Morgunblaðið - 15.08.1942, Blaðsíða 5

ILaugardagur 15. ágúst 1942.
Út*eí.: H.f. Árrakur, Reykjavlk.
Framkv.atj.: Siíffl* Jönaeen.
Rltatjörar:
Valtýr Stefánacon (AbyrvVaraa.).
Jön KJartanasou,
AugrlÝsingar: Árni Óla.
Rltatjörn, auglýaingrar og afxralbala:
Austurstræti 8. — Siaa! 1900.
! innanlanda, kr. 4,69 utanlanda.
Í1 lauaaaölu: 26 aura eintakiO,
20 aura metl Keabök.
j ÁakrlftarKJald: kr. 4,00 á mánuöi
furðulsg vinnubrógð
PEGA.E f orsætisráðherra
lagði stjórnarskrárbrevt-
Inguna frá síðasta þingi fyrir
Alþingi það, sem nú situr, til
fullnaðarsamþyktar, lýsti hann
yfir því af stjórnarinnar hálfu
og Sjálfstæðisflokksins, að
þeirra ósk væri að þetta þing
heíðu mjög stutta setu. Fulltrú-
ar annara flokka, sem stóðu að
stjórnarskrárbreytingunni, tóku
undir þessi ummæli. Málgagn
Tramsóknarflokksins hefir og
marg oft haldið fram hinu
sama.
En hvernig hefir Framsókn-
arflokkurinn á Alþingi hagað
sjer?
Hann byrjaði með því að óska
, þess, að stjórnarskrármálið færi
í nefnd. Auðvitað var þetta til-
; gangslaust með öllu, því að sam
kvæmt stjórnskipulögum lands-
ins gat þetta þing ekki annað
við málið gert, en að samþykkja
það óbreytt. Samt var látið und-
an og málið sett í nefnd.
Þegar málið er komið í nefnd
sendir Framsóknarf lokkurinn
Ihið eftirminnilega brjef, þar
'ðem hann býður hinum flokk-
unum upp á samstarf um lausn
aðkallandi vandamáia, gegn
því skilyrði, að þeir leggi kjör-
dæmamálið á hilluna!
Þegar þessu þinglega(!) til-
boði hafði verið hafnað, gerir
Framsóknarflokkurinn þá kröfu
. að settar verði í gang útvarps-
umræður um þetta mál. Reynd-
. ar hafa þrisvar eða fjórum sinn-
um farið fram útvarpsumræður
um málið, og það hefir verið
þrautrætt á öllum framboðs-
: fundum á landinu fyrir svo sem
1 y> mánuði. Þjóðin hefir kveðið
upp sinn úrskurð í málinu, sem
varð þannig, að nál. % kjós-
• enda, er þátt tóku í kosningun-
um tjáðu sig því fylgjandi.
Hvaða skrípaleik er Fram-
sóknarflokkurinn hjer að leika?
Er hann að gera sjer leik að því
. að tefja þingstörfin?
En ekki nóg með það, að
Framsóknarflokkurinn geri alt
til þess að tefja fyrir afgreiðslu
þessa máls á Alþingi, heldur er
hann þess á milli að leika þann
- eindæma loddaraleik, að reyna
að telja þjóðinni trú um, að
kjördæmamálið standi í vegi
þess, að heilbrigt samstarf
flokka geti hafist á Alþingi.
Hvað er í veginum fyrir því,
að slíkt samstarf geti hafist nú
þegar? Vissulega ekkert, enda
hafa allir flokkar, er standa að
kjördæmamálinu tjáð sig fúsa
til slíks samstarfs. En valda-
hroki Framsóknar er svo mik-
131, að hún getur ekki hugsað
ájer samstarf, nema hún hafi
áður kúgað hina flokkana í
’-kjördæmamálinu!
1 T
BRESKUR LIÐSFORINGI
/\ f tvennu illu eruð þið
skárri“. Þessi orð
voru oft töluð og samþykt af
mörg’um merkum íslending-
um, þegar bresku hersveit-
irnar birtust á Reyk.iavíkur-
höfn í maímánuði 1940.
