Morgunblaðið - 18.02.1947, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. febr. 1947
MORGUNBLAÐIÐ
S
Einar Olgeirsson getur engin rök leitt að full-
yrðingum sinum um „skilyrðið“ frá Bretum
Verður sjer til minkunar á Alþingi
|— v Við höfum mál-
hra umræðum i gær
Á FUNDI Nd. í gær kvaddi
utanríkismálaráðherra,
Bjarni Benediktsson, sjer
hljóðs utan dagskrár, út af
ummælum þeim, sem 2.
þingm. Beykvíkinga, Einar
Olgeirsson, hafði viðhaft í
deildinni, og síðan hefir ver-
Íð ítrekuð í Þjóðviljanum að
Bretastjórn hefði gert það að
skilyrði fyrir viðurkenningu
íslenska lýðveldisins árið
1944, að framlengdur yrði
samningur sá, um íslensku
landhelgina, er Danastjórn
gerði við Breta árið 1901.
Bjarni Benediktsson utanrík-
ismálaráðherra, sagði m. a.:
„Að þegar Einar Olgeirsson
hