Morgunblaðið - 27.11.1940, Blaðsíða 5

'JMiðvikudagur 27. nóv. 1940.
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
RltBtjðrar:
Jön Kjartansson,
Valtýr Stefá-nsson (AbyrgOarm.).
Ang-lýsingar: Árni Óla.
Ritstjðrn, auglýslugar ogr afgreiÖBla:
Austurstrsetl 8. — Slml 1800.
Áakriftargjald: kr. 8,50 & m&nuVl
lnnanlands, kr. 4,00 utanlands.
f lausasölu: 20 aura elntaklC,
25 aura meO Lesbðk.
Sextugt tónskálð
1. desember
að hafa heyrst raddir í þá
átt, að ekki væri viðeig-
• andi að minnast 1. desember,
að þessu sinni, vegna „ástands-
ins“, sem nú ríkir í landinu.
'Og það er ekki alveg laust við
að ámæli hafi heyrst í garð há-
skólastúdenta fyrir það, að þeir
gangast nú fyrir hátíðahöldum
kenna dag, með svipuðu sniði
og áður. í; þessa átt gengur
grein, er Skúli Guðmundsson
oalþm. ritar í Tímann í gær, þótt
hún sje bygð á nokkuð öðrum
f orsendum.
Stúdentar eru síður en svo
ámælisverðir fyrir það, að gang
ast nú fyrir hátíðahöldum 1.
-desemher, eins og að undan-
.förnu. Þeir hefðu þvert á móti,
verið ámælisverðir, ef þeir
hefðu Látið hátíðahöldin falla
;niður að þessu sinni.
Þegar Island var hernumið
10. maí s. 1. var því skýlaust
yfirlýst af Bretum, áð þeir
myndu á engan hátt blanda
sjer inn í stjórn landsins og að
hinn erlendi her skyldi hverfa
hrott úr ilandinu jafnskjótt og
stríðinu væri lokið. Þessu lof-
• orði Breta treystum við, og við
megum aldrei sýna minsta lit
á því, í orðum eða gerðum, að
við vantreystum því að þetta
loforð verði haldið. Af því leið-
•ir líka það, að við megum alls
ekki ,láta hernámið verða til
þess að draga úr okkur kjark
í sjálfstæðisbaráttunni, heldur
<eigum við að stefna þar að settu
marki, með einurð og festu.
Það er alger misskilningur,
sem fram kemur í grein Skúla
fiGuðmundssonar, að 1. desem-
her hafi verið haldinn hátíð-
legur undanfarið til minningar
um sambandslögin, sem slík.
Hátíðahöldin 1. desember hafa
verið haldin til minningar um
íullveldisviðurkenningu lands-
'ins. Þetta mikilvæga spor í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar,
sem stigið var 1. desember
.1918, er jafn’merkur viðburður
þótt sambandslögin sjeu hoyf-
ín úr sögunni. Þessvegna nær
Friðrik Bjarnason, tónskáld í
Hafnarfirði er sextugur í
dag. Hann er fæddur að Götu í
Stokkseyrarhreppi 27. nóv. 1880.
Faðir hans, Bjarni Pálsson, var
organleikari við Stokkseyrar-
kirkju, og höfðu forfeður Frið-
riks verið forsöngvarar við þá
kirkju mann fram af manni, enda
af hinni kunni Bergsætt, en af
þeirri ætt eru margir af fremstu
tónlistarmönnum vorum komnir.
í móðurætt er Friðrik einnig
kominn af hinni mestu merkis-
ætt. Móðir hans, Margrjet Gísla-
dóttir, var afkomandi Jóns í
Marteinstungu, bróður síra Fi-
ríks að Vogsósum. Þeir voru
Magnússynir Biríkssonar Magnús-
sonar Björnssonar, prests að
Melstað, Jónssonar Ogmundsson-
ar hiskups. Er Margrjet nýlátin í
hárri elli.
Tónlistarhneigð Friðriks Bjarna
sonar kom snemma í ljós, og mun
faðir hans hafa haft sterka löng-
un til þess, að sonurinn fengi sem
fyrst notið tilsagnar í tónlist, en
það fór á annan veg, því að
Bjarni druknaði, þá er sonurinn
var aðeins 7 ára að aldri, og voru
þá ekki lengur neinir möguleikar
á því, að kosta hann til náms.
