Morgunblaðið - 30.03.1944, Blaðsíða 2

IMORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 30. mars 1944,
Togarasjámaður írá aldamótum
Bergur Pálsson skipstjóri
70 ára í dag
í SNOTRU timburhúsi á
Bergstaðastíg, hitti jeg í gær
sjötugan skipstjöra, Berg Páls-
son. Hann var netamaður á
fyrsta togaranum, sem bygður
var fyrir íslendinga, ,,Jóni for-
séta“, er Alliancefielagið fekk
hingað til lands í janúar 1907.
Hajlldór Þorsteinsson var
skipstjórinn, sem kunnugt er,
en Thor Jensen framkvræmda-
stjórinn og ‘ frumkvöSull að
þeim miklu athöfnum, að fá
smíðaðan togara til veiðá á ís-
landsmiðum. Allt vel undirbú-
ið frá hendi Halldórs og Thor
Jensen, og fekk Hálldór með
sjer fjóra íslenska háseta, er
stundað höfðu veiðar á enskum
togurum. *
— Hvernig stóð á því, að þú
lentir á enskum skípum?, spyr
jeg Berg.
— Það var árið 1899, að jeg
rjeð mig á enskan Hnufiskara,
til aldraðs skipstjóra, er hjet
Charley Henrich Woolnough.
Hann hafði stundað skútuveið-
ar við Austfirði fyrir mörgum
árum, en kom nú aftur rjétt
fyrir aldamót, og þá voru gufu
ektpin komin í móð. Jeg var
búinn að vera lengi þama
eystra og langaði til að breyta
til, En Woolnough var vel
kynitur. Fór jeg til hans og bað
Iiann að taka mig. Að vísu
kunni jeg ekki istakt orð í
ensku. ’En hann skildi mig. Og
hjá honum var jeg á línufisk-
aranum í 2Vz ár. — Hann átti
beima í GrimSby. Jeg hafði
húsnæði og •matarviát hjá hon-
um, þegar jeg var í landi. •—
Hjett eins og einn af fjölskyld-
u*mi. Þetta var siður þar þá,
að menn. sem vom til húsahjá
Englendingum fengu þannig
viðmót. Málið lærði jeg smátt
og smátt. Úr því varð „dokk“-
enSka. En það þötti mjer gott
við Englendinginn, að hann
stríddi mjer aldrei, þó jeg tal-
aði vitlaust. í
— Hvernig var lífið á línu-
fiskaranum? 1
— Það hefir verið sagt, að
strangt hafi það verið hjema
á íslensku togurunum, áður en;
vökulögin komu. En það var
bátíð hjá vistrnni á Jmaveiðara
f>essum, hvað Jlkamserfiði
snerti. Ekkert lóðarspíl, nema
bandspil, Maður varð að nötast:
við handaflið eitt. Leggja lin-
ima kl. 2 að nóttu á .sumrin, en
kl. 4 á vetuma, og oft seint‘
bsesgt að leggja sig ‘til svefns
að kvöldi,
Woolnough var prýðis karl,
og myndar maður, en nokkuð
við aldur, og ekki mikill afla-
tnaður; prýðileg viSt hjá hon-
um.
— Hvað var kaupið?
— Kaupið! -Guð almáttugur.
Pund á viku og 2 pence af
pundi hverju, sem varð hreinn
ágóði af útgerðinni. Þetta gerði
litla peninga. Þetta 2—3 pund
eftir 6 vikur. En fæði og hús-
næði, þegar maður var í iandi,
kðfitaðí 2 shillinga á dag. Það
var siðurinn þá.
En jeg gat fengið meira á
tógurum, og því fór jeg til Hull
og rjeði mig á togara, Lerrti
skipstjóra. sem hjet Nielsen.
Hann var mesti dugnaðarrokk-
ur og vinnuþræll. Hann var
urr tima búsettur á Önundar-
firði. Margir kannast við hann.
Hann sagði sjaldan meira en
hann þurfti að segja, en fylgdi
því fast eftir.
