Morgunblaðið - 13.01.1919, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Enn um hrossakynbætur
Eg þykist þess fullviss, að fleiri
en eg finni til þess, hvað við Is-
lendingar erum langt á eftir öðrum
siðuðum þjóðum í kynbóta starf-
semi á búpeningi okkar.
Af því að þetta verða örfá orð,
sem eg skrifa, ætla eg að eins að
snúa mér að kynbótum á hross-
nm, enda gildir að mestu leyti hið
sama um annan búpening, sem við
höfum undir höndum.
Eg býst við að það líði eigi á
löngu, að byrjað verði að leggja
járnbraut hér á landi, og eftir að
einn járnbrautarspottinn er kom-
inn, mun það fljótt sýna sig, að
við höfum nóg að starfa fyrir
hana; og þá mun hver járnbrautar-
álman reka aðra. Para mun með
hana líkt og fór með símann, að
fleiri vilja fá en hægt er að veita.
Þá er járnbraut er komin, smá-
hverfur hin miskunnarlausa þrælk-
un, sem hestar okkar hafa orðið að
þola frá landnámstíð.
Auðvitað verðum við að nota þá
til heimanotkunar, eú hin löngu og
erfiðu ferðalög smáhverfa, og við
það létfir okinu af þeim að meira
eða minna leyti.
Fyrir löngu liefðum við átt að
vera búnir að bæta hestakynið hjá
oTíkur, því ekki höfum við síður
haft þörf fyrir stóra og sterka
hesta nú og á undanförnum tím-
um, heldur en þegar járnbraut er
komin, en einhvern tíma þurfum
við að taka hrossakynbæturnar
föstum og réttum tökum.
Séu landsmenn sjálfir eigi megn-
ugir að gera þær ráðstafanir, sem
sannar krossakynbætur útheimta,
þá verðum við að láta okkur lynda,
að fá mánn frá útlöndum, sem
treysta mætti til að leiða okkur á
rétta braut í því efni.
f sumum héruðum landsins hef-
ir um mörg undanfarin ár verið
Hjúkrunarnefnd.
Skýrlsa próf. L. H. Bjsrnason
Morgunblaðið þykist vita, að al-
menningi muni þykja fróðleg't áð
vita hvernig starfsemi hjúkrmiar-
nefndar var farið, og birturn vér
hér því skýrslu þá, er formaður
hennar gaf stjórnarráðinu. Hafði
blaðið ætlað sér að birta þá skýrslu
fyr, en ýmsra orsaka vegna var það
ekki hægt.
Reykjavík, 17. desbr. 1918.
Eg leyfi mér, nú er afskiftum
mínum af inflúenzusóttinni fyrir
nokkru er lokið, að gera hinu háa
stjórnarráði, eftir umtali, nokkra
grein fyrir gerðum mínum.
gamkvæmt hæstvirtu bréfi, dags.
9. f. m., var mér eftir samfundi í
stjórnarráðinu daginn áður:
gerðar tilraunir til að bæta hrossa-
kynið, en að því sem eg t-il þekki,
hafa þær kynbætur komið að litl-
um eða jafn vel engum notum. Það
sýndist því síst úr götunni, að þeir,
sem að þeim hafa unr.ið án sýni-
legs árangurs, annaðhvort legðu
starfann niður eða gerðu þær kyn-
bótaumbætur, sem að haldi mættu
koma. Með því fyrirkoinulagi, sem
þeir nú við hafa, kasta þeir tíma
og peningum frá sér og öðrum til
ónýtis.
Eg hygg, að mistök þau, sem til
þessa hafa verið á allri okkar kyn-
bótastarfsemi, séu þannig til lcom-
in, aö eingöngu hefir verið hugsað
um, að hafa sæmilega stóra og út-
litsfallega graðhesta, en lítið eða
ekkert sint um að liafa stórar og
fallegar undaneldishryssur, svo eg
ekki tali um mistökin á uppeldi
hrossanna.
Það má fuliyrða, ao uppeldi á
lirossum er litlu betra nú en það
hefur verið í marga undanfarna
mannsaldra. En bætt meðferð á
hrossum er eitt áf aðal skilyrðum
kynbótanna.
