Morgunblaðið - 23.10.1943, Blaðsíða 5

;
Laugardagur 23. okt. 1943. MORGUNBLAÐIÐ
3
Heilbrigðis og þrifnaðarmdl bæjarins
Eítir frú Sigríði Eiríksdóttur
HJER í REYKJAVÍK hef
ir á undanförnum árum ver-
ið rætt og ritað allmikið um
útlit bæjarins, utanhúss um
gengni bæjarbúa og um í-
hlutun hins opinbera um
heilbrigðis og þrifnaðarmál,
bæði í eftirliti með meðferð
og dreifingu matvæla og
hirðingu bæjarins yfirleitt.
Gengist hefir verið fyrir
hreinlætisvikum, jafnvel
hreinlætismánuðum, og
telja forráðamenn þeirra
góðan árangur hafa orðið af
þessum ráðstöfunum. Ein-
hvernveginn er það nú samt
svo, að mörgum, sem hafa
sjerstakan áhuga fyrir skipu
lagsmálum Reýkjavíkur í
þrifnaðarátt, finst lítið ávinn
ast og sóðaskapurinn aukist
jafnvel með hverju árinu
sem líður. Síðan nagga
menn hver í annan í blöð-
um og útvarpi, skella skuld-
inni á athafnaleysi hins op-
inbera og þar við situr. Lít-
ið verður maður var við að
ádeilur almennings sjeu
teknar alvarlega, eða að
verulegur skriður komist á
pm bætt útlit bæjarins í
þrifnaðarátt, eða um bætta
þrifnaðarháttu í dreifingu
matvæla.
Jeg er æin í hópi þeirra,
sem finst sannkallað öng-
þveiti og ófremdarástand
ríkja í öllum þessum mál-
um. Þegar litið er á hina stór
auknu mannfjölgun bæjar-
ins og þar af leiðandi skort
á viðunandi húsnæði fjölda
bæjarbúa, má segja að það
gangi kraftaverki næst, að
ekki skuli hafa orðið kvilla-
samara í bænum en orðið er,
enda hætt við að illa færi,
ef skæða sótt bæri hjer að
garði.
Þrifnaður úti og inni.
Bót , á framangreindum
málum er óhugsandi, ef ekki
tekst betri samvinna og
skilningur með almenningi
og stjórnarvöldum bæjarins,
en verið hefir, en sá skiln-
ingur er vægast sagt mjög
bágborinn. — Enginn vafi
er þó á því, að þrifnaður ís-
lendinga hefir farið mjög
þatnandi innanhúss á und-
anförnum áratugum og veld
ur því auðvitað fyrst og
fremst bættur efnahagur og
þar af leiðandi bætt húsnæð
isskilyrði, ásamt aflknum
þægindum fyrir húsmæður,
svo sem vatnsveitur, skólp-
frárensli o. fl. En utanhúss
umgengnin lagast ekki að
sama skapi. Sú skoðun mun
um of vera ríkjandi á meðai
vor, að ef vjer bara vörpum
óþverranum frá oss út fyr-
ir tröppui’nar, þá sje alt í
lagi. í híbýlum fólks mun
nú fátítt að sjá hráka á gólf-
um, en menn hrækja á gólf
samkomuhúsa, strætis-
vagna, anddyra og af-
greiðslusala opinberra stofn
ana, og svo auðvitað á göt-
urnar og á tröppur fvrir
framan verslanir og er þá
matvælaverslunum ekkert
hlíft frekar en öðrum.
Götur Reykjavíkur og
Reykjavíkurhöfn þekkja all
ir bæjarbúar; götumar og
höfnin alt í kring um skipin
morandi af rusli, hrákum- og
margskonar óþverra, sem
jeg treysti mjer ekki til þess
að telja upp. Líti maður inn
í húsagarða og að baki húsa,
veltur óþverrinn út úr sorp-
tunnunum, en spítna- og
riðgað járnarusl liggur á
víð og dreif á illa hirtum
lóðum. Ekki er ótítt að sjá
fiskspyrður hengdar utan í
húsin. Allur er þessi ófögn-
uður prýðileg bækistöð fyr-
ir flugur og rottur.
Ef einhverjir lesendur
mínir telja mig taka of djúpt
í árinni, vil jeg ráða þeim
til að taka sjer göngu frá
Grandagarði, eftir höfninni
inn Skúlagötu, alla leið inn
fyrir hið nýreista verk-
smiðjuhverfi, líta niður fyr-
ir uppfyllinguna öðru hvoru,
telja rotturnar, sem skjótast
út og inn innan um ruslið
og athuga vandlega hinn
margvíslega varning, sem
flýtur á yfirborði vatnsins í
Reykjavíkurhöfn. •— Eða
skyggnast inn í húsagarða
víðsvegar í bænum, að mið-
bænum ógleymdum, og
kynna .sjer sorpílátin og
ruslhaugana, sem sumstað-
ar virðast ekki hafa verið
hreyfðir árum saman.
Hættulegir smitberar.
