Morgunblaðið - 13.08.1924, Blaðsíða 3

M0RQUNBLABI9
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag- 1 Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuói,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
Ufh.
Frh.
Firndarmenn skiftust þegar í
byr.jun í þrjár nefndir.
1. nefnd átti að ræða hvað gera
skyldi ef pýskaland vísvitandi
vanrækti að uppfytla skilyrði
Dawes-tillaganna. Mætti kalla
þessa nefnd vanrækslunefd.
2. nefnd var falið Ruhrmálið
til meðferðar, hvenær og á hvaða
hátt pýskaland yrði aftur veitt
f.íárhagsleg og almenn yfirráð yf-
ir Ruhr, mætti kalla nefnd þessa
Ruhruefnd. Eins og áður hefir
verið tekið fram, bygðust Dawes-
tillögurnar á þeim grundvelli, að
Pýdkaland yrði aftur fjárhagsleg
heild því sjerfræðingarnir álitu
þetta fyrsta skilyrði® fyrir því,
að f járhagur pýskalands kæmist í
jafnvægi og þeim væri ekki trú-
andi fyrir láni fyr en þetta væri
komið í lag.
3. nefnd átti að ræða um yfir-
færslur skaðabótagreiðslnanna frá
'Pjóðverjum til Bandaríkjanna og
væri því rjettast aið kalla nefnd
þessa yfirfærslunefnd.
Nefndir þessar settust á rök-
stóla og lögðu von bráðar nefnd-
aráiit kíu fyrir sameinaðan fund,
þó ekki aiiar í senn. Vanrækslu-
nefndin varg ásátt um að slkaða-
bótanefndin í parís hefði vald til
að skera úr, hvort um væri að;
ræða raunverulegar vanrækslur
eða ekki, enda hafði Mac Donald
lofað Herriot þessu, þegar hann
var í París hjérna á dögunum.
Svo er mál með vexti, að Frakkar
cru í meiri hluta í skaðabótanefnd-
inni, og þeir vilja fyrir en'gan mun
rýra vald hennar. — Fundurinn
fjelst á, að skaðabótanefndin gæti
úrskurðað hvort um vanrækslur
^æri að ræða síðar meir, en lán-
t'eitendur að fyrirhuguðu 40 milj-
úna sterlingspundaláni, rísa önd-
^erðir gegn þessu. pað eru breskir
°g amerískir bankar sem gefið
hafa von um að veita pýdkalandi
þetta lán. Ameríka tekur aðeins
óbeinan þátt í fundinum, þeir hafa
einungis áheyranda (observer) á
honum, en það ern engu að síður
Bandaríkjamenn og ensku lánveit-
endurnir sem að miklu leyti geta
náðið úrslitum fundarins, með því
að kynoka sjer við að láta fje af
hendi rakna, ef þeim finst trvgg-
ÍQgin fyrir lánsfjenu ófullnægjandi.
Lánveitendur hafa fulltrúa á
íhndinum, sem fylgjast með í öllu
sem fram fer. Ennfremur hefir
útanríkisráðherra Bandaríkjanna,
■^ughes, verið í London um þess-
ar mundir, þó ekki beinlínis vegna
^úndarins, en það ier engin vafi á,
að það hefir verið tekið mildllega
tjllit til hans. Bandaríkjamönnum
^eðjast ekki að nefndaráliti van-
rækslunefndar, þeim fanst var-
hugavert að skaðabótanefndin
hefði úrskurðarvald og auk þess
var annað í nefndarálitinu, sem
þeim fanst ennþá varhugaverðara:
Ef pýskaland vísvitandi van-
rækti skilmálana, þá var hverjum
einstökum aðila heimilt að fara
sínu fram gagnvart pýskalandi.
Frakkar börðust fyrir þessari
heimild með hnúum og hnefum
og Englendingar ljetust fallast á
þetta, það var með öðrum orðum
ekki loku fyrir það skotið að rík-
isheild pýskalands yrði skert í
annað sinn. pað var engin furða
þótt lánveitendum yxi þetta í aUg-
um. Nú var heimilað að lama
greiðslugetu pýskalands með líku
kjaftshöggi og Ruhrhertakan var.
Lánveitendur krefjast sem eðlilegt
er, að endurgreiðsla landsins sje
sem öruggust, og neituðu því að
lána grænan eyri á þessum grund-
velli. Nú var komið í óefni. pað
komu fram ótal tillögur þess efnis
að miðla málum. pað yrði of langt
mál að slkýra frá hverri einstakri
tillögu, sem borin hefir verið fram,
enda hefir engin þeirra orðið end-
anleg lirlausn. Frakkar halda sjer
dauðahaldi í skaðabótanefndina og
rjettindi hennar til að dæma um
hvort pýskaland uppfylli skilmála
tillaganna á samviskusamlegan
hátt, en enskir og amerískir lán-
veitendur hika við að veita lánið,
ef skaðabótanefndin á að vera
æðsta dómsvald í þessu efni.
