Morgunblaðið - 17.06.1922, Blaðsíða 2

MORGU NBLAÐIÐ
11A !H
í Zeitschrift fiir Deutsch'kunde
4. hefti, ritar Studienrat Próf. Dr.
Paul Herrmaun svo um þýðiug
Bjama Jónssonar frá Vogi á
Paust (I. hlutanum, Rvík 1920) :
„Þá er jeg kom fyrst til Mands
árið 1904, þá vissi jeg það af
hinu mikla höfuðriti Poestions um
íslensk málefni „Islándische Dich
ter der Neuzeit“, Deipzig 1897
442 áfr., að ekkert erlent skáld
hafði fengið svo mikið bergmál á
sagnaeynni sem , Heinrich Heine,
en að hinn „svali og fágaði“
Goethe hafði eigi fengið nema
fáa unnendur og þýðendur kvæða
sinna. Því óvæntara kom mjer
það við stúdentspróf í Reykjavík
i þýskri tungu, að ekki voru að
eins ljóð eftir Heine og Schiller
(er sakir hugsjóna sinna og mál
skrúðs hefir verið þýddur mikið
á íslensku) sögð fram og þýdd á
íglensku, heldur voru og af sjer-
stökum áhuga teknir heilir kafl-
ar úr Faust (sbr. bók mína: Is-
land in Vergangenheit und Gegen-
wart. Leipzig 1907 I, 157, 338,
341). A ferð minni um vatnsauð-
ugt suðurlandið hitti jeg læknis-
fræðinemia, er bar jafnan k sjer
Reclams útgáfuna af Faust; „eins
og Alexander Homer“, sagðihann
hlæjandi. Hann kunni og geisi-
mikið utanað úr honum, en ekki
hafði honum getist svo vel að
„Tasso“ og „Iphigenie“, en hon-
um og hans fjelögum þótti nú eigi
svo mikið til Heine koma sem
eldri kynslóðum.
Þessi vegsauki Goethes, einkum
Fausts, var að þakka framför í
þýskukenslu í hinum lærða skóla
þess smáa fiskibæjar við norður-
hjara (fyrst var Iþýskukensla
úyrjuð í skólanum 1845, 1904
voru henni ætlaðar 14 stundir á
viku). Mjer viar auðvelt að fá
sönnur þess, að þetta var einum
manni að þákka, er vissi, hvert
hann stefndi, þáverandi aukakenn
ara Bjarna Jónssyni frá Vogi (f.
13. okt. 1863; nú kennari í grísku
í háskólanum í Reykjavík og al
þingismaður). Þá er hann hafði
þýtt vel „Ingva konung“ úr 1.
bindi af Die Ahnen eftir Gustav
Freytag 1906 og „Ingva Hrafn“
1913, er síðan fengu í fylgi með
sjer ágætá þýðing á „Jiirg Jen-
atsch' ‘ ef tir Conrad-Ferdinand
Meyer, kom hann mjer á óvart,
þá er jeg var í fjórða sinn á Is-
landi í september 1914, skömmu
áður en jeg komst í myrkri og
þoku undan ásókn Englendinga
með æfintýrlegum flótta, og færði
mjer sýnishom af fyrirhugaðri
Faustþýðing sinni: Tileinkun, for-
máli í leikhúsinu og formáli á
himnum (prentað í Birkibeinum
III ár, bls. 89—94.). Þótt Eng-
lendingar gerði sig frá stríðsbyrj-
un að drotnum yfir hinum „ófyr-
irlátsama enda heimsins“ og
reyndi að eyða þýskri verslun og
þjóðversku, þá tók Bjami drengi-
lega málstað vorn og helgaði bestu
krafta sína æfistarfi sínu, Faust-
þýðingunni. Það er viðurkenning-