ísland, þessi norðlæga eyja,
sem bygð er einbeittri sjálfstæðri
þjóð, var hernumin af þjóð, sem
átti í ófriði — mátulega snemma
til að koma í veg fyrir að Þjóð-
verjar tækju landið.
Nú, eftir tvö ár, er komið að
kveðjustundinni — því Banda-
ríkjamenn hafa tekið við her-
vörnum landsins af breska hern-
um og hinir stórlyndu íslending-
ar ljetu í Ijós tilfinningar sínar,
er þeir kvöddu fjelaga mína og
mig, með íslenska spakmælinu:
„Enginn veit hvað átt hefir fyrr
en mist hefir“.
Þessi afstaða hinna hljedrægu
tslendinga er fullkomin sönnun
þess, að bresku hermennirnir á
íslandi hafa unnið siðferðislegan
sigur. Breski hermaðurinn sýndi
hjer, eins og jafnan er hann dvel-
ur erlendis, að hann er fullkom-
inn heiðursmaður.
★
Það urðu engar óeirðir í sam-
bandi við hina einkennilegu
komu breska hersins til Islands.
Einasti maðurinn, sem var
verulega reiður var þýski ræðis-
maðurinn, dr. Gerlach, sem var
eldrauður í framan af vonsku á
meðan kona hans brendi leyni-
skjölum í baðherberginu.
★
íslendingar fóru ekki í graf-
götur með andstöðu sína og
sýndu kulda opinberlega. Því
hjer var kristin þjóð, sjálfstæð
í orðum og verki, sem átti elsta
þing í heimi . . . Þjóð ættuð af
víkingum, en sem öldum saman
hafði ekki sjeð hermenn, nje
vopn, og saknaði hvorugs.
Hið eyðilega fjalllendi, langir
firðir, grösug beitilönd, fjólublá,
rauð og blá hraun og hveradalir
fyltust af hermönnum og byss-
um, skriðdrekum og vörubílum,
bílum hundruðum saman og vjela
faratækjum af einkennilegum
gerðum, og loks komu sjóflug-
vjelar.
Dag eftir dag var unnið að
uppskipun úr birgðaskipum í
Reykjavíkurhöfn. Byssur, kol,
timbur, olíubirgðir. Meiri birgð-
ir, fleiri hermenn, fleiri byssur.
Alt fyltist af hermönnum.
★
Fyrst þaktist sljettlendið og
rætur f jallanna af gríðar miklum
tjaldborgum. Síðar voru bygðir
Nissen-kofar, heilir bæjir risu
upp áður, en vetur gekk í garð.
Hernáminu var lokið.
Frá Kanada kom Cameron
háfjallaliðið frá Ottawa og hin-
ar frönskumælandi skyttuher-
deildir frá Montreal. Síðar komu
Yorkshirehersveitir. Strandvirki
og loftvarnabyssur voru settar
við firði og bygð ból.
Einu sinni eða tvisvar komu
óvinirnir til að „skoða“ í Wulf-
Condor-flugvjelum, venjulega á
sunnudagsmorgnum á meðan
messa stóð yfir.
★
Það voru margir íslendingar,
KVEÐUR ÍSLAND
Nýlega birtist eftirfarandi grein í breska stórblaðinu
„Sunday Dispatch“. Hún er eftir breskan Iigsforingja —
nafns hans er ekki getið —, sem dvalið hefir hjer á landi í
tvö ár. Greinin er vinsamlega skrifuð og vel þess virði, að
hún komi fyrir augu íslenskra lesenda, þar sem gera má ráð
fyrir, áð liðsforingi þessi tali fyri munn margra f jelaga sinna.
sem skildu, að Bretar höfðu far-
ið viturlega að ráði sínu og að
það, sem þeir höfðu gert var
tímabært. En þrátt fyrir það var
nærvera hermannanna illa liðin
og vakti misræmi í hinu rólega
og löghlýðna lífi tslendinga. —
Ungu stúlkurnar í bæjunum
störðu köldum augum framhjá
hermönnunum og sýndu ytri
merki þess, að þær kærðu sig
ekkert um .kunningsskap við her-
menn.
Tvö ár eru liðin og dagar þess-
ara smáárekstra eru gleymdir.