Einu sinni vorum við að
borða. Kokkurinn okkar var
danskur gyðingur, Mörgum
var í nöp við hann. Hann var
á „Royalist" þegar slysið varð
á Dýrafirði og nærri var búið
að tortíma Hannesi Hafstein,
Hafstein hafði haft hníf við
belti sjer. Meðan hann lá með-
vitundarlaus á þilfarinu, stal
kökkufinn af honum hnífnum.
Þetta vissum við. Og þetta vissi
Nielsen.
Kokkurinn hjelt því fram, að
sýslumaður hefði ekkert erindi
haft út að skipinu. Þá reis
Nielsen upp og sagði: „Þú ætt-
ir að þegja svínið þitt. Þú mátt
þakka fyrir, að þú fjekst ekki
snæri um hálsinn og varst
hengdur. Og sama er að segja
um ykkur fleiri, sem þar vor-
uð;‘.
Þetta heyrði jeg Nielsen
segja einna flest orð í einu. En
kokkurinn þagði lengi á eftir.
Jeg fjekk mjer frí um sum-
arið 1906 og kom hingað til
Reykjavíkur. Heimþráin yfir-
gaf mig aldrei. Þá rjeði Háll-
dör mig á hinn tilvonandi tog-
ara. Og þar var jeg háseti og
nétamaður í 3—4 ár. Þá fjekk
Halldór leyfi í stjórnarráðinu
til þess að jeg mætti vera Stýri-
maður í viðlögum. Qg þá dátt
mjer í hug að ráðaSt í að fara
í Stýrimannaskólann. Það var
í mlkið ráðist fyrir mig, sem
lítillar kenslu hafði notið.
Hafði aldrei komist lengra í
reikningi en út í almenn brot.
Og var orðinn 36 ára. Jeg var
tvö haust í Stýrimannaskólan-
um fram til áramóta og einn
heilan vetur og lauk prófi vor-
ið 1914, og rjeðist sem stýri-
maður ó Skúla fógeta, hinn
eldra.
Jeg var í brúnni þegar hann
lenti á tundurduflinu út undan
Tyne-mynni. Það var að kvöldi
þess 26. ágúst 1914, Við komum
frá Hull, höfðum selt þar afla
fyrir 700 pund. Við vissum
ekkert um tundurduflasvæði,
þetta var rjett I byrjun stríðs-
um tíma hjá dönskum togara- ins, höfðum litla grein gert okk
ur fyrir því hvað tundurdufl
var. Þeir vissu það fjandakorn-
ið ekki heldur Englendingarn-
ir. Ensk skip flóruðu þarna á
undan okkur og komust klakk-
laust leiðar sinnar.
Jeg stóð sem sagt við glugg-
ann í brúnni, er sprengingin
varð. Blossinn stóð upp af stefn
inu hærra en möstrin. Jeg sent
ist aftur á stýrishjólið og vissi
ékki hvort mig var að dreyma,
eða þetta væri blákaldur veru-
leiki.
Þá skildi milli feigs og ófeigs,
eins og oft vill verða. Bjarni
Pálmason, skipstjóri ó Kötlu,
kom við annan mann upp úr
káetunni. Þeir voru á leið fram
í lúgar. Þá alt í einu slær kast-
ljósi yfir skipið, og öðru, sem
sveiflaðist öfuga leið. Þá segir
Bjarni við mig: Þetta er skrít-
ið vitaljós, sém kemur ekki alt-
af úr sömu átt. Viltu ekki ná
í álmanakið og sjá hvaða viti
þetta er. Jeg nenti ekkert að
eiga við það. Það er komið myrk
ur, og jég held mína leið. En
Bjarni var ekki ánægður, vildi
gefa þessu gætur. Hann klifr-
aði upp í pólkompásstaUrinn til
að geta sjeð sem best. Og þeg-
ar hann er að koma niður aft-
ur, þá ríður sprengingin ýfir,
en hann kastast aftur í brúna
á fjórar fætur. Svona! — Og
Bergur rís upp af stólnum og
sýnir mjer hvernig fjelagi hans
kom niður.
En hvað varð af hinum
manninum, sem forvitnaðist
ekki um Ijósin?