Með bættri meðferð meina eg
ekki, að við þurfum að ala öll
okkar hross. Eg veit að það er með
öilu ómögulegt, en við verðum að
fara svo vel með þau, að þau verði
fylfullar liryssur lioraðar, þá getur
kynbótastarfsemin elcki náð til-
gangi sínum. *
Eiit af þeim mörgu mistökum
hjá okkur í hrossaræktinni hefir
verið, að við höfum látið tveggja
vetra hryssur fá fyl, og’enn frem-
ur hafa smáar og útlitsljótar eldri
hryssur fyljast. Hvori- tveggja
þetta er öfugspor á kynbótaleið-
inni. Hið fvr nefnda getur orðið
til bess, að koma í veg fyrir vöxt.
og viðgang ágæts hryssuefnis, en
um hið síðar talda er það að segja,
að þær eiga aklrei að eiga folöld,
svo framt sem hrossakynið á að
stækka. Hjá þessu er innau handar
að komast, ef þess er vandlega
„fyrir hönd landstjórnarinnar
falið í samráði við lögreglu-
stjóra og borgarstjóra Reykja-
víkur, að vinna að því að nauð-
stöddum íbúum bæjarins verði
veitt lijálp vegna inflúenzu
þeirrar, sem nii geisar, og
reyna yfir höfuð að lcoma
skipulagi á sjúkrahjálp þá,
sem unt verður að veita á
meðan farsóttin stendur sem
hæst' ‘.
Fyrsta verk mitt, eftir móttöku
bréfs þessa, um miðmunda 9. f. m.,
var að leita lögreglustjóra og borg-
arstjóra. En borgarstjóri lá þá rúm-
fastur óg komst eigi á hjúkrunar-
skrifstofuna fyr en fimtudaginn 21.
nóv., að sleptri heimsókn þar
sunnudaginn 17. s. m. Borgarstjóri
fylgdist þó alt af með öllum fram-
kvæmdum fyrir munn skrifara
hans, hr. P. G. Guðmundssonar.
Aftur á móti hittumst við lögreglu-
stjóri.
gætt, að láta ekki graðhe^ta ganga
með hryssunum.
í ýmsum sveitum, sem eg til
þekki, er verið að fyrirskipa að
vana alla tveggja vetra fola, sem
ekki eru álitnir hæfir kynbóta-
hestaefiii.
Yið það er ekkert að athuga ;
það er rétt spor, en svo kemur ó-
samræmið, og það er það, sem einna
verst hefir farið með hrossakvnið
upp á síðkastið: þessum óvönuðu
tveggja vetra folum hefir verið
á afrétt með tveggja vetra hryss-
um, on eldri graðhestum haldið í
girðingum, og sumstaðar hafa þejr
folar verið látnir fara á afrétt, sem
liafa verið svo af náttúrunni gerð-
ir, að það hefir ekki verið á ann-
ara færi en dýralækna, að vana
þá, en hlutaðeigendur annaðhvort
ekki náð til hans eða þá kynokað
sér við, að gera folann óskaðlegan,
úr því þeir ekki gátu fengið það
gert hjá þeim, sem vanur var að
vana fyrir 1—2 krónur í stað þess
að greiða dýralækni 10 kr. eða
meira fyrir vikið. Hvers má vænta,
meðan sleifarlagið er svona?
Sé luið sannur vilji þjóðarinnar
að bæta hrossakynið, sem eg efast
ekki um að er, þá verða þeir, sem
völd hafa, að kippa þessu og öðru-
sem aflaga fer, í lag, ef hrossakyn-
ið á að verða það, sem það getur
orðið, ef rétt er á haldið.
Hr. ráðunautur Sig. Sigurðsson
liefir í fróðlegri ritgjörð í Búnað-
arriti ísl. bent á, hvað Norðmönn-
um liefir á skömmum tíma tekist
að bæta brossakynið lijá sér. — Sig-
urður, sem að nokkru leyti hefir
haft valdið og peningana, hefði átt
að ganga að Islendingum og heimta
af þeim, að þeir í þessu fetuðu
í fótspor Norðmanna. Hann veit
vel, að ef hann liefði gert það. þá
hefði haxm með því sýn.t síg sjálf-
au vaxinn þeim starfa, sem honum
er falinn, og um loið auðgað ls-
léndinga, ekki einimgis fjárhags-
Við réðum það af, með samþykki
borgarstjóra, að hafa bækistöð í
Brunastöðinni í Tjarnargötn. Voru
okkur fengin þar tvö herbergi af
herbergjum borgarstjóra á 1. hæð.