En við vitum, að minsta kosti
frá sjálfum forsætisráðherra ís-
lands (Hefmanni Jónassyni. At-
hugasem vor), að breski herinn
hefir áunnið sjer virðingu fyrir
framkomu sína, í hugum þessa
norræna þjóðflokks.
Breski hermaðurinn á heiður-
inn af þessu sjálfur. Það kom
honum nokkuð einkennilega fyrir
sjónir að mæta kulda og skeyt-
ingarleysi, exi þá setti hann sjer
þá reglu að vera einnig hljedræg-
ur, en þó hjálpfús og vingjarn-
legur. Og er tímar liðu, þiðnaði
frostið. Börnin byrjuðu, eins og
börn gera altaf þar sem hermenn
eru á ferðinni. Þau gengu með
hermönnunum eftir þorpsgötun-
um og leiddu þessa ókunnu vin-
gjarnlegu menn.
Bón þeirra um súkkulaði var
aldrei neitað. í sveitinni knýttu
bresku hermennirnir sjer blóm-
vendi úr fíflum og sóleyjum og
hjálpuðu bændum að snúa heyi
þeirra og koma því í hlöðu.
Þegar veturinn gekk í garð
fóru hermennirnir á skíði og velt-
ust í skíðabrekkunum, eins og all-
ir Bretar gera þegar þeir eru að
læra á skíðum. Skíðasjerfræðing-
ar tslendinga höfðu gaman af
kútveltunum.
t Reykjavík, höfuðborginni
sjálfri mynduðust vináttubönd,
feimnisleg í fyrstu, en er borg-
urunum varð ljóst að Englend-
ingar og Skotar voru jafn áhuga-
samir fyrir bókmentum, listum
og hljómlist (og íslendingar eru
listrænir og gagnrýnir) opnuðu
þeir hús sín og síðan hjörtu sín.
★
Þetta var höfuðborgin. En það
var líka önnur hlið á málinu.
ísland er víðáttumikið, stórbrot-
ið land. Jafn stórt trlandi, en
íbúarnir eru aðeins 140.000. —
Hringin í kringum strendur
landsins urðu Bretar að vera á
verði gegn innrás. Það var langt
á milli varðstöðva og það varð
að byggja vígi í fjöllunum og
vera þar á verði. Það varð að
byggja vegi og halda þeim við,
áður en hinar löngu pólarnætur
gengu í garð. Einustu ljósin voru
hin undurfögru norðurljós, sem
í augum flestra hermanna voru
einkennileg, en áttu ekki sinn líka
að fegurð.
Veturinn var harður. Dögum
saman geisaði stórhríð, og dög-
um saman var snjókoma. Stund-
um kom alt í einu hláka, eða alt
í einu var komið hörkufrost, sem
gerði vegi alla ófæra.
★
Stórviðri voru gríðarleg. — í
febrúar geisaði stormur í 40
klukkustundir með 135 mílna
hraða á klukkustund. Enginn
maður gat staðið úti í þvílíku
veðri.
Nissen kofar fuku. Merkur
herlæknir fauk ofan í skurð og
ljet lífið. Fimm skip á Reykja-
víkurhöfn losnuðu frá festum og
rak á land.
Hermenn ljetu lífið af of-
reynslu. Hermenn, sem dóu á
verði. Hermenn, sem viltust í
myrkri og fundust látnir næsta
dag. Það voru undirforingjar og
aðrir, sem urðu úti í stórhríð.
Til viðbótar þessum hættum
voru leiðindi og einvera.
En koma amerísku sjóliðanna
og heimsókn Churchills var ó-
vænt. Það var ekki fyr en
snemma í vor, að amerískir her-
menn fóru að koma til landsins
að nokkru ráði og yfirstjórn
landsins var fengin Bandaríkja-
mönnum. En þá var lífið farið að
vera þolanlegra. Útvarpstæki
höfðu borist. E. N. S. A. skemti-
flokkar ferðuðust um landið. Her-
mennirnir höfðu sjálfir stofnað
sín á mílli íeikflokka. Ferðabíó
gerðu sitt til að stytta mönnum
átundir. Tíminn leið hægt og loks
kom vorið og heimfararleyfið.