ar og eftirbreytni vert að Al-
þingi Mendinga veitti honum
styrk öll árin, þrátt fyrir illæri
í verðlagi og illa afstöðu til þess
að haxm gæti unnið óhindraður af
fjárskorti að þessu háleita verk-
efni. Að vísu eru íslendingar
n esta bókmentaþjóð heimsins, hin
bókmentum frá því á 11. öld,
og Bjarni og stjórnin gátu því
búist við, að þá er þýðingunni
vær] lokið, mundi hún komast inn
á hvern bæ, jafnvel þá afskekt
ustu. Yfir 450 áskrifendur höfðu
gefið sig fram, jafnvel þó lægsta
verð væri 20 kr. Síðian um jól
í fyrra er Faustþýðing Bjarna full
ger og gefin út, prýdd með mynd
Tischbeins af Goethe á Ítalíu og
andlitsmynd af Goethe eftir Stiel-
er, prentun og p/appír mjög vand-
að. Framan við er æfiágrip Goet-
hes og yfirlit yfir Faust eftir
dr. Alexander Jóhannesson*). A
48. % bls. leysir þessi ungi vísinda-
maður vel af hendi ætlunarverk
sitt að kynna íslenskum lesend-
um skáldið og manninn Goethe
eftir nýjustu rannsóknum og að
rita alþýðlegt yfirlit yfir Faust.
Það er einkennileg nautn að
lesa þessi dásamlegu ljóð, sem
eru oss kunn og kær frá bernsku,
svo iað vjer kunnum þau nálega
utanað, á þeirri tungu, sem þrótt-
mest er allra germanskra tungna,
sem stendur nær Eddukvæðunum
að öllu málfari en þýskan nú á
dögum biblíuþýðing Luthers. —
Bjarni hefur fylgt Goethe ná-
kvæmlega, haldið kveðandinni
trúlega og hefur jafn ósvikna
lýðing á hinum yndislegu köfl-
um um Grjetu, sem á eintölum
Fausts og á gáldravastrinu á Val-
borgarmessu. En hann hefur gert
hlútverk sitt erfiðara með því,
að hann hefur auk hendinganna
einnig ljóðstafi að hætti allra ís-
lenskra skálda fram á þennan dag:
í hverjum tveim 'vísuorðum byrja
þrjár fyrstu hendingarnar á sama
ljóðstaf, og er- höfuðáherslan á
hinni þriðju, en sú fjórða byrj-
ar aldrei á sama hljóði. Bjarni er
sjálfur skáld eins og annarhver
íslendingur, og talinn gott ljóð-
skáld, og ræður hann jafnvel við
hendingarnar, sem við ljóðstaf-
ina og hefur á nokkrum mótað
haglega ný orðtæki, er vafaliaust
munu bráðlega festast í íslensku
máli og hefur með þessum hætti
gert þýðingu, er verkar sem frum-
ort listaverk á íslensku. Hann fer
'langt fram úr fyrirrennurum sín-
iim á Norðurlöndum, Svíanum
Viktor Rydberg (Stockholmi 1876)
og Dananum Peter Hansen (K.-
höfn 1881, 21887; II hl. 1889).
(Dómur Ibsens um þá báða í
Samlede Værker X, 373, 388).
Bjarni hefur jafnvel tekið eftir
ósamræmi í stíl, er stafa af því,
hve fjöldamörg ár Goethe fjekst
við verkið,1 og hann hefur líkt
eftir því, án þess það veriri öðru-
vísi en í frumritinu. Mjög þakk-
arverðar eru og hinar stuttu at-
hugasemdir, til allrar hamingju
ekki ofmargar, sem þörf er á
til skilnings.
