Morgunblaðið - 22.12.1944, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagsir 22. des. 1944,
‘3
Fjölgun dómara
í Hæstarjetti
33JARNI BEN EDIKTSSON
flytur í Sþ. svohljóðandi þings
ályktunartillögu:
...Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að hlutast til um,
að hæstirjettur verði nú þegar
fikipaður 5 dómurum, svo sem
fyrir er mælt í 4. gr. laga um
tiæstarjett, nr. 112 18. maí
1935“.
Tillögunni fylgir mjög ítar-
leg greinargerð og segir þar
m a.:
Oþarft ætti að vera að færa
röfc að því, að meira rjettar-
öryggi er í 5 hæstarjettardóm-
u> um en 3.
Alt frá því að farið var að
k' efjast þess, að hið æðsta
dómsvald í málefnum lands-
rn.inna yrði innlent, hafa for-
göngumenn í þeirri baráttu tal
ið nauðsyn, að í hinum æðsta
dómi innlendum ættu fimm
»r sæti. I frv., sem um þetta
voru lögð fyrir Alþingi árin
1891, 1893. 1895 og 1897, var
æitð ætlast til, að dómararnir
yrSu fimm. En flutningsmenn
málsins 1891 voru þeir sýsiu-
mennirnir Benedikt Sveinsson
og Skúli, Thoroddsen. Aðeins
einu sinni, 1893, fækkaði Al-
þingi hinum fyrirhuguðu dóm-
urunt í þrjá, og þótti þó ýmsum
óráðlegt.
En þegar á hinu fyrsta lög-
gjafarþingi, 1875, samþykti
neðri deild frumvarp, sem kon
ungkjörna liðið í efri deild
fetdi, um, að fjölga skyldi dóm-
urúm yfirdómsins um tvo, úr
þrem upp í fimm. Var þá að
vísu ráðgert, að fjórir yfirdóm-
endanna skyldu jafnframt vera
kennarar við væntanlegan laga
skóla, og var það fyrst og
fremst bygt á fátækt lands-
manna þá. En eigi fór það dult,
að með þessu frv. var verið að
tryggja yfirdóminn svo, að síð-
ar þætti fært að fá honum
æðsta dómsvald. Flm. frum-
varpsins, þeir Benedikt Sveins
son, Guðmundur Einarsson,
Gvímur Thomsen, Jón Sigurðs-
son og Snorri Pálsson, sögðu
rri a. í athugasemd við það:
„Hver, sem lauslega lítur á
dómaskipun íslendinga til
forna, sjer fljótt, hve forfeður
vorir hafa látið sjer ant um,
að hún væri svo tryggileg sem
framast væri unt. Nú, er vjer
eftir afturför margra alda er-
um íoksins komnir á þann rek-
spöí að geta náð sönnu þjóð-
freísi á nýjan leik, ætti það því
að vorri hyggju meðal annars
að vera fyrsta verk hins lög-
fiefandi Alþíngis að gera yfir-
dóm vorn fjölskipaðri en nú er
hann, með því óháð og tryggi-
legfc dómsvald óneitanlega er
hinn öruggasti vörður þjóð-
frelsis og rjettinda hinna ein-
stöku, sem í þessu skjóli eiga
að búa“.
RÆarkmiði þessara forsjálu
fofvarða rjettaröryggisins
tófcst eigi að ná fyrr en með
hæstarjettarlögunum frá 1919.
Þá tóku íslendingai' æðsfca
dömst'aldíð í eigin hendur og
ákváðu að sjálfsögðu, að hæsta
rjettardómarar skyldu vera 5.
En eftir bjartsýni áranna
næstu fyrir 1920 kom skjótlega
afturkast. Farið var að afnema
,,óþörfu“ embættin, sem á vel-
gengnisárunum höfðu verið
stofnuð við háskólann, en ís-
lenskur hæstirjettur og háskóli
höfðu löngum verið samferða í
.sjálfstæðisbaráttunni og átt
svipuðum skilningi valdhaf-
anna að mæta. Sparnaðaraldan
gekk og nú ekkí síður yfir
hæstarjett. Af háskólanum var
það eitt tekið, sem hann mátti
án vera, og hann hefir fyrir
löngu fengið leiðrjetting sinna
mála. En kjarni hæstarjetta.r
var skertur. Með 1. nr. 37 .4.
júní 1924 var hæstarjettardóm
urum fækkað ofan í þrjá.
