Morgunblaðið - 12.03.1944, Blaðsíða 7

Sunimdagur 12. mars 1944
MORGUNBLAÐIÐ
T
LEYNISTARFSEMIN í BELGÍU
Þegar Þjóðverjar rjeðust
inn í Belgíu, var jeg í París
í erindum ríkisstjórnarinn-
ar. Kona mín, Maria, og
börn okkar, Lucienna, þá
níu ára gömul, og Claude,
þá þriggja ára gamall, 'C'oru
heima í Andwerpen. Mjer
tókst að ná sambandi við
Maríu símleiðis. Jeg sagði
við hana: „Farðu með börn-
in.í bifreiðinni okkar til
Biarritz. Bíddu þar eftir
mjer. Heyrirðu til mín?“
Hún svaraði: „Já. Biarritz*.
Á jeg að ...?“ Þá var sam-
bandið rofið.
Jeg varð að halda kvrru
fyrir í París vegna starfa
minna. Engar fregnir bár-
ust frá Maríu. Eftir ófarirn-
ar við Dunkerque, var mín
ekki lengur þörf í París.
Þegar skriðdrekar nasista
ruddust inn í Parísarborg,
slóst jeg í för með þremur
fjelögum, sem höfðu bifreið
til afnota, og steyptum við
okkur út í flóttamanna-
strauminn suður á bóginn.
Eftir þriggja daga ferðalag
undir sprengjuregni og
kúlnahríð, náðum við til
Biarritz á frönsku strönd-
inni, skamt frá spænsku
landamærunum. Þar rakst
jeg á Maríu, börnin og litla
hundinn okkar, Fifi, í litlu
matsöluhúsi. Við María sát-
um á ráðstefnu alla nóttina.
Hiært gátum við farið?
Það var María, sem tók
ákvörðunina: „Mjer finst
ragmenskulegt að hlaupast
á brott. Og við getum ekki
verið hjer. Þess vegna ..
„Þess vegna skulum við
fara heim“, bætti jeg við
setninguna.
Snemma morguninn eftir
frjettum við, að Þjóðverjar
væru að hernema alla
frönsku ströndina. Við tróð-
um okkur inn í bifreiðina,
sem þegar var hálffull af
farangri okkar, og hjeldum
inn í landið norður á bóg-
inn. Var þetta erfitt ferða-
lag. Við gistum á þeim stöð-
um, þar sem við vorum
stödd, þegar myrkrið skall
yfir, en sífelt nálguðumst
við landamæri Belgíu. Fjöl-
skylda mín sýndi mikið þrek
og kjark.
Margt er hægt að fá
fyrir peninga.
Þótt kynlegt kunni að
virðast, þá höfðum við mest
ar áhyggjur út af tíkinni
okkar, Fifi, því að hún var
hvolpafull. Var mjög tekið
að nálgast þann tíma, er
hún skvldi „verðá ljettari“.
Svaf hún í körfu ofan á
farangrinum og Ijetu börn-
in sjer mjög ant um hana.
Um hádegi komum við að
virki á veginum, þar sem
tveir hermenn stóðu vörð.
Foringinn var sjálfbyrg-
ingslegur unglingur. Hann
hlustaði með fullkomnu
kæruleysi á frásögn mína
um það, að okkur langaði
til þess að snúa aftur til
Belgíu. Áður en honum gæf
ist ráðrúm til andsvara,
lagði jeg 500 franka á stól-
bríkina hjá honum. „Toll-
Skrásett af Don Eddy
Fyrri grein
Eftirfarandi grein er frásögn foringja ieynistarfsem-
innar í Belgíu. Maður þessi er nú staddur í Bandaríkj-
unum og hefir þaðan samband við leyniflokkana heima
í Belgíu. Tilkynningar þeirra berast til hans eftir leið-
um, sem ekki er leyfilegt að minnast á. Hann hefir siðan
milligöngu um að útvega þeim þa*r nauðsynjar, sem þá
skortir. Nafni hans er haldið leyndu, því að tvö ung
börn hans eru enn í Belgíu. og I>jóðverjar hafa auk þess
lagt stórfje til höfuðs honum. Greinin birtist í ameríska
timaritinu „The American“.

Flóttafólk á vegTim í Belgíu.
greiðsla“, sagði jeg, eins og fremur verið rugluð en
þetta væri mjög eðlilegt.
Hann lagði annan hanska
sinn ofan á peningana og
sagði hárri röddu: „Það er
ómögulegt. Þessi vegur er
lokaður“. Síðan bætti hann
við í hálfum hljóðum: ,,Far-
ið 200 metra til baka, og ak-
ið götuna til vinstri. Hún
liggur framhjá götuvirk-
inu“. Stundarfjórðungi síð-
ar vorum við aftur komin
á þjóðveginn. í tvo daga ók-
um við gegnum landsvæði,
þar sem ógeðslegt var um
að litast. Hvarvetna gat að
líta dauða hesta, rændar
borgir og yfirgefna búgarða.