Um þetta hefir verið þóf síð-
ustu dagana og fundinirm hefir
hvorki miðað fram eða aftur.
Skaðabótanefndin hefir verið
beðin um að Ikoma til Lundtína og
sumir meðlimir hennar eru farnir
þangað.
pað hefir altaf verið í ráði að
bjóða pjóðverjum á fundinn en
Bandamenn eru iekki sammála um,
á hvaða grundvelli þeim skuli
boðið. Hinsvegar 'hafa pjóðverjar
lýst því yfir, að þeir ætli ekki að
ómaka sig til Lundúna aðeins til
að skrifa undir ályktanir fundar-
ins. peir krefjast heimildar til að
ræða málin. Og það væri óneitan-
lega skynsamlegast að gefa þeim
levfi til þess. Að hvaða gagni
Ikæmu allar ályktanir fundarins
ef Pjóðverjar neituðu að skrifa
undir?
Nefndarálit yfirfærslunefndar
hefir Verið samþykt á sameigin-
legum fundi. pað skiftir minna
máli hvernig haga á yfirfærslun-
um og verður því ekki minst frek-
ar a þetta að sinni.
pýðingarmeira er að sameigin-
legur fundur hefir samþykt nefnd-
arálit Ruhr-nefndarinnar. pessi
samþykt er eitthvert það merki-
legasta sem gerst hefir á fund-
inum. Að vísu hlaut fundurinn að
taka ákvarðanir í þessu máli því,
verkefni hans var að koma tillög-
unum í framlkvæmd, en þáð' hefði
mátt búast við meiru þjarki um
þetta mál. pýskaland fær full
fjárhagsleg og almenn yfirráð yfir
Ruhr fyrir 15. október í haust.
En Frakkar hafa engu lofað um
að fara með herinn þaðan fyrst
um sinn. (Frh.)
Höfn, júlí 1924.
Tr. Sv.
Ouðimiiidup ThoB*steinssony listmálari.
Hu'gljúfinn góði, hjartaprúði drengur,
horfinn á burt þig lítur vinaskarinn.
Grátklökkur bærist gleðimálsinsstrengur
Gúðmundiír Thorsteinsson — að vita farinn,
þig, sem hjer vakti vorsins gléði hljóma,
varst eins og söngvin „þröstur" meðal blóma.
Leit jeg þig mitt, í ljúfú barna-inni,
Ijómuðu’ í augum gleðibrosin fögur;
þau voru sæl að sitja í nálægð þinni
s.já þig, og heyra þínar kátu sögur.
Yndi þeim veittir — aldrei barnið gleymir
æskan þig kveður saknar þín og dreymir.
Leit jeg þig gleðja, gamla, jafnt sem unga,
gastu þar einnig fundið rjetta strenginn.
Gastu þar hrundið lífsins leiða þunga,
luktust upp sýnir — hrvggur var þá enginn.
Lífið þú sýndir, leik og brosum vafið
langt yfir fólksins mæðustuúur hafið.
IVlundin var hög, og myndir kunni ljóða,
málarinn sýndi æfintýra heima.
Lundin var heið og hneigð til alls þess góða
hjartað var blítt — og þráði sig að geyma
búrtu frá hroka og heimsins yfirlæti.
Höfðinginn rjetti, í listamannsins sæti.
Hugljúfinn góði, hjartaprúði drengur,
hvíl þú nú rótt í skauti þinnar móður.
Leiðið þitt prýði ljúfar blómastengur,
leiki þar blær-inn angurvær og hljóður.
Söngfuglar kveði sólarljóð þar yfir. •
Sálin þín frjáls á vegum drottins lifir.
Kjartan Ólafsson.
Konungsglíman á Þinguöllum 1B74.
Diötal uið síra Sigurð Bunnarssan.
Sr. Sig. Gunnarsson.
(myndin tekin af honum sjötugum).
Mjög er liún í minnum höfð
konungsglíman á pingvöllum
1874, þó fáir núlifandi mennþekki
tildrög hennar eða viti um nokk-
ur nánari atvik hennar. En það
vita allir, sem um hana hafa heyrt,
að það voru guðfræðiskandídatar
tveir, sem sýndu Kristjáni níunda
og föruneyti hans, íslenska glímu,
þeir Sigurður Gunnarsson og Lár
us Halldórsson. •
Morgunblaðið hitti sr. Sigurð
Gunnarsson að máli þ. 7. þ. m.,
þegar 50 ár voni liðin frá þeim
degi, sem hjer um ræðir, og spurði
hann nákvæmlega um atburð
þenna. Síra Sigurður er ern og
hress enn þann dág í dag, eins og
allir vita, sem hann þekkja, þó
hann sje nú 76 ára að aldri.