Islensku rjettarfari hefir
sjaldan verið meiri óleikur ger.
Fækkunin hafði m. a. það í för
með sjer, að hennar vegna
hætti gðlileg endurnýjun í rjett
inum. Nýir valdhafar tor-
trygðu hina gömlu dómendur
og töldu þá sjer óvinveitta. Af
þessu spratt hið mesta ófriðar-
bál umhverfis rjettinn, sem
lyktaði með því, a& meiri hluti
dómaranna var sviptur embætt
um í skjóli aldursákvæða, þótt
fullhressir væru og skynbærir
menn teldu alla þáverandi dóm
ara prýði dómsins og sóma
stjettar sinnar.
í staðinn völdust að vísu á-
gætir menn, og má með sanni
segja, að núverandi dómarar
sjeu bæði hver um sig sínum
mikla vanda vaxinn og bæti
aúk þess hver annan upp, svo
að fágætt sje, enda nýtur rjett-
urinn almenns trausts. En það
haggar eigi því, að svo fáskip-
aðan dóm — og' allra síst þann,
sem að meiri*hluta er skipað-
ur ungum mönnum, — er eigi
unt að endurnýja svo, að við-
hlítandi sje. hvorki fyrii; rjett-
inn sjálfan nje almenning. Vofa
því yfir rjettinum enn hin
sömu örlög og yfir hann komu
á árunum um 1930, nema við
sje gert í tíma. Að vísu verður
aldrei fyrirfram ábyrgst, að ó-
hófleg gagnrýni skapist eigi
einhvern tíma gegn slíkum
dómstól og verði honum og
rjettarfarinu í heild til niður-
dreps, en sjálfsagt er að beita
skynsamlegum ráðum til að
reyna að hindra, að slíkt á-
stand þurfi að skapast.
Með fjölguninni eru og ekki
aðeins skapaður meiri líkur fyr
ír eðlilegri endurnýjun rjett-
arins, heldur veitt miklu meiri
tr-ygging en áður- fyrir því, að
hvert einstakt mál fái rjett
úrslit. Er og á það að líta, að
dómsstigin eru ekki nema tvö
og því enn brýnni nauðsyn en
ella til þess, að hæstirjettur
sje saémilega fjölskipaður.
Ástæðan til þess, að hin van-
hugsaða og afdrifailla fækkun
í rjettinum var gerð 1924, var
fjárskortur ríkisins. Sama á-
stæða mun hafa ráðið því, að
fjölgunin var eigi framkvæmd
1935, þegar hún var lögboðin.
Sú ástæða er ekki lengur fyr-
ir hendi, og allra síst getur
þing, er svo örlátt hefir reynst
sem þetta, látið þá skömm
henda sig að koma eigi á ör-
uggari umbúnaði um hið æðsta
dómsvald en nú er.
Silvia Sidney kemur
aftur í kvikmyndum.
SILVIA SIDNEY, kvikmynda-
leikkonan fræga, var hætt að
leika í kvikmyndum og var farin
að leggja fyrir sig' verðbrjefa-
verslun. En nú er hún komin aft
ur til Hollywood og tilkynnir, að
hún muni á ný fara að leika í
kvikmyndum.
Fundur í Veiði-
fjelagi Norðurár
Nýlega var haldinn fundur í
Veiðifjelagi Norðurár. Fundur
inn hófst um hádegisbil í skóla
húsinu við Dalsmynni í Borg-
arfirði.
Efni fundarins var að taka
ákvörðun um, hvort tiltækilegt
þætti að auka fjelagssvæðið
þannig, að öll áin heyri undir
eitt og sama veiðifjelag.
Til funda» þessa boðuðu
Sverrir Gíslason, bóndi að
Hvammi. Norðurárdal og Da-
víð hóndi að Arnbjargarlæk,
Þverárhlíð.