Nú getur hið dýpsta og dýrð-
legasta skáldverk vori, biblía leik-
mannanna borið eðljsfari Þjóð-
verja vitni á Ultima Thule. Frænd
ur vorir við heimsbautsbauginn
hafa áður orðið að búa undir
svipuðum örlagaþunga, sem vjer
nú og þeir eru meðal hinna ör-
fáu, sem hafa eigi yfirgefið oss
í hörmungum vorum, heldur sýnt
í verki meðiaumkun og samúð,
og nú geta þeir sannfærst betur
og betur um það, að án hinnar
margsmáðu, oftast óskildu þýsku
menningar getur heimurinn ekki
verið.
ugmannlegt andlit. Bros hans vegna 1 Ætli það hafi ekki ver$
hvarf ekki eitt augnablik; hann af því að lærisveinarnir áttu 1,vl
brosti eins og sofandi maður, er láni að fagna að fræðast af bonui»
dreymir eitthvað unaðslegt, eitt- og kunnu þar af leiðandi betur
hvað, sem haan þráir. Og í hvert að meta hann, en andstæðing,anl'
sinn sem augu okkar mættust, ir, sem forðuðust eins og heita»
brosti hann ennþá blíðlegar. Og eldinn að tileinka sjer kenningar
þegar hann kinkaði astúðlega hans. Og þessvegna tökum vjer
kolli, var sem hiann vildi segja: flestir vitnisburð lærisveina bailS
„Treystu hiklaust vináttu mína, gildiarj en frásagnir þær, er-skru®
af því að jeg ber heill og hag- ar hafa verið um hann í Talwúð’
sæld allra fyrir brjósti“. þessu helgiriti Gyðinga, er gen?'
Iloldtekja Amitabha. Hið jiarð- ur næst ritum Gamla testament'
neska hreysi, sem *sál Amitabha isins og mun vera mörgum öy«;
lifir í öld eftir öld. Og eftir ir.gum eins konar Nýja testament1-
þessu guðdómur gæddur yfirnátt-
úrlegri speki og alvisku. Tibet-
ingar trúa því að hann viti ekki
Kirkjan.
Þeir menn eru auðsjáanlega
Eftir Sig. Kristófer Pjetursson.
------ Frh.
*) Alexander hingað t til sá eini
íslendingur, sem hefir tekið doktors-
próf á Þýskalandi (Die Wunder in
Sehillers „Jungfrau von Orleans“.
Inaugural-Dissertation Halle, 1915).
pá er hann kom heim tók hann að
sjer kenslu í þýskum fræðum í há-
skólanum í Reykjavík, kennir þar
fornnorræn mál, og að auki þýska
bókmentasögu nýrri tíma, hefur og
æfingar í Gotnesku og nútíðarþýsku
(Árbók háskóla íslands 1920, 26,
27). Hann þýddi mjög vel „Mærin
frá Orleans' ‘ 1917 og vakti skiln-
ing manna á þýskum hugsunarhætti
með „Ljóð eftir Sehiller" (1917),
safn af annara manna þýðingum og
þýðingar útg. sjálfs á kvæðum
Sehillers, og 1919 safn af kvæðum
eítir Goethe og þar á eftir kvæð-
um eftir Heine, með góðum formál-
um og myndum höfunda. Sumarið
1920 kom „Fornnorræn málfræði“
og um haustið inngangurinn að Faust
eina þjóð sem lifir og hærist í1 Bjama Jónssonar.
Vitnisburður Sven Hedins.
Það er sem sumum andstæð-
mgum guðspekihreyfingarinnar
hafi verið það þyrnar í augum,
að heyra talað um sjerstaka
meistara austur í Tibet. Kemur
það ef til vill meðfram af því,
að það land má víst heita sama
sem lokað kristindóminum. Hins-
vegar segja guðspekingiar að
meistarar sjeu í ýmsum löndum,
þótt fæstir viti af þeim, enda
munu þeir ekki standa að jafn-
aði úti á strætum og gatnamót-
um til þess að kunngera mönn-
um hina andlegu yfirburði sína.