Er Friðriki það ennþá minnis-
stætt, hversu sárt hann tók það,
þá er móðir lians varð að selja
allar söngnótur þær, er faðir
hans hafði átt, til þess að bæta
úr brýnustu þörfum heimilisins.
Friðrik ólst síðan upp hjá móð-
ur sinni, sem barðist áfram með
börnum sínum við fjárskort og
erfiðleika. En 19 ára gamall fer
hann hingað til náms. Lauk liann
kennaraprófi við Flensborgar-
skólann árið 1904. Næstu árin á
eftir fæst hann við ýms störf, en
þó einkanlega við kenslustörf
austan fjalls á vetrum, og á þeim
árum fær hann hina fyrstu til-
siign í brganléik hjá föðurbræðr-
um sínum Jóni og ísólfi Pálssyni.
Árið 1908 er hann ráðinn sem
söngkennari við Flensborgarskól-
ann, og er hann þá jafnframt
skipaður kennari við Barnaskóla
TTafnarfjarðar. Ilefir hann gegnt
því starfi síðan, og er hann því
nú elsti starfsmaður Hafnarfjarð-
arbæjar.
Það, hvað Friðrik Bjarnason
tónskáld liefir komist langt á
sviði tónlistarinnar, sýnir best
hve miklum hæfileikum hann var
búinn, óg hversu áhugi hans og
þrautseigja var og er óþrjótandí,
---skráð hefir síra
Garðar Þorsteinsson
Friðrik Bjarnason.
armönnum Dana. Síðan hefir
Friðrik verið tvívegis erlendis við
nám bæði á Norðurlöndum og í
Þýskalandi.
Friðiúk Bjarnason hefir komið
mikið við sögu Hafnarfjarðar þau
32 ár, sem hann hefir starfað hjer.
Kenslustörfin hefir hann rækt af
alúð og samviskusemi, en auk þess
hefir hann borið uþpi tónlistarlíf
bæjarins á margan liátt. Árið
1913 gerðist hann organleikari við
fríkirkjuna, en ári síðar, þá er
Hafnarf jarðarkirkja var reist,
varð hann organleikari við hana,
og hefir verið það síðan. í því
starfi sem öðru hefir Friðrik ver-
ið heiil og óskiftur. Kirkjuleg
tónlist hefir verið honum sjerstak-
lega hugleikin, og organistastarf-
ið heillaði hann þegar í æsku, og
það hefir verið honum ljúft jafnan
síðan.
Árið 1912 stofnaði hann karla-
kórinn „Þrestir“, og stjórnaði
hann honum í 12 ár. Ilann hefir
stjórnað fleiri kórum um lengra
eða skemra skeið; má sjerstaklega
nefna kvennakórinn „Erlur“, sem
starfaði í 7 ár undir leiðsögn
hans.
Tónsmíðar Friðriks Bjarnason-
ar erú margar hverjar þegar orðn-
ar þjóðkunnar. BæðiJ með iitgáfu-
Friðrik Bjarnason er á margan
hátt sjerkennilegt fónskáld. ;í
öllum tónsmíðum sínum er liann
sjálfstæður og sjerkennilegur. Lög
hans eru yfirleitt heilsteypt og
þróttmikil, laus við alla væmni.
Þau kitla ekki eyrun við fyrstu
kynni, en verða því geðþekkari,
því oftar sem maður heyrir þau.
I tónsmíðum Friðriks kemur
greinilega í ljós samviskusemi
hans og nákvæmni. Hafa lög hans
hlotið hina bestu dóma meðal
þektra kunnáttumanna bæði utan
lands og innan, og munu þau
vafalaust eiga sjer langan aldur.
Friðrik Bjarnason er einn af
þeim mönnum, sem ekki sækjast
eftir vjðurkenningum eða vegs-
auka. Oft liefir hann átt kost á
störfum utan Ilafnarfjarðar, sem
eru meir áberandi og hærra laun-
uð en þau störf, sem hann hefir
haft á hendi, en hann hefir aldr-
ei viljað taka þeim boðum. Hann
ann Hafnarfirði af lífi og sál, og
fyrir bæ siim vill hann starfa.
líann er áð eðlisfari óvenju trygg-
lyndur, og þar sem hann er, þar
er hann heill og óskiftur. Hann
þekkir Hafnarfjörð og umhverfi
hans flestum öðrum betur. Hann
er hvörttveggja í senn sögumað-
ur með ágætum stálminnugur og
fróður, og liefir glögt auga fyrir
fegurð náttúrunnar og margvís-
legum filbrigðum hennar. Hraun-
ið hafnfirska, hrufótt og úfið við
fyrstu sýn, en unaðsríkt, friðsælt
og auðugt af tilbrigðum við nán-
, ari kynni, hefir löngum heillað
hug hans; það á einhvern skyld-
leika við hans eigin sál. Úti í nátt-
úrunni dvelur hann oft á björt-
um sumarnóttum og margar af
tónsmíðum hans enduróma af tign,
friði og helgi slíkra stunda.
Friðrik Bjarnason er kvæntur
Guðlaugu Pjetursdóttur frá
Grund í Skorradal. Ilefir sambúð
þeirra verið hin ástúðlegasta, enda
er hún manni sínum samhent og
hinn ákjósanlegasti lífsförunaut-
jþað vitanlega engri átt, að ekki; ]’eKar ;l l)aíi er ,,ann er
kominn yfir tvítugsaldur, er
hann fær fyrstu tilsögnina í org-
elleik. Má þó vafalaust fullyrða,
megi minnast 1. desember nú,
•enda þótt allir væru sammála
um, að sambandslögin væru
«jálffallin úr gildi, vegna ^at-
burðanna sem gerðust í Dan-
rnörku 9. apríl s. 1. Einmitt
vegna þess, að við höfðum full-
veldisviðurkenninguna, gátum(
við stigið það stóra spor í sjálf-
stæðismálunum, sem stigið var
af Alþingi 10. apríl s.l., er
að hann er einn af fremstu organ-
leikurum vorum og einn af lærð-
ustu tóilfræðingum þessa lands.
Enda hefir hann ekki látið neitt
tækifæri ónotað til þess að afla
sjer frekari mentunar í þeirri
starfsemi og tónsmíðum li^fir | nr jjún er sjálf listhneigð, en auk
Jiann lagt drjúgan skerf af þess hin mesta ágætiskona.
Hafnfirðingar og aðrir þeir,
Snmarið
1912 fór hann utan
iseðsta stjörn landsins og utan-jfyrsta sinni. Stundaði hann þá
ríkismálín voru tekin í hend-, tónlistarnám í Danmörkn og Sví-
nr íslendinga sjálfra. þjóð. Naut hann tilsagnar í org
Það er þess vegna síður en elleik hjá þektum kennara, en
ssvo ástæða til að amast við, að stundaði jafnframt nám í söng og
1. desember sje haldinn hátíð-j tónfræði við kennaraháskólann í
legur áfram, til minningar um Kaupmannahöfn. Kvntist, hann þá
iíjiHvétiii Islands.
iiegar mörgum af fremstu tónlist-
mörkum fyrir tónlistarlíf þessa
lands. Árið 1912 gaf hann út 10
lög eftir ýmsa höfunda, útsett
fyrir karlakóra. Kemur þar fyrsta
sinni lag eftir hann sjálfan fyrir
almennings sjónir. Náðu þessi lög
þegar miklum vinsældum. Árið
1915 gefur hann út hefti með 6
sönglögum eftir sjálfan sig. Var
á meðal þeirra lagið Hóladans við
texta Jónasar Guðlaugssónar. Síð-
an hefir hann gefið út mörg
sönglagahefti og nú síðast 24
sönglög frumsamin á síðastl. ári.
Auk þess á hann í handriti margt
stærri tónverka fyrir orgel. Fyrir
nokkrum árum samdi hann há-
tíðarsöngva til siings við áramót,
og er það tvímælalaust eitt hið
besta, sem við eigum af því tagi.
l>á liefir hann um margra ára
skeið átt drjúgan þátt í útgáfu-
starfsemi skólasöngva, og verið
formaður í þeirri nefnd, sem haft
hefir þau mál til meðferðar.
sem tónlist unna, árna tónskáld-
inu og konu hans heilla og bless-
unar á þessum heiðursdegi þeirra,
og óska þeim gæfu og gengis í
framtíðinni. G. Þ.