Þegar í upphafi fundarins
kom í Ijós eftir hóflegar um-
ræður, að sumir fundai’manna
voru mótfallnir því, að starf-
semi veiðifjelagsins væri auk-
in.
Að lokum var samþykt til-
laga frá mjólkurbústjóra Sig-
urði Guðbrandssyni, Borgar-
nesi, með 21 gegn 9, þess efnis,
að fundurinn kysi 5 manna
nefnd með það fyrir augum, að
semja arðsskrá fyrir fjelagið,
sem nái yfir ána frá upptök-
um til ósa hennar, og boði til
næsta fundar, sem þá taki á-
kvörðun um, hvort auka skuli
starfssvið núverandi veiðifje-
lags, ef samþykki fæst um arð-
skýrslur hjá hlutaðeigandi að-
ilum, sem atkvæðisrjett hafi
um þetta mál.
I nefndina voru kosnir, sam-
kvæmt uppástungu tillögu-
manns, Sverrir Gíslason,
Hvammi, Davíð Þorsteinsson,
Arnbjargarlæk, Theodór Jóns-
son fulltrúi, Reykjavík, Tómas
Jónsson bóndi, Sólheimatungu
og Kristján Fjeldsted bóndi að
Ferjukoti.
Birgðir til Ermasunds-
eyja ,
London: Sendar verða á veg
um Rauða króssins til Ermar-
sundseyja, birgðir af lyfjum og
matvælum, það fýrsta af þessu
tagi, sem þangað er sent síðan
fyrir fjórum árum, er Þjóðverj
ar hernámu eyjarnar. '
Höfnin og h.f. Slipp-
urinn ■
Umræður í bæjarstjórn
I MARGA MÁNUÐI hafa staðið yfir samningar milli hafn-
arstjórnar og h. f. Slippsins um framlengingu á samningi milli
þessara aðila, en samningur sá, sem nú gildir, er útrunninn
eftir 7 ár.
Slippfjelagið hyggst að
tryggja að þar verði h;egt að
halda skipaviðgerðum áfram,
en núverandi dráttarbraut sú,
sem mest hvílir á, þarf bráðrar
endurnýjunar við. Auk þess ætl
ar íjelágiÁað byggja riýja drátt
arbraut.
Slippfjelagið hefir tjáð hafn-
arstjórn, að það sæi sjer ekki
fært að ráðast í stórvirki nema
trygt sje að starfsemin fái að
vera á sama stað lengur en þessi
sjö ár, og hefir meiri hluti hafn
arstjórnar fallist á að endur-
nýja samninginn við fjel., og
framlengja samningstímanum
um 13 ár, frá því sem nú er,
en hinn nýi samningur gengi
þó því aðeins í gildi, að hin fyr
irhugaða nýja dráttarbraut
verði bygð.
Nú eru uppi, sem kunnugt
er, miklar fyrirætlanir um það,
að gerð verði í framtíðinni mik-
il hafnarvirki, skipauppsátur o.
fl. o. fl. inni í Elliðaárvogi. En
þær fyrirætlanir eru enn í lausu
lofti, m. a. vegna þess að áætl-
anir eru rjett í byrjun.
En raddir hafa komið fram
um það, að vegna þessara fyr-
irætlana væri ekki lengur nauð
synlegt, jafnvel ekki æskilegt,
að starfsemi Slippsins yrði leng
ur á núverandi stað, en hinn
gamli samningur til tekur.
Meiri hluti hafnarnefndar er
á þeirri skoðun, að fyrirætlan-
irnar um mannvirki í Elliðaár-
vogi sjeu svo óákveðnar og geti
átt svo langt í land að þær
kæmust í framkvæmd, að full
ástæða sje til að stuðla að því,
að starfsemin á sviði skipavið-
gerða og bygginga innan hafn-
arinnar geti haldið áfram á
næstu árum, og hefir.því fallist
á að framlengja Slippsamning-
inn, með nokkrum breytingum.
