Morgunblaðið - 25.05.1944, Blaðsíða 7

'í^ikudagnr 24.
mai li)44.
MORGUNBLAÐIÐ
um
örtóeL|NASAGA er 5080
liðsf Veggja amerískra sjó-
h£eUulln»'Ía’. Sem lögðu 1 Þá
US(U a° ir°ista að kanna sterk
bselO" ja^n^ramt leynilegustu
Kyr)Sl°® J apana í Vesíur-
3g f a afi- Komu þeír því þann
reka'.,rit\ að Þeir urðu ,»skip-
SV£eg. nai®gt þessu yfirráða-
skil,.1, Japana» og höfðu engin
‘lkl meðferðis.
Aldr-pi
hite 1 mun verða vitað
skv x P6lr urðu vísari. Japanar
horfjg1 Aá h>vi’ að Þeir hefðu
Við ’ ijetu í ijós hrygð sína
Jij, S jo*nina í Washington, en
eirra komu aldreí fram.
tveir foringjar voru
að
fessir
ranr>saka
er —« eyna Truk, og þar
gajt'j n^tn turða þótt Japanar
Vek •kennar með mikilli ár-
kUr)ni’ Því að Truk er hið lítt
haf na Glbraltar Vestur-Kyrra
Vr V þesai Kggur um 3.500 míl-
2ao;estur af Pearl Harbor og
er , ^ilur suður af Tokio og
að hafa eftirlit
Jap lílU ruiirtu hafflæmi milli
]ari °8 Ástralíu. Sje litið á
é a riefið, kemur í ljós, hve
ari anteg hemaðarþýðing eyj-
aar er
f’áir v, ...
uvitir menn hafa stigið
Slnum á þelta leyndar-
fl’Pa eyvirki á síðastliðn-
há f UttuSu árum. í>ó eru enn
an jEerri> sem hafa komið það-
tekj\an(tl uftur, þótt þeim hafi
ein\ -að komast þangað. Jeg er
eirm í
Ö;
þeirra hópL
Jaríkin áttu Truk um
^keið.
^íak^ Gr af Karolinu-
j asanum og var um skeið
Vig SU ^andaríkjanna. Tókum
h]u( Cglar þessar ásamt öðrum
Vpj,;'^ ^icronesiu frá Spán-
svæði með 2.550
en hjeldum Guam og
Spánverjar seldu
b,
A L¥ A
EFTIR WILLARD PRICE
PAMA
llndanfarið hefir nokkrum sinnum verið skýrt frá
arásum Bandaríkjamanna á eyna Truk í Kyrrahafi.
Sennilega hafa fáir íslendingar heyrt mikið geíið um
þessa eyju, en hún mun vera eitt rammgerasta virki
heimsins. Höfundur greinar þessarar hefir víða ferð-
ast um Suðurhöf og var í nokkur ár frjettaritári í
Japan, Mansjúríu og Kína. — Hjer segir hann frá
ævintýralegri för sinni til Truk.
að telja útlendinga af fyrir- | fyrir augljósa undrun Yama-
ætlun sinni, enda tókst það ( guchi landsstjóra, -— sem hann
Stri3Uni } spænsk-ameríska
V]ð \nu' í stríðslok afhentum
blin t5anverjum aftur hið mikla
6Cr°nesiu
begar6yjum
eyja 1 stað Þjóðverjum þessar
ipil J Slnar fyrir um það bil 20
Wu,.
'ssa Verjar aitu svo eyjar
% j\ \ar til Þjóðabandajagið
Cf0rj p0num umboðsstjórn Mi-
i0a fSlU eftir heimsstyrjöld-
Utp ri- Umboðsstjórnandan-
3rpar'ar bannað að nota eyj-
Ur, e^Sorn hemaðarbækislöðv-
Japan kað er nú augljóst, að
ónot ar ljetu ekki langan tíma
Urnar an til þess að búa eyj-
uJd, s eynilega undir þá styrj-
án(ja 111 Þeir vissu að var fram
var válin sem mið
S[r.^\,nSulóarvefsins.