HRÁKAR, FLUGUR OG
ROTTUR eru einhverjir
hættulegustu smitberar, og
er því mjög þýðingarmikið,
að beitt sj,e öllum hugsan-
legum ráðstöfunum til þess
að útrýma þessum óþverra
af almanna færi. — En þessi
hætta virðist ekki vera fólki
eins ljós og vera ætti og má
nefna þar um mörg dæmi,
en jeg læt mjer nægja eitt:
í fögrum dal skamt frá
Reykjavík hafa verið reistir
allmargir sumarbústaðir, en
auk þess eru nokkur býli á
þessum slóðum. Umhverfið
er hið ákjósanlegasta frá
náttúrunnar hendi, en þar
er rottugangur, flugna-
mergð og óþefur svo mikill,
að íbúum í sumum bústöð-
unum hefir illa verið vært.
Stafar þessi ófögnuður af
því, að í sumum býlanna er
töluverð svínarækt og eru
svínin fóðruð á matarleif-
um frá setuliðinu. Á.þennan
stað eru fluttar yikulega
margar tunnur af ,,svína-
mat“, helt úr þeim á jörð-
ina, og svínunum hleypt í
hrúguna. Ekki er ótítt að sjá
hesta, kýr, hunda, hrafna
og rottur moða í þessum
matarleifum ásamt svínun-
mn, en ílátin, sem þær eru
fluttar í, eru skoluð í á, sem
rennur um staðinn. Síðan
eru börn að leikjum þarna,
vaða í ánni og jafnvel for-
vitnast stundum um, hvort
ekki. gæti-verið eitt.hvað við
þeirra hæfi í setuliðssend-
ingunum. Væri fróðlegt að
vita, hvaða kröfur eru gerð-
ar til kunnáttu þeirra
manna, sem við svínarækt
fást og hvaða heilbrigðisteft
irlit er haft með þeim bú-
rekstri í landinu. í sjálfu
bæjarlandinu, og það meira
að segja í þjettbýlum hverf-
um, mun vera rekin bæði
svína- og alifuglarækt, og
má öllum vera það ljóst,
hvílíkur óþrifnaður hlýst af
slíkum ráðstöfunum.
Dreifing matvæla.
MEÐ FRAMLEIÐSLU og
dreifingu matvæla ríkir
j megn óánægja hjer í bæn-
um. Enginn vafi er á því, að
í Reykjavík eru til matvæla
verslanir, brauðgerðarhús,
afgreiðslustaðir fyrir fisk,
brauð og mjólk, og veitinga-
staðir, sem fullnægja hvergi
nærri lágmarkskröfum um
þrifnað. Þótt innan um sje
fyrirmyndar umgengni í
slíkum stöðum, er víða mjög
ábótavant. Um meðferð og
afgreiðslu mjólkur hafa ris-
ið snarpar deilur með köfl-
um, en aðfinslum stundum
verið illa tekið, eða þeim
ekki sint. Er það illa farið,
að sá misskilningur hefir
fest rætur hjá sumum for-
ráðamönnum þessara mála,
að öll gagnrýni á þeim sje
af pólitískum toga spunnið.
Betra hefði verið og sjálf-
sagt, að taka heilbrigða
gagnrýni með skilningi og
rannsaka nákvæmlega,
hvort aðfinslurnar sjeu ekki
á rökum bygðar. — Mitt álit
er enn sem fyr það, að enda
þótt umgengni og afgreiðsla
í sumum mjólkurbúðum sje
til fyrirmyndar, sje of víða
óhæf húsakvnni og mikill
óþrifnaður í umgengni og
afgreiðslu. Sama er að segja
um afgreiðslu á brauðum
og fiski. Umgengni í ýmsum
framleiðslu- og afgreiðslu-
stöðum matvæla mun vera
mjög misjöfn, t. d. þegar
brauð og kökur er afgreitt
í brauðsölustöðum, hefir var
an verið handfjötluð óþarf-
lega mikið, áður en hún er
komin í umbúðir til neyt-
enda. Nær er mjer að halda,
að reykvískir neytendur
■sjeu ekki um of.kröfuharðir
um framleiðslu og afgreiðslu
matvæla. En þá sjaldan að
kvartað er, og komið með
rjettmætar aðfinslur, er ó-
viðunandi að þær sjeu ekki
teknar til greina. Mjer er
minnisstæð umkvörtun hús
móður í blöðunum fyrir
skemstu, um skemd bjúgu
og súrt kjötfars, en hún
fjekk ofanígjöf sem svar.
Nokkrum dögum seinna
birtist brjef frá Fjelagi kjöt-
kaupmanna til borgarstjóra,
þar sem skýrt var frá því,
að meðferð á kjöti og slát-
urafurðum fari síhrakandi
ár frá ári, og sje nú orðið
óviðunandi ástand. Að þessu
athuguðu væri ekki ólíklegt
að unga húsmóðirin, sem
kvartaði undan skemdu
bjúgunum og súra kjötfars-
inu, hafi haft á rjettu að
standa.