Þetta mál var til umræðu á
bæjarstjórnarfundi í gær. Þar
rakti borgarstjóri málavexti.
Komst hann m. a. að orði á þá
leið, að Reykjavíkurhöfn hefði
nú verið í smíðum síðan 1911,
eða í 33 ár, og mikið vantaði á,
að hún væri fullgerð ennþá.
Ekkert mætti koma í veg fyrir
það, að því verki yrði haldið á-
fram. Hann lýsti því, hvernig á
að fullgera vesturhöfnina, búa
þar út, fyrst bátahöfn og síðan
fyrir togara.
Nú hafa stórhuga menn lagt
það til, að ráðist yrði í mann-
vtrki við Elliðaárvog, sem að
kunnugra sögn kosta marga
tugi miljóna.
Mín skoðun er þessi. Hjer er
um tvö mál að ræða, sem má
ekki blanda saman. Það þarf
að fullgera Reykjavíkurhöfn,
og í höfninni þurfa að vera
dráttarbrautir, að áliti sjer-
fróðra manna, hvað sem líður
skilyrðum fyrir mannvirki og
frainkvæmdum í Elliðaárvogi.
Það er rjett og sjálfsagt að
undirbúa sem rækilegust mann
virki við Elliðaárvog. En þau
eða þær fyrriætlanir, sem við
þann stað eru tengdar, mega
ekki hindra, að nauðsynlega?
aðgerðir fái fram að ganga inn
an hafnarinnar. Það versta,
sem íyrir gætikomið, væri, að
starfsemi Siippsins gangi sam-
an, áður en nauðsynleg mann-
virki kæmust upp inni við vog-
inn.
Því tel jeg það vera rjetta
leið, sem meiri hluti hafnar-
stjórnar hefir valið, að ákveða
undirbúning mannvirkja við
Elliðaárvog og stuðla jafnframt
að því að skipaviðgerðir verðx
trygðar með dráttarbrautum í
Slippnum.
Björn Bjarnason gerði grein
fyrir sinni afstöðu í hafnar-
nefnd, en hann er þar fulltrúi
Sósíalistaflokksins. Hann er því
fylgjandi, að samningurinn
verði framlengdur, því hann
telur að með því verði trygt að
skipaiðnaðurinn haldist uppi
og aukist á næstu árum.
En Jón A. Pjetursson mælii
því mjög í gegn. Hann vill út-
rýma öllum skipaviðgerðum úr
höfninni sem fyrst. M. a. vegna
þess að nota þurfi lóðirnar næsfc
höfninni til annara þarfa bæj-
arbúa.
Jón A. Pjetursson kvaðst líta
svo á, áð útgerðarmenn bæj-
arins væru á sínu máli. Þeir
vildu að Slippurinn hyrfi og
hliðslæð starfsemi frá höfn-
inni.
Borgarstjóri taldi að hægur
vandi væri að fá úr því skorið
og bar fram svohljóðandi til—
lögu:
„Þar sbm ágreiningur hefir
komið upp um það, hvort ráða-
gerðir um samning við Slipp-
fjelagið og Stálsmiðjuna sam-
rýmdust hagsmunum útgerðar-
manna, þá óskar bæjarsljórn
eftir því, að fengin verði um-
sögn fjelagssamtaka útgerðar-
manna hjer í bæ, um þetta efni,
áður en samningar þessir verða
gerðir".
Var tillaga þessi samþykt, og
verður því ekki gengið frá
þessu hiálí, f'yrri en álit útgerð
armanna er fengið.
Vesturvígstöðvarnar
Framlialcl af 1. síðu
Sama harkan er enn í bar
d.ögunum í Saarhjeraði og
alt suður til Colmar. Hefir
þar gengið á ýmsu, banda-
menn þó víðasthvar getað
sótt lítið eitt fram, og náðu
þeir á sitt vald nokkrum
virkjum af Maginotvígjun-
um, en voru stöðvaðir við
Siegfriedvirkin á öðrum
stað, með mikilli skothríð.
Við Colmar skiptast á á-
hlaup, en hvorugur, hefir
unnið þar nokkuð á,