1 hericj ettir að Japanar fengu

ura
umboðssljórn eyja
e0(j hounuðu þeir ferðir
^at0i\a skiPa til Marianaeyja,
r0ji
SeUt fjj Ueyja og Marshalleyja,
\arnans mynda Micron-
r J einhver útlendingur
' ' ara til ej
með japönskum
að koma
hann jafnvel
gerði
ÍM a\ra til eyjanna varð hann
D°itt fj’, g °Jlum brögðum var
iVrir tess að koma í veg
ba@. t\\ ‘ H
blútt b 1 Var Þó hægt að Jeggja
anUaí , Un við för hans lil eyj-
'^Uinjn Vl að umboðsstjórnar-
fi’iáiUrÍnn trygði útlending
San aðgang að eyjum
íln u
ð Var hægl að reyna
venjulega. Var þeim, sagt, að
engin gistihús væru á eyjun-
um. hvergi væri hægt að haf-
ast þar við, á skipaleiðunum
væri fullt af hættulegum skerj
um, hvirfilvindar væru tíðir,
hitabeltissjúkdómar sífelt að
stinga sjer niður og hinir inn-
fæd.du væru viltir höfðaveið-
arar. Og auðvitað gat alltaf
komið fyrir, að menn yrðu fyr-
ir „slysi“, enda þótt Japanar
þó kann að hafa haldið að liann
hafi dulið — gat hann úr því,
sem komið var, ekkert annað
gert en bjóða mig velkominn.
Jeg hafði líka í fórum mínum
opinber skilríki, sem heimil-
uðu mjer að ferðast hvar sem
jeg vildi.
Jeg var ekki velkominn gestur.
OG hamingjan brosti aftur
legðu ekki sjerstaka áherslu á ! við mjer. Meðan jeg var að
það atriði í áróðri sínum.
Mjer bauííst heppilegt tækifæri
ÁRIÐ 1935 höfðu allar að-
drekka te lijá landsstjóranum
heyrðist slcipsblástur frá Jiöfn-
inni.
— Skipið yðar er að fara,
— Það fer bara til Kusaie,
sagði jeg. — Og kemur aftur
innan viku. y
Það var of seint fyrir hann
að hafast nokkuð að. Jeg var
nú um vikutíma óvelkomnasti.
farir Japana að ,,slysunum“ j hrópaði landsstjórinn upp yfir
undanteknum, vakið gremju sig
víðsvegar um heim, og umboðs
stjórnarnefnd Þjóðabandalags-
ins varð sífelt tortryggnari í
garð Japana. Að lokum bar
nefndin þær sakir á Japana, að
þeir bægðu útlendingum frá
eyjunum.
Til allrar hamingju hafði
jeg þá um nokkurra mánaða
skeið verið að reyna að fá leyfi
til þess að heimsækja eyjarnar
og jeg naut nú þess, að Jap-
anar voru reiðubúnir að sanna
Þjóðabandalaginu það, að út-
lendingar væru ekki útilokaðir
frá að heimsækja eyjarnar.
„Rangar sakir hafa verið
bornar á Japana“, sagði starfs-
maður á Suðurhafsskrifstof-
unni við mig, um leið og hann
þrýsti skipsfarmiðahum í
hendi mína, „Við höfum ákveð
ið, að þjer skulið fá að fara og
sjá það með eigin augum“.
Enda þótt jeg hefði á mjer
opinber skilríki sem heimiluðu
mjer að ganga á land hvar, sem
mjer sýndist, átti jeg í miklum
erfiðleikum með að komast á
land í nokkurri höfn. — Komst
jeg ekki til Truk fyrr en eftir
fjóra mánuði. Auðvitað var
ekki lagt þar neitt bann við
landgöngu minni — aðeins ó- j
endanlegar tafir, áfsakanir og
hindranir.
Jeg var svo heppinn að rek-
ast á Polynesia, sem trúboði
nokkur hafði kent ensku fyrir
mörgum árum. Eftir að skip
okkar hafði varpað akkerum
mílu vegar frá ströndinni,
renndi jeg mjer eftir akkeris-
festinni niður í litla bátinn
hans Rols og faldi mig þar í
lítilli káetu. , - I
Efíir beiðni minni selti Rol
mig á land á afskekktum stað
og gaf mjer leiðbeiningar um
það, hvernig jeg ætli að forð-
ast að verða stöðvaður af lög-
reglunni áður en jeg kæmist til
bústaðar landsstjórans. •— Þrátt
aftur um eyjasvæðið — en ætíð
var lögreglubátur í humátt á
eítir okkur.
Eins og flestir Ameríkumenn
hafði jeg hingað til álitið, að
Truk væri eyja. En það er 245
eyja klasi, sem liggur í geysi-
stóru lóni, umlukt 140 míina
löngu kóralrifi. Það hefði verið
blindur maður, sem ekki hefði
konyð auga á mikilvægi Truks
sem herskipalægis og virkis. —
Enda þótt Japanar ’nafi sett að-
altraust silt á flugvjelar, skip,
strandvirld, loftvarnavirki og
tundurduíl, þá hefir náttúran
sjálf úlbúið þarna víggirðing-
ar, sem engin mannaverk geta
jafnasí á við.
Þeíta 140 mílna langa rif
líkist virkisgarði kastala. Ytri
brún þess er fimmtán eða tutt-
ugu fetum hærri en innri brún
in, og skapar það þannig hinn
ágætasta varnargarð gegn skot
um. Bak við þenna garð eru
fallbyssu- og vjelbyssustæði
örugg nema fyrir loftárásum.