Við ókum framhjá ógeðsleg-
um leyfum flóttamanna-
hóps og stóð barnavagn mitt
á milli líkanna. Þýskir her-
menn voru að taka grafir
skamt frá veginum. Eitt sinn
vörpuðu þýskir hermenn
súkkulaði til barnanna.
Um kvöldsetur náðum við
til borgar nokkurrar. Bann
að var að ferðast eftir að
gröm. Eins og flestir aðrir
Evrópubúar, hugsuðum við
okkur styrjöld sem eymdar-
iegan en óhjákvæmilegan
þátt tilverunnar — fremur
stjórnmálalegs- en persónu-
legs eðlis. Frá fvrri heims-
styrjöldinni minnist jeg að-
eins æsinganna. Jeg þekkti
þá nokkra Þjóðverja. Þeir
komu mjer ekki fyrir sjónir
eins og 'nasistarnir nú —
trvltir og miskunnarlausir.
Reiðin náði þó fyrst al-
varlega tökum á okkur, þeg-
ar við komum til ættaróðals
föður míns í nánd við And-
werpen. Þýskir hermenn
höfðu notað eina álmu húss-
ins sem pútnahús, en í öðr-
um herbergjum lágu lík á
víð og dreif. Ágætustu vín-
um hafði verið rænt úr kjall
aranum, en annað, sem þar
var, brotið. Krystal og öðr-
um glervarningi hafði verið
hent í veggina. Húsið var á
að hta sem sláturhús.
Húsið okkar í borginni var
dimt var orðið. Þýskur her- ^ óskaddað, enda þótt atvinna
maður fór með okkur að.mín væri búin að vera. Við
yfirgefnu húsi og benti okk ! reyndum að taka aftur upp
ur þar á herbergi til þess að i venjulegt hferni. Erfiðasta
sofa í. Virtist þetta mjög vandamálið var maturinn.
kurteis framkoma, en morg- Tvö pund af tei kostuðu
uninn eftir komumst við að 325.00, og annað eftir því.
raun um annað, því að öllu Þetta var verðlagið á leyni-
verðmætu hafði verið rænt markaðinum, og Þjóðverjar
úr bifreið okkar um nótt-! ráku sjálfir þau viðskifti.
ina. Þegar jeg mótmælti Þeir ákváðu hámarksverð
iþessum aðförum, lofaði hjá kaupmönnunum, en
þýskur foringi að rannsaka neituðu þeim síðan um allar
málið — og seldi okkur ben-
sín fyrir tífalt verð.
Þessi styrjöld er Öðru
vísi en allar aðrar
styrjaldir.
Alt til þessa höfum við
vörur. Þýskir foringjar
seldu aftur á móti allskon-
ar varning með alt að þús-
undíöldu hámarksverði. —
Hermenn voru jafnvel
sendir heim til fólks með
vörurnar.
En erfiðleikarnir við að
halda í sjer lífinu eru meiri
en nokkur getur gert sjer í
hugarlund. Næringarskort-
urinn er orðinn þjóðarsjúk-
dómur. Aumkunarverðustu
fórnarlömbin eru þó börn-
in. Flyt jeg guði á hverju
kvöldi þakkir fyrir það, að
vinir mínir í leynistarfsem-
inni gæta litlu barnanna
minna, þar til stund frels-
isins kemur.
Jeg óttaðist, að jeg mvndi
missa vitið, eftir því sem
leogra leið. Jeg gat ekki sof-
ið, og taugarnar voru að
bila. Þjóðverjarnir — þótt
ekki væri nema nærvera
þeirra, að horfa á þá, hroka-
full ósvífni þeirra, auglýs-
ingar þeirra á veggjunum og
andstyggileg hræsni þeirra
— voru óþolandi. Það var
eins og að hafast við i búri
með villidýrum, sem ljeku
sjer með okkur eins og kött-
ur að mús.
„Við verðum að
berjast“.
Nágranni okkar \-ar gam-
all maður, næstum 75 ára
að aldri. Hann neitaði þrá-
kelknislega að beigja sig
fyrir Þjóðverjunum. Dag
nokkurn fjekk hann lánað
reiðhjól og hjólaði út í sveit.
Keypti hann þar nokkrar
kartöflur af bónda einum.
Þegar hann hjelt heim aft-
ur, var hann gripinn af
þýskum umferðavarðrnönn
um. Börðu þeir hann misk
unnarlaust og vörpuðu hon
um út úr bifreið við dyrnar
á heimili hans. Andaðist
hann næstu nótt.