Lúðrasveit Rcykjavíkur
Hljúmleikar í Iðnó
síðastl. sunnudag
T úðrasveit Reykjavíkur, sen*
hefir upp á síðkastið
hefir bætt við sig allmiltlun*
mannafla, ljet bæjarbúa heyra
árangurinn af starfi sínu í Iðnó
á sunnudaginn var. Það er
sannarlega gleðiefni, að sjá og
heyra þessa mörgu áhugamenn,
sem sumir hverjir hafa starfað
að tónlistinni endurgjaldslaust
í áratugi. Sjer í lagi er það
þakkarvert á þessum tímum út-
varpsmenningarinnar, þegar
svo fáir fást til þess að taka
virkan þátt í tónlistariðkunum.
Það mátti undir eins heyra
að Lúðrasveitin hefir tekið
stakkaskiftum við þessa aukn-
ingu, sem hún hefir fengið.
Hljómfylling og öryggi hefir
aukist, svo um munar, og
sveitin lék á köflum af móðí
og krafti, sem hún hefir aldrei
áður sýnt. Um hljómmýkt eða
fínleik er sjaldan að ræða hja
lúðrasveitum, en þó virðist
hljómurinn hjá Lúðrasv. Rvík-
ur fullgrófur á köflum, og tón-
hæfni ekki altaf jafn hárviss
og æskilegt væri. Það dró
nokkuð úr áhrifunum, að húsa-
kynnin eru of lítil fyrir þessa
tegund tónlistar, og hljóm-
magnið virtist stundum ætla að
sprengja salinn.
Einsöngvari Lúðrasveitarinn-
ar var, eins og svo oft áður,
Pjetur A. Jónsson. Það þarf
sannarlega ekki lítið raddmagn
til þess að syngja með 30
manna lúðrasveit, en Pjetur
sýndi það, að hann er enn hinn
sami hetjutenór og kafnar ekkl
undir því nafni. Á háu tónun-
um var það hann, sem yfir-
gnæfði lúðrasveitina, en hún
ekki hann.
Stjórnandinn, Albert Klahn,
hefir unnið sveitinni mikið og
þarft verk með því að skipu-
leggja hana og auka. Á hans
kredit-reikning má sjálfsagt
skrifa flestar ef ekki allar þær
framfarir sem þessi hljómleik-
ur bar vott um, og þá ekki hvað
síst nákvæmnina og hin ágætu
samtök.
Áheyrendur voru ekki ýkja
margir, en ljetu ánægju sína
óspart í ljós.
E. Th.
Rafveita í Ólafs^
vík og Sandi
Höskuldur Ólafsson verkfræð-
ingur var í fyrri viku vest-
ur í Ólafsvík til að mæla fyrir
rafveitu í Fossá fyrir innan Ól-
afsvík.
Er mikill áhugi í Olafsvík og
Sandi fvrir að koma upp rafveitu
og hefir verið rætt um að fá afl
úr Fossá fyrir bæði kauptúnin.
Ekki er enn kunnugt um árang-
ur af rannsóknum Höskuldar á
vatnsmagninu í Fossá.
Vesturför Hardy-fjölskyldunnar
heitir amerísk kvikmynd, sem
Gamla Bíó sýnir í fyrsta skifti í
kvöld. Ep það ein af liinum bráð-
skemtilegu kvikmyndum í mynda-
flokknum um Hardv dómara og
fjölskyldu hans og snýst mest um
son dómarans, sem Mickey Rooney
leikur. Hafa nokkrar þessara
kvikmynda verið sýndar hjer og
verið vel sóttar og vinsælar eins
og alstaðar annars staðar í heim-
inúm. Þessi mynd, sem Gamla Bíó
sýnir nú, segir frá ferðalagi Hardy
fjölskyldunnar til „Vilta vesturs-
ins“. Er hún jafn skemtileg og
hinar fyrri Hardy-myndirnar.
Mál og menning gefur út heild-
arsafn af ritum Jóhanns Sigur-
jónssonar. Verður það í tveimur
bindum, og er fyrra bindið að
koma út þessa dagana.