\
Sr. Lárus IlaUdórsson,
(myndin tekin af honum fimtugum).
forstöðunefndin 'hefði boðið kon-
ungi, að honum yrði sýnd íslensk
glíma. Tókum við í fyrstu dræmt
í það, að geta nokkuð við það átt,
og sögðum, að forstöðunefndinni
hefði verið nær, að hugsa fyrir
því ögn fyrri. Gelkk í nokkru
þjarki um þetta. En svo fór, að
við sjera Lárus Halldórsson, þá
báðir nýbakaðir prestaskólakandí-
datar, gáfum kost á því, að við
skvldum sýna glímuna.
Enga. höfðum við leikfimisskó,
eins og nú tíðkast; en laglega,
hvítbrydda, íslenska skó höfðum
við með okkur þarna, því við
höfðum glímt þar nokkra undan-
farna daga. Glímubelti voru held-
ur engin til, nje annar útbúnaður,
er að glímum lýtur nú.
Aðúr en lengra er farið, segir
S. G., vil jeg geta þess, að sjera
Lárus Halldórsson frá Hofi í
Vopnafirði, var sambekkingur
minn í skóla, og vorum við jafn-
aðarlegast sessunautar, — hann
oftar fyrir ofan mig en hitt.
Hann var fyllilega meðalmaður
á hæð, vel vaxinn, fríður og karl-
mannlegur, hafði meira en meðal-
Tildrögin.
Hver voru tildrög þess, að þið
sr. Lárus Halldórsson sýnduð
glímu fyrir konungsfylgdinni á
Pingvöllum 7. ágúst?
Jeg var staddúr á pingvöllum
dagana 5—7. ágúst, á pingvalla-
fundinum, segir sjera Sigurður.
Við vorum þar saman margir stú-.
dentar, 0g höfðum tjald fyrir okk- burði var aKætlega snarpur.
ur. Stúdentafjelag okkar var þá
nýlega stofnað. Við vorum ný-
staðnir upp frá snæðingi í tjald-
inu þann dag, 7.ág., er þangað kem-
Helgi Helgason skólastjóri. Vat
hann í forstöðúnefnd hátíðahald-
anna. ,Var honum mikið niðri fyr-
ir. Skýrði hann okkur frá því, að
Glíman.
Var það að, svo að segja
þegjandi samkomulagi milli
okkar, að við skyldum reyna að
vanda glímuna sem best við gæt-
um, sæta lagi að sýna brögð og
varnir sem skýrast, fremur en
leggja kapp á að fella hvor ann-
an. Við skyldum glíma drengi-
lega, og fylgja sem best öllum
þeim glímureglum, sem þá voru
tíðkaðar.
Var okkur nú fylgt úr tjald-
inu að bölkkum Öxarár. Hafði
mannfjöldinn myndað þar hvirf-
ing og stóðu allir útlendingarnir
inst. Gengum við inn á mitt auða
svæðið. Kom konungur þá fram á
svæðið, og með honum Hilmar Fin-
sen landshöfðingi. Kynti lands-
höfðingi okkur lauslega fyrir kon-
ungi. pví næst tók konungur sjer
stöðu nokkra faðma frá okkur.
Studdist hann þar við staf sinn,
hermannlegur á velli, eins og hon-
um var títt.
Gaf hann okkur því næst merki
um að hef ja glímuna.
Fer jeg nú fljótt yfir sögu. Við
tóíkum þrjár skorpur, og reyndum
að haga glímunni eins og fyr seg-
ir. Er glíman stóð hæst, og við
fórum að herða sókn og vörn, tók-
um við eftir því, að svo var sem
konungur væri á nálum; enda
hrópaði hann þá rjett á eftir:
,,For Guds Skyld, bræk ikke
Benene“, og er líklegt, að honum
hafi þá verið í minni slysið á
Öskjulilíð.
En við skeyttum þessu engu og
hjeldum uppteknum hætti, þangað
til í 3. skorpunni að konungur gaf
oíkkur bendingu um að1 hætta.
Gekk liann þá til okkar, tók
innilega í hönd okkar og þakkaði
okkur fyrir skemtunina.
Hvernig var glímunni svo tekið,
og hver ummæli fjékk hún?
Við gátum, eigi fundið annað, en
lconungi og öllum áhorfendum,
innlendum og erlendum, hafi lát-
ið sjer vel líka glíman, þó enga,
opinbera viðurkenningu fengjum
við fyrir hana.
Hefði forstöðunefndin farið þess
á leit við okkur stúdenta, fyrr en
þetta, að sýna glímu, t. d. áður en
við fórum úr Reykjavík, hefðu
verið betri tök á að sýna glæsi-
legri og fjölbreyttari glímu en
þarna var auðið.
i
Glímuiðkanir í þá daga.
Hvað var annars um glímuiðk-
anir á skólaárum yðar, spyrjum
vjer sjera Sigurð.
Jeg held mjer sje óhætt að full-
yrða, að helmingur allra skóla-
pilta hafi þá iðkað glímur. Flest-
ir Ikomu þeir ekki óundirbúnir til
glímunnar heiman úr sveitunum^