— Biddu fyrir þjer. Hann
var háttaður í fremsta rúminu
í lúgarnum. Hann fór í mylsn-
ur. Lúgarinn ekki nema brak.
Samt náðust nokkrir menn
upp úr honum. Því skipið flaut
ofurlitla stund á vatnsþjetta
skilrúminu, og björgunarbát-
inn gátum við sett á flot á ör-
stuttri stund. Þannig var um
hann búið.
— Hefir þú ekki oftar lent
í lífsháska?
— Nei. Ekki get jeg talið
það.
— Hvað varð svo um þig, ér
Skúli fógeti var farinn?
— Þá keypti Halldór Earl
Herforth. Hann hafði verið
gerður út frá Færeyjum. Elías
Stefánsson var meðeigandi. Þá
fór jeg á þann togara. Hann
var seldur 1917. Þá fór.jeg til
Kárafjelagsins, síðan í Belg-
aumsfjelagið. Og þar starfa jeg
enn, !þó jeg sje löngu hættur
að sigla.
— Þú ert Austfirðingur, er
ekkisvo?
— Nei. Jeg er Austur-Skaft-
fellingur, fæddur á Vindborða
á Mýrum í Suðursveit, en flutt-
ist 6 ára með föður mínum til
Stöðvarfjarðar. Hann lagðist
þar í suliaveiki og lá rúmfastur
í ár, og misti skepnur sínar.
Sullirnir grófu út, og það bjarg
aði honum, Það var Ijóta veik-
in. En svo kom bæklingurinn
hans Jonassens landlæknis og
Framhald á 8. síðu.
18 Sunnlendingar
taka þált í
EINS 00 ÁÐUR liefir ver-
ið skýrt frá fer landsmót
skíðamaima að þessu sinni:
fram á Siglufirði um páskana.
“Mótið hefst á skfrdag með
skíðagöngu, á laugardaginn
fyrir páska fer svigkeppni
fram, á annan í páskum stökk-
in og á þriðjudag eftir páska
brtinið.
Hjeðan úr Reykjavík taka.
17 skíðamenn þátt í mótinu,
og keppa þeir í nafni Skíða-
ráðs Reykjavíkur. Einn Hafn-
firðingur tekur og’ þátt í mót-
inu. Reykvíkingarnir, sem
þátt taka í mótinu er þessir:
Skiðaganga karla.
A-flokkur: Björn Blöndal
(K.R.).
17—19 ára unglingar: Lár-
us Guðmundsson, Þórir Jóns-
son og Haraldur Björnsson
(allir úr K.R.).
Stökk.
A-flokkur: Björn Blöndal
(K.R.).
B-flokkur: Stefán Stefáns-
son (Á), Hjörtur Jónsson (K.
R.) og Jón M. Jónsson (K.R.).
— Þar er kept um „Andvoku-
bikarinn".
17—19 ára unglingar: Þór-
ir Jónsson (K.R.) og LáruS
Gkiðmundsson (K.R.).
Svig karla.
A-flokkur.: Jólrann Eyfells
(ÍR), Björn Blöndal (KR),
Jón M. Jónson (KR) og Ilar.
Ámason (ÍR).
B-flokkur: Eyjólfur Einars-
son (Á), Þórir Jónsson (KR),
Stefán Stefánssön (Á), Ilörð-
ur Björnsson (ÍR) og Ilar.
Björnssón (KR).
C-flokkur: Lárus Guðmunds.
son (KR), Iljörtur Jónsson.
(KR), Eirik Eylands (Á),
Gu’nnar Iljaltason (lR).
1 kepni um „Slalomhikar
Litla skíðaf jelagsins' ‘ taka
]>átt A-flokks mennirnir.
Svig kvenna.
B-flokkur: Ma’já Örvar
(KR).
C-flokkur: Hulda Guð-
mundsdóttir, Ingibjörg Árna-
dóttir og’ Inga Guðmuuds-
dóttir (allar úr Ármanni).
Þátttakendur í bruni karla
og kvenna eru þeir sömu og
í sviginu.
Frá tþróttaráði TTafnar-
fjarðar keppir Mngnús Guð-
mundsson (SSTI).