Jafnframt var maður ráðinn á
skrifstofuna.
Við afréðum enn fremur þegar,
að skifta bænum í 13 reiti og setja
einn mann til e f t i r 1 it s í hvern
reit. Skyldu þeir menn rannsaka á-
standið hver í sínum reit, veita ó-
sjálfbjarga sjúklingum óumflýjan-
lega bráðabirgðarhjálp og síðan
skýra hjúkrunarnefnd sem allra
fyrst frá árangri skoðunar sinnar.
Menn voru sendir út í flesta reit-
ina samdægurs. Nokkrir reitir
urðu þó útundan þann dag, vegna
manneklu.
Var því, og vegna fyrirsjáanlegr-
ar mannfæðar að öðru leyti, samin
áskorun til manna um að gefa lcost
á sér til aðstoðar, enda fjölgaði
fólki eftir að hún kom út.
Vald konunnar
S]ónleik>.r í 5 þáttum,
leikinn af úrvals leikendum.
Gerist f New York.
Um þessa mynd þarf eigi
annað að segja en það að
allir verða að sjá hana.
Veldur þar eigi að eins um hið
mikla og spennandi efni hennar,
heldur emnig hitt, hvað aðal
lekmærin er framúrskarandi
föqur og hvað hún leikur sniidar-
leqa.
Sýuing stendur yfir i1/^ kl.st.
mmgmwamBmmsaaBamsmsm
lega, heldur 0 g einnig siðmenn-
ing'arlega.
Nti sem stendur er hátt verð á
hestum, en því nær koma þeir tím-
ar, að þeir íalla í verði, og það
kanske fyr en varir. — Upþcldi á
hrossum þeim, sem á annað borð
fá antiað en jörðina, er að verða
afar dýrt, og því er nauðsyulegV
að hátt verð lialdist á þeim, en
þess er ekki að vænta nema með
auknttm kynbótum og betra upp-
eldi.
Margir íslendingar ltafa garnan
af að eiga góða hesta og fara vel
með þá. Margir vilja borga offjár
fyrir þá; og margir hafa nú á seinni
árum keypt dýra hesta, en því mið-
ur suma af þeim ekki að því skapi
góða, enda lítið af sönnum gæðing-
um á boðstólum. Meira boðið af
hestum, sem kallað er að s'- r(SH
reitt innsveitar á milli bæja. Slíka
hesta má hvorki seljandi né tcaup-
andi kalla gæðinga, því með því
móti liætta menn að hafa smekk
fyrir sanna góðliesta, óg getur far-
ið svo. að gamli málshátturinn
sannist: „&>vo má iltu venjast, að
gott þýki.“
D. D.
Jafnframt voru læknar bréflega
beðnir að segja til brýnustu hjálp-
arþurfa.
Loks var þá þegar grenslast eftir
b r a u ð- o g mjólkurmágni
í bænum. Og kom þá í ljós, að að
eins 4 brauðgjörðarhús af 12 voru
starfrækt. og þó að eins 1 maður
vinnufær í þrcmur og 2 í einu. Ár-
degis daginn eftir voru 3 menit
sendir í einyrkjabrauðgjörðirnar, 1
í livern stað, og litlu síðar niaður
í fjórðu brauðgjörðina, Á einum
mjólkursölustaðnum,V esturgötu 12.
vantaði aðstoðarmann, og hann var
útvegaður samdægurs.
Sumjr eftirlitsmennirnir komn
með lengri eða skemmri lýsingar úr
reitum sínum þegar að kveldi 9.
f. m. Næsta dag voru koxnnar
viðunanlegar yfirlitsskýrslur úr
öllum reitunum. Var þá þegar svni-
legt, að ástandið í bænum var hið
í s k y g g i 1 e g a s;t a.
Framhald.