
greinar þá verður að velja þær svo,
að þær eigi við það, sem nemand-
inn er að gera að lifstarfi sínu. Eg
er nú svo gerður, að eg álít skip-
stjóra eða stýrimann miklu meiri
menn, ef þeir geta nokkurnveginn
óbjagað beðið um i búð, væru þeir
staddir i útlöndum, tógverk, sópa,
málningu, blakkír eða matvæli, held-
nr enn þótt þeir gætu skrifað ensk-
an eða danskan stýl upp á 7, um
hitt og annað efni, þar sem varast
væri að koma nærri þvi að minn-
ast á skip, eða þá að skip væri
statt í útlendri höfn og öll skips-
höfn stryki og aðrir kæmu i stað-
inn, svo að t. d. enska yrði þáferð
sameiginlegt mál á skipinu, en þann
sem stýra ætti öllnm frámkvæmd-
um á því vantaði öll orðin, sem
skipa ætti með, en kynni máske
talsvert í málinu að öðru leyti, lag-
leg frammistaða væri slikt.
Það kemur svo margt fyrir nú á
dögum, sem sýnir oss, að við för-
um að verða talsvert á eftir timan-
um, sem siglingaþjóð, og hart er
það fyrir sjómannastéttina islenzku,
sem nýlega kom fyrir hér á Reykja-
víkurhöfn: Danska skonnortu vant-
aði stýrimann, og meiraprófsmann
héðan langaði til að ná i stöðuna.
Maðurinn er ungur og efnilegur og
greindur maður, en hann treysti sér
ekki vissi, að hann kunni ekki að
segja til verka, en vinir hans réðu
honum til að segja skipstjóranum
satt, að hann kynni litið nema að
reikna. Af því skipstjórinn var í
vandræðum og vantaði stýrimann,
þá tók hann manninn, en á skipinu
er bæði bátsmaður og fullkomnir
hásetar, miklu færari til alls en verk
stjórinn sjálfur, stýrimaðuiinn.
Hvernig verður svo staða þessa
manns á skipinu og hvernig bera
svo hinir dönsku menn okkur sög-
una, sem ^iglingamönnum, þegar
íslenzkir stýrimenn ráða sig hér á
skip þeirra sem verða að segja skip-
stjóranum að þeir kunni ekki annað
en halda á blýant og reikna.
Reykjavík 14. júlí 1917.
Sveinbjörn Eqilson.
-------------------- r
Frá alþingi.
Nýungar.
Frv. um málskostnað einka-
mála flytur Einar Arnórsson í
neðri deild og með honum Magnús
Guðmundsson og Gísli Sveinsson.
Aðalatriði frv. er það, að þeim,'
er fær dómkröfur sínar í öllum
verulegum atriðum teknar til
greina, skuli goldin málskostnað-
ur, og metur dómari málskostn-
að svo, samkvæmt sundurliðuð-
um reikningi, er aðili gerir, að
telja megi þann, er málskostnað
fær, skaðlausan af málinu. Þó
skal sá jafnan gjalda málskostn-
að, hvort sem kröfur hans eru
teknar til greina eða ekki, sem
hefir
1. höfðað mál ófyrirsynju,
2. eigi sótt eða sækja látið sátta-
fund,
3. visvitandi og að þarflausu
dregið mál óþarflega lengi,
haft uppi vísvitandi rangar
kröfur eða skýrt visvitandi
rangt frá atvikum, er máli
skifta.
Málsaðiljum er heimilað að
semja um greiðslu málskostnað-
ar. Kostnað, sem áfellur eftir að
mál er tekið undir dóm og þar
til dómi er fullnægt, getur aðili
lagt undir úrskurð fógeta.
I greinargerð frv. taka flutn-
ingsmenn fram:
»Ákvæði löggjafar vorrar um
málskostnað eru bæði óljós 0g að
sumu ósamkvæm hver öðrum.
Dómvenjan hefir myndað reglur
um þetta efni að miklu leyti.
En sú er venjan, að málskostn-
aður er nær ávalt dæmdur stór-
um lægri en hann er í raun og
veru, enda þótt sá vinni málið,.
sem fær hann, og málstaður
hans sé glöggur og góður, og að
málskostnaður er látinn niður
falla, enda þótt annar hafi unnið
að öllu verulegu, en vafi þykir
á leika um málsatriði, hvort sem
sá vafi kemur af því, að tví-
mælisvert þykir, til hverrar nið-
urstöðu réttarákvæðin leiði, eða
hvort full sönnun sé leidd að
málsatvikum.
Af þessu leiðir annars vegar
það, að margar_réttarkröfur verða
látnar niður falla, af því að eigi
svarar kostnaði að bera þær und-
ir dómstólana, 0g hins vegar það,
að þrætugjarnir menn kynoka
sér eigi við að bera rangar kröf-
ur undir þá, af því að þeir treysta
því, að andstæðingur þeirra fái
þar af tjón, er þeir sjálfir verði
eigi dæmdir til að greiða honum
málskostnað eða að eins litinn
hluta hans.<
Tilgangurinn með þessu frv.
er að ráða bót á þessu og jafn-
framt að koma í eina hefid regl-
um um þetta efni.
2. Sigurður Sigurðsson og Pétur
Ottesen flytja í N. d. frv. um
viðauka við samþyktarlög
um kynbætur hesta.
Vilja þeir að bannað sé, að
viðlögðum alt að 100 kr. sektum,.
að láta graðfola eldri en iys árs
ganga lausa á afréttum eða í
heimahögum, og ef slíkur hestur
hittist gæzlulaus annarsstaðar en
í heimalandi eiganda eða geym-
anda, þá skuli farið með hann
sem ðskilafé.
Aðalástæða flutningsmanna fyr-
ir frv. er sú, að flakk graðhesta
geri alla viðleitni til hrossakyn-
bóta lítt kleifa eða framkyæman-
lega, og því sé nauðsynlegt að
banna þetta með lögum.
3. Frv. um gjöld til holræsa og
gangstétta á Akureyri
flytur Magnús Kristjánsson í E. d.,
og fer það fram á lieimild til að
holræsa- og gangstéttaskatt
á hús og lóðir á ýmsum stöðum
í bænum, jafnóðum og verkið
kemst til framkvæmda, en bæj-
arstjórnin á Akureyri hefir nú
ákveðið að hefjast handa í þessu
efni, þótt örðugt sé viðfangs,
vegna staðhátta og fólksfæðar.
Álit er komið frá allsherjar-
nefnd N. d. um frv. Einars Arn-
órssonar 0. fl. um stefnufrest til
islenzkra dómstóla.
Nefndin leggur eindregið til,
að frv. verði samþykt með tveim
smávægilegum breytingum, sem
nefndin heíir gert á því.