Þeir okkar, sem hafa eytt
tveimur árum á þessum útverði
eru ósegjanlega þakklátir breska
flotanum. Nokkur þúsund menn
hafa komist heim í Ieyfi, undir
vernd flotans. Arásir hafa verið
gerðar á skipin en enginn hefir
slasast, nje látið lífið á ferðum
þessum.
★
Liðsforingjar og óbreyttir her-
menn úr breska hernum á tslandi
hafa sögu að segja, sem kann að
hljóma einkennOega í eyrum
þeirra, sem halda að ísland sje
að eins frosin eyja í norðri.
Þeir segja írá' hinum stóra
fiskiflota, frá hinum miklu þorsk
og síldveiðum, frá hinum miklu
harðfiskþurkunarstöðvum, frá
hinni stóru niðursuðuverksmiðj-
um, þar sem soðin er niður hum-
ar og rækjur.
Þeir, sem koma frá Norður-
landi segja frá stórum fjárhóp-
um, sem eru á beit í fjalllendinu
á sumrum og sem reknir eru til
bygða á haustin. Þeir geta sagt
frá landi hrikalegrar náttúrufeg-
urðar, frá ám, sem hringa sig í
dölum og þar sem þeir hafa veitt
— og jeg er hræddur um veitt
ólöglega — gríðarstóra laxa ogr
sjóbirting.
Þeir hafa sjeð ótrúlega fall-
ega sólaruppkomu, sem hefir
truflað hugmyndir þeirra uni liti
og náttúrufegurð og sólarlagið
hefir haft sín djúpu áhrif á þá.
Þeir, sem búið hafa nálægt fjöll-
unum hafa hrifist af mikilleikr
þeirra og hinni miklu voldugu
þögn.
★
Vörður höfuðborgarinnar er
hið mikla fjall Esja, „fjallið sí
breytilega“. Það er satt, því Esj-
an er aldrei eins, í tvö ár hefi jeg'
aldrei sjeð Esju eins, voldug með-
snjóhaddinn sinn, græn í sólskini.
En eitt breytist aldrei hjá her-
mönnunum, sem dvalið hafa á Is-
landi og það eru þær miklu mæt-
ur, sem eru gagnkvæmar milli
okkar og þjóðar, sem í fyrstu
hvorki var sammála gerðum okk-
ar, nje heldur skildi eðli okkar,
sem munu segja er við hittumst
næst: Þökk fyrir síðast.
Og svo kveðjum við tsland“.
Islands-
keppni í
golfleik
Eins og sjá má af fyrirsögn
þessari, er nú um helgina
að hefjast landskepni í golfi,
sem fram fer á golfvellinum við
Öskjuhlíðina. Eru keppendur
mættir frá Akureyri og Vest-
mannaeyjum auk Reykvíking-
anna.
Þetta er fyrsta landskeppnin
sem fram fer í þessari yngstu
íþrótt, sem stunduð er á Islandi,
en síðan 1935 hefir verið kept
um titilinn: Golfmeistari ts-
lands innan Golfklúbbs íslands,
sem á golfskálann og golfvöll-
inn við Öskjuhlíð og Reykvík-
ingar eru fjelagar í.
Gripurinn, sem nú er kept um
er fagur silfurbikar, sem nokk-
urir fjelagar 1 Golfklúbb ís-
lands gáfu í þessu skyni.
Keppendur verða 22, 12
Reykvíkingar, 7 Vestmannaey-
ingar og 3 Akureyringar.
Kepnin, sem fram fer á morg-
un, er undirbúningskepni undir
aðalkepnina og fá aðeins 16’
keppendur, sem þá ná bestum
árangri, að keppa áfram til úr-
slita.
Meðal keppendanna má eink
um nefna núverandi golfmeist-
ara Gísla Ólafsson, Gunnar
Hallgrímsson, tannlækni, sem
er golfmeistari Akureyringa og
Einar Guttormsson, lækni, golf-
meistara Vestmannaeyinga. —
Auk þeirra eru svo margir
skæðir leikmenn, sem munu
hafa fullan hug á því, að gera
þeim sigurinn torsóttan.
FKAMH. A SJÖUNDU BÍÐU.