Það er þessvegna rjettast að
benda mönnuin á iað til er að
minsta kosti eitt andlegt mikil-
menni í Tibet, sem eftir lýsingu
Sven Hedins vel gæti verið einn
af meisturunum, án þess þó að
höf. þessara Hna vilji fullyrða
nokkuð þar um. En ummæli Sven
Hedins hafa töluvert gildi, sök-
um þess að það er áreiðanlegt
að hann hefir komist inn í Tibet,
þótt tregt gengi. Og eins og
mörgum er kunugt virðist Sven
Hedin hafa sæmilega dómgreind
til brunns að bera. Þar að auki
hefir hann kynst mörgum mönn-
um á ferðum súram, er hafa
sumir hverir þótt bera iaf öðr-
um, enda mun hann vera með
víðförlustu mönnum, sem nú eru
uppi.
Hann fjekk að heimsækja hinn
heilaga Taschi Lama, sem er eins
konar páfi þeirra Tibetinga. Sú
er trú Tibetinga að Búddha, er
þeir nefna Amitabha, endurfæð-
ist með þeim hvað eftir annað
og stjómi þannig kirkjumálum
þeirra. Er hver „páfi“ þeirra
þessvegna skoðaður sem helagur
maður. Sven Hedin fjekk þriggja
klukkustunda áheyrn hjá Taschi
Lama, hann minnist samræðu
þeirra í bók sinni „Transhima-
laya' ‘ og segir meðal annars:
„Undursamlegi, ógleymanlegi
Taschi Lama. Aldrei hefir nokkur
maður haft svo míkil og óaf-
raáanleg áhrif á mig. Ekki sem
guðdómur í mannlegri mynd, held
ur sem maður, sem í kærleika,
heilagleika og hreinlífi er kominn
svo nálægt takmörkum fullkomn-
unarinnar sem framast má verða.
Jeg mun aldrei gleyma augnatil-
liti hans, er ljómaði af óumræði-
legri gæsku, auðmýkt og mann-
kærleika. Jeg befi aldrei sjeð
slíkt bros, svo fagurt og göf-
aðeins alt, er hefir gerst og ger- er vilja verja krisnina fyrir kea'1'
ist nú, heldur og alt, sem mun ingunni um tilvist meistarann;1'
gerast í framtiðinni. Ja, jeg hefi J>að er sem þeir álíti að hún ko1111
ekkert á móti því að hann sje að einhverju leyti í bág við bibb
sjálfur Amitabha. Og víst er um íukenningar þær, er kirkjan heflir
það, að hann er óvenjulegur mað- tekið inn í kenningasafn sitt ^
ur, frábær, alveg óviðjafnanlegar kallað einu nafni kristindó111'
maður, sem á hvergj sinn líka*. l>að mun bg sanniast að kd111'
Jeg sagði honum að jeg teldi íngin um tilvist meistaranna ke10'
mig sælan að hafa sjeð hann, ur hvergi berlega fram í ritU'
og að jeg mundi aldrei gleyma ingunni. Þó mun hver sá mað'Or>
þessum stundum, sem jeg hafði ei vill halda þessari kenningu ‘l
dvalið í návist hans. Hann svar- lcfti, geta fótað sig á einhveui
aði að sjer mundi verða það um ritningarstað, ef honum vffir1
gleðiefni, ef jeg gæti komið ein- það kappsmál.