- ITALIA
Framh. af 1. síðu.
Á landgöngusvæðinu
Á hmdgöngusvæðinu viðj
Anzio hefir engin breyting
orðið á afstöðu herjanna.
Báðir aðiljar skiftast á stór-
skotum.
Snjór hjá 8. hemum
I Á vígstöðvum 8. hersins hef-
íir ekki komið til neinna vern-
jlegra átaka. Þjóðverjar hafa
sent fram njósnasveitir á
I liægri fylkingararm 8. liers-
ins. Veður er kalt á þessum
slóðiun og snjór er í fjöllun-
úm.
Glæsilegur afmælis-
fagnaður „Hvafar"
S ÍÐASTLTÐINN þriðjudag
hjeldu sjálfstæðiskonur há-
tíðlegt í Tjarnarcafé, 7 ára
afmæli S.jálfstæðiskvennafjei
lagsins „ITvatar".
Frk. María Maaek stýrði!
hófinu, sem hófst með borð-
lialdi kl. 7.
Var þar marft kvenna sam-
ankomið og gleðskapur. mik-
i 11. Margar ræður voru haldu-
ar og mikið sungið. Frú Soff-
ía Guðlaugsdóttir skemti með,
upplestri, þar á meðal las hún
Fánakvæði Einars Benedikts-
sonar og var fáninn hylturj
með fjórföldu hiirrahrópi.
Þessi minni voru haldinnr
Minni Ilvatar, frk. Sigur-
björg Jónsdóttir kenslukona
Minni Islands, frú Guðrúu
Jónasson. Minni Reykjavíknr,
frú Kristín L. Signrðardóttir,
Min n i S j álfst æ'ðisf lokksins,
frú Guðrún PjetuÉsdóttir.
Frú Guðrún Jónasson sem
verið hefir formaður fra stofn-
un fjelagsins var afhent ski’aut.
ritað kvæði og’ fagur blótn-
vöndur, kvæðið hafði orkt
frlc. Sigurbjörg Jónsdóttir
kenslukona og frú Soffía 01-
afsdóttir flutti lienni ræðn
las upp kvæðið.
Frú Guðrún Magnúsdóttir
og frú Jóhanna Guðlaugsdótt-
ir fluttu fjelaginu kvæði, er
þær höfðu orkt,- í tilefni :if-
,mælisins.
Þá las frú fíuðrún Gnð-
laugsdóttir kvæði. er hún hafði
orkt er Ilvöt átti 3 ára af'-
mæli, og frú Viktoría Bjarua-
•dóttir sagði sögu.
Þá voru borð upp tekin og'
.dans stiginn af miklu í'jöri
ífram eftir nóttu.
Wolfram finst í Sví-
þjóð.
Stokkhólmi: — Maður nokk-
ur, sem fæst við jarðfræði-
rannsóknir í frístundum sín-
um, hefir fundið nokkuð af hin
um dýrmæta málmi, Wolfram,
í jarðlögum við Tjellemo í
Austur-Gotlandi.
— Churchill
Framh. af bls. 1.
manna ljetu þá skoðun í Ijósi,
að Churchill gerði þeim erfitt
fyrir með því að gera þetta
smámál að fráfararatriði. Það
væri ekki nokkur vafi á, að
þingmenn fylgdu stjórninni í ó-
friðarstefnu hennar, en í þessu
smámáli væri margir þeirra á
þeirri skoðun, að stjórnin hefði
ekki á rjettu að Standa. Fyrir
þá væri því annaðhvort að
gera, að fylgja skoðun sinni í
þessu máli og fella þar með
stjórnina, eða greiða atkvæðí
.gegn samvisku sinni til að forðá
landinu frá því, sem þeir teldu
hina mestu óhamingju fyrir
landið.
Miðlunartillögur komu fram
frá þingmönnum. Þeir vildu
láta fresta þessu máli. Eden
svaraði þá fyrir hönd stjórnar-
innar og sagði, að þeirri ákvörð
un stjórnarinnar yrði ekki
breytt, að hún gerði málið að
fráfararatriði, ef það yrði sam-
þykt við aðra atkvæðagreiðslu.