Það er augljóst mál, að
heilsu manna getur stafað
mikil hætta af skemdum
mat og sóðalegri meðferð á
honum. Og þótt engir skað-
legir sjúkdómsfaraldrar hafi
komið hjer upp á síðari ár-
um, er ékki þar með sagt,
að bæjarbúar hafi ekki beð-
ið tjón á heilsu sinni af völd
um óþrifnaðar. Hjer hafa
gengið þrálátir maga- og
meltingarkvillar. ,,Þetta er
að ganga“, segir fólkið, sæk
ir lækna, tekur inn kynstrin
öll af meðulum, og svo líður
þessi faraldurinn hjá og ann
ar tekur við. En minna er
hirt um að rannsaka orsakir
fyrir því, að slík veikindi I
skulu hertaka f jölda fólks |
í bænum um sama leitL.
Samvinna almennings
og yfirvalda.
NÚ MÆTTI SPYRJÁ?
Hvernig er samvinna milli!
almennings í bænum og
hins opinbera í þrifnaðar.
lögregluþjónar til eftirlits
með þrifnaði utanhúss og í
stöðum, sem framleiðslti og
dreifing matvæla fer fram,
og hafa þeir þegar unnið
mikið starf eftir aðsjtæðum.
Annar þessara lögreglu-
þjóna er lærð hjúkrunfar.
kona. En í fyrsta Iagi eh
þetta starfslið altof fáliÖ-
að í jafn fjölmennum bæ,
og í öðru lagi er erfitt að
taha föstum tökum á þess-
um málum, hyað snertir*
staði eins og t. d. brauð-
gerðarhús, útsölustaðir
brauða og mjólkur, veit-
ingahús o. fI., þegar nægi-
legar víðtækar starfsreglur
eru ekki fyrir hendi. Mönn-
um er t. d. kunnugt um á
hvern hátt mjólkinni erekíð
um hinar rykugu götur bæj
arins í opnum bílum, án yf-
irbreiðslu. Rykið þyirliast
um brúsana og síðan er
helt úr þeim í ílátin, sem
mælt er úr til neytenda.
Einnig munu menn hafa
sjeð, mjólkurbrúsa koma til
bæjarins, þar sem troðið ef
dagblöðum eða tuskum á
milli loks og brúsþ. svo
Jhð mjólkin skvettist ekki
upp úr, þegar lokin falla
illa. Engin föst ákvæði
munu vera til, sem hægt
væri að beita í eftirlifi með
t.. d. meðferð á óhreinum
fatnaði í þvottahúsum, upp
þvottaraðbún|aði í matsölu-
húsum og veitingastöðum,
eða umgengni í sælgætis-
fíramleiðslunni, sem bless-
uð börnin síðan njóta svo
góðs af, svo fátt eitt sje
upptalið.
málum? Er hún góð eða
ill? Næst liggur við að
svara: Hún er í altof mörg-|
um tilfellum ill eð(a engin.
Hvernig víkur því við? verð
ur spurt. Svarið gæti orð-
ið eitthvað á þessa leið:
Hún er ill með tilliti til
þeirra, sem þverbrjóta alL
ar settar reglur um um-
gengisfágun. Menn sem
brjóta rúður, slíta upp trje
í görðum, troða niður
blómabeð, snúa í sunduþ
nýjjar og snotrar ru^lakörf-
ur, vaða yfir verndaða gras
fleti, henda rusli og hrækja
fyrsr framan náungans
fætur, eru óvinir alirar sið-
menningar og eyðileggja
um leið þá viðleitni, sem
(aðrir sýna í þá átt að lifa
í hreinu og fögru umhverfi.
Samvinnan eir engin að því
leyti, að altof lengi er ým-
iskonar ómyndarskapur lát
inn dpnkast í því skjóli, að
,,flýtur á meðan ekki sekk_
ur“. ■— Því er nefnL
lega svoleiðiá' varíð, að
í rauninni vahfar bæinh
strangari heilbrigðisreglur
að fara eftir, en nú er. Að
vísu hafa verið skipaðir í
lögreglu Reykjavíkur 2
Vjðtaek heilbrigðis-
löggjöf.
ÞAÐ ER VONANDI, aö
þeim bæjarbúum fjölgi óð_
um, sem vilja ekki sætta
sig lengur við það ástnmd,
sem nú ríkir í heilbrigðis-
og þrifnaðai’málum bæjar-
ins, en geri ákveðnar kröf_
u*r til bóta. Hjer þýðir ekki
lengur að sletta nýrri bót
á gamalt fat og eyða ærnu
fje í smávægilegar Ijagfær-
ingpr, sem reynslan sýnir
að veita enga úrlausn. Það
sem verður að gera, er að
skipa þessum málum alveg
um. Til þess þprf fyrst og
fremst vjðtækari heilbrigð-
islöggjöf fyrir bæinn. Síðan
þarf að ganga stranglega
eftir því, að öllum lngafyrir
mælum um umgengni og
þrifnað sje fylgt og beita
sektum, ef út af er brugðið.
Alt húsdýra eldi í- bæjar-
landinu á 'að btinna, að
minsta kosti nálægt bæjar_
hverfum. Þetta er ærið
staiT Óg er óhugsandi að
hægt sje að ínna það af
hendi með því fyrirkomu-
lagi, sem nú er og því fá-
menna starfsliði, sem bær_
Framh. á 8. síðu.
I