Hið mikla brimrót við skörðótt
og hvasst kóralriíið, myndi
gera lendingu ákaflega erfiða.
En þótt takast mætti að
komast upp á rifið, þá myndu
árásarmennirnir litlu nær
markinu, því að engin hinna
mikilvægu eyja er í minna en
fjögurra eða fimm mílna fjar-
lægð frá rifinu. Það yrði því
óhjákvæmilegt að sækja yfir
lónið gegn ofsalegri fallbyssu-
gesturinn á Truk. — Mestan
hluta þess tíma hafðist jeg við | skothríð. Eyjarnar-sjálfar eru
í bát Rols. Sigldum við fram og tindar útbrunninna eldfjalla
Innrásarforinginn á skriisiofunni
YFIRHERSHÖFÐINGI bandamanna, Dwight D. Eisenhower,
sem á að stjórna.innrásinni í Evrópuvirkið, sem Þjóðverjar kalla
svor sjest hjer á myndinni við skrifborð sitt í aðalbækistöðvum
sínum í Bretlandi.
og víðast hvar þverhnýptar og
vaxnar þjettum skógi.
Aðeins fjögur skörð eru í rif-
ið. TvÖ þeirra eru svo þröng, •
að anðveldlega mætti Jeka
þeim. í hin tvö skörðin er nú
rækilegt lagt tundurduflum. —
Vel vernduð skotvirki beggja
vegna sunda þessara gætu lát-
ið skotum rigna yfir árásar-
skipin og skotmenn skipanna
myndu ekki eiga auðvelt me'd
að miða nákvæmlega. Arásar-
skipin myndu einnig liggja
undir stöðugri skothríð f rá
fjallatindunum, en fimm þeirra
eru yfir þúsund feta háir.
Hertaka eyjamna myndi reym-
ast geysíörðug.
AUK þess myndi innrásar-
herinn verða fyrir skothríð frá
japönskum herskipum, sem fal
in væru milli eynna og sæjust
því ekki frá árásarskipunum.
Myndu japönsku skipin skjóta
yfir eyjarnar með þeirri hárna-
kvæmni, sem löng æfing hefir
veitt þeim.
Þótt við gerum nú ráð fyrir
þvi, að herskip Bandaríkja-
manna kæmust inn í hringrifið,
væri enn eftir að komast yfir
„koral-tundurduflasvæðin.“ —•
Þegar jeg sigldi um lónið á bát
Rols, varð jeg alveg forviða a
því, hve kóralbotninn var þar
ójafn. Sumstaðar var hinn skær
litaði kóralbotn ekki nemo 4
fet frá bátskríli okkar.
í raun og veru er lónið al-
gerlega ófært jafnvel innrásar-
bátum. nema því aðeins að bais
stjórarnir hefðu fullkomin koi’t
til þess að styðjast við. Kort
gerð af Spánverjum eða Þjóo-
verjum myndu ekki koma a<j
miklum notum nú, því að kór-
alriíin eru sífellt að breytast.
Ennfremur hafa Japanar unnið
ötullega að því að gera ónot-
hæfar fyrri kortlagningar með
því að flytja til kóralrif í lón-
inu.
Auk þess að vera fyrirtaks
lægi fyrir stærri flota en Jap-
anar nú eiga. er Truk sterk
flugvjelabækistöð. Olíugeymar
hafa verið dulbiinir og þeim
sökt í lónið, svo að úr loítinu
virðast þeir að engu leyti frá-
brugnir kóralbcftninum. — Klð
lygna yfirborð lónsins geri'- það
að ágætu lægi fyrir sjóflugvjel-
ar. Þverhnýptir fjallsveggirnip
hafa verið sundurgrafnir í flug
skýli.
Þegar jeg var á Truk, voru
Japanar þegar að reka smiðs-
höggið á það stórkostlega fyr-
irtæki sitt að sljetta þrjú hundr
uð feta háa eyju og gera úr
henni flugvöll, sem aðeins lá
tíu fet í.yrir ofan sjávarmál. —•
Var völlur þessi ein míla á
lengd og hálf míla á breidd,
Án efa hafa fleiri eyjar síðar
verið sljettaðar á síima hátt.
Jeg á enn eríitt með að átta
mig fyllilega á því, að jeg
skyldi komast lifandi frá Truk.
Jeg hefði auðveldlega getað
hlotið sama leyndardómsfulla
dauðdagann og sjóliðsforingj-
arnir tveir. Jeg hefði einnig
getað hlotið sömu örlög og Earl
Ellis, ofursti i landgönguliði
Bándaríkjaflotans, sem nokkr-
um árum áð'ur komst til Palau
á leið sinni til Truk, en Japanar
Framh. á 8, síðu.