bvemtíma aftur“. (Sjá Sven Þegar litið er yfir kristniua
Hehin: „Transhimalaya I. 252 frá sjónarmiði Lúterskunnar, ‘et
danska útgáfan.) sem yfir andlega flatneskju
sjá. Allir eru jafnir. AuðvitaÓ
Vitnisburður lærisveina. er eitthvað minst á helgun manria-
Líkurnar fyrir því að meistar- en það er meira til málamyædar>
arnir sjeu þessi andlegu mikil- þar sem það er vafasamt, hvor*
menni, sem þeir eru sagðir, er nokkur sanntrúaður maður 'inn'
í launinni fólgnar í vitnisburði ,an lúterskunnar geri ráð fyrir
lærisveina þeirria og hinni því nær nokkur maður geti orðið heilaí'
takmarkalausu lotning, er þeir ur fyr en þá ef til vill eftir upP'
bera fyrir bræðram sínum. Og risuna á efsta detrí- Kirkjan ge^'
þegar svo athugað er, hverskonar ur átt marga ötula kennimenn>
rrenn lærisveinar meistaranna eru, en heilaga. menn hefur hin san»'
þá kemur það í ljós, að sumir íúterska. kirkja aldrei eignast, a®
þeirra eru að minsta kosti víð- því er alment hefur verið álití®’
frægir gáfumenn og orðlagðir — hefur aldrei orðið svo andleía
ir það, hve ósjerplægnu lífi þeir f-jáð, jafnvel þótt móður hennar>
hafi lifað. Eoa með öðram orð- kaþólska kirkjan hafj haft mörS'
um: menn, er hafa sjálfir náð um heilögum mönnum á að skipa-
frábærlega miklum vitsmuna- og „Vjer erum allir jafnir fyrir hiU'
siðferðisþroska. Þó bera þeir því Um eina“, segja kennimenn BuÞ
nær takmarkalausa lotning fyrir erskunnar.
meisturunum. ! En þetta kemur til af því,
En það geta samt verið skiftar kirkj/an hefur glatað svo mör£(
skoðanir manna á þessum mikil- Um fræðsluatriðum, sem hún áU1
mennum. Þegar Kristur kom fram upphaflega. Og þegar svo einhveíj
á Gyðingalandi fyrir um tvö þús- ir verða til þess að færa benu1
und áram, urðu eins og kunnugt þær kenningar, sem hún hefur
er skiftar skoðanir um hann. Þó týnt, heim í hlaðið, þá bregs^
er hann af mestu guðspekingum
talinn meistari sjálfra meistar-
anna. Þeir voru til, er skoðuðu
hún oft illa við, og kveðst aldrel
bafa haft þær til varðveislu.
Sem dæmi þess, mætti betida
Krist sem svikara, jafnvel þóttj.á kenninguna um hin ýmsu
aðrir álitu hann vera einhvem l verustig, er bæði guðspekingar
hinn mesta og fullkomnasta fræð- j 0g spiritistar tala svo iðule?a
ara, er þeir gátu hugsað sjer. Og um í ritum sínum. „Vjer höfu111
ef einhverjir úr fjarlægum lönd-
um hefðu komið í meistaraleit til
Fariseanna og hinna ritningafróðu,
ekki nema einn himinn“, seg.1a
kirjusinnar nú á dögum, „og balll‘
ætti að duga. Kenningin um þes-^
um þær mundir, sem Kristur tók mismunandi himna eða tilverusriú
til að kenna, >eru ekki miklar getur ekki samrýmst kenninglllT1
líkur til þess að Farisearnir kristindómisins.“
raundu hafa bent á hann sem
>einn af meisturunum. Það eru
því alveg eihs miklar líkur til
að slíkir leitarmenn hefðu farið
erindísleysu,eins og þessir menn,!
sem mig minnir að getið er um
Gengi erl. myntar.
„Facklan' ‘, að hafi farið að l
leita að meisturunum í Tíbet. Sterlingspund
Khöfn 16. júní
Fariseamir báru Kristi margt mis- j Dollar
jafnt á brýn, jafnvel þótt fæst jVíiii-k
af ásökunum þeirra hafi verið pænshar krónur
tekið upp í frasagnir Nýja testa- (Norskar krónur.............. 79-
40-d5
20.dú
4.62V2
1.50
U9>
3á
mentisins. ( Franskir frankar ..
En lærisveinar hans bera hon-1 Svissneskir frankar
um> nokkuð annan vitnisburð en Lírur....................
andstæðingar hans, Fariseamir 0g Pesetar.................
hinir ritningafróðu. En hvers Gyllini....................
88-20
23-^
73.0°
180.2^