Jeg fór nú á fund vitrasta
og besta rnannsins, sem jeg
hefi nokkru sinni þekt. —
Hann hafði verið kennari
minn við háskólann. Jeg
sagði honum eins og mjer
bjó í brjósti. Þegar jeg hafði
lokið máli mínu. sagði hann
rólega: „Jeg hefi beðið eftir
manni eins og þier. Við verð
um að beriast". Við rædd-
umst við til miðnættis og
gerðum áætlanir. Þetta var
upphaf leynistarfseminnar.
Fyrstu aðstoðarmenn okkar
voru þrír ungir ættingjar
hans.
Eftir þetta kvÖId röskuðu
Þjóðverjamir ekki lengur
sálarró minni. Jeg gat jafn-
vel brosað til þeirra, ef þess
þurfti með. Þetta er ein-
kennilegt, og mig langar til
þess að þið skiljið það. Það
verður einhver breyting
innra með manninum. Per-
sóna hans verður tvískipt.
Annars vegar er hann ör-
uggur. Hins vegar er hann
hefnigjarn andi, sem logi
mótspyrnunnar býr í eins
og slökkvandi bál.
Það ef ekki eins og í
kvikmyndunum. Við berj-
umst ekki af æfintýraþrá
eða til þess að afla okkur
frægðar. Við berjumst
vegna þess, að innri kraft-
! ur knvr okkur áfram. Vegna
þess, að með því getum við
látið tilfinningar okkar í
ljós ög hjáípað öðrum. Við
notum ekki mælistiku til
þess að meta- hæfni þeirra,
sem við veljum til barátt-
unnar með okkur. Við not-
um hitamæli, sem við sting-
um í hjarta okkar. Ef þar er
nægilegt bál, þá eru þeir
þess verðir að vera teknir í
samfjelag föðurlandsvin-
anna.
Við bygðum samtök okk-
ar hægt upp. Tókum við að-
eins einn mann í einu og
lögðum meiri áherslu á gæð
in en magnið. Aðrir hópar
mvnduðust. Við mynduðum
samband þeirra á milli. í
dag erum við heill her. í
dag sýður mótspvrnan ura
alla Belgíu. Næstum fjórði
eru virkir
í leynistarf-
hluti íbúanna
þátttakendur
seminni. Hinir veita óvirka
aðstoð, eftir því sem auðið
er.
Starfsemin er vel
skipulögð.
Við erum í tveimur skipu-
lögðum flokkum: Vopnuðu
fylgingunni og sálrænu fvlk
ingunni. Hver flokkurinn
fyrir sig hefir ákveðna leið-
toga, en báðir vinna þeir
undir sameiginlegri yfir-
stjórn, sem í Belgíu sjálfri
hefir ekki neina ákveðna að
albækistöð. í aag getur ba>ki
stöð hennar verið í íbúðar-
húsi i Brussel, en á morgun
í tannlæknastofu í And-
werpen eða Liége. Við vinn-
um með hernaðaraðferðum.
Ef ein varðstöð er slitin úr
sambandi, tekur önnur þeg-
ar við. Ef jeg ætti að devja
í nótt, myndi annar maður
samsíundis koma í minn
stað. Loginn flöktir aldrei.
Mótspyrnunni lynnir aldrei.
Hvað vopnuðu fvlkinguna
snertir,' þá get jeg fullvissað
ykkur um það, að hún er
einhver besti her heimsins,
i hlutfalli við mannfjölda.
Jeg get einnig skýrt frá því
— þar sem Þjóðverjum er
það fullkunnugt — að her
þessi starfar einkum í Ar-
hennahálendinu. Að degi til
eru meðlimir hans bændur,
verslunarmenn og vagnstjór
ar, en að næturþeli eru þeir
hermenn, vel búnir að vopn
um og farartækjum, þjálf-
aðir í því að láta höggin falla
með banvænum hraða og
leikni.
í upphafi höfðum við ekki
vfir að ráða nema andlegum
vopnum. Við ákváðum að
berjast gegn þýskum áróðri
í Belgíu. í því skyni var La
Libre Belgique (Hin frjálsa
Belgía) — leyniblaðið í síð-
ustu heimsstyrjöld — vakið
til lífsins á ný. Sjálfboða-
liðar anndst dreifingu þess,
og hafa Þjóðverjar klófest
marga þeirra. Prentsmiðj-
una höfðum við orðið að
flytja hvað eftir annað. En
blaðið hefir þó ætíð komið
út á rjettum tíma. Er jeg
stoltur yfir þvi, að eitt ein-
tak af hverju einasta blaði
hefir verið lagt á skrifborð
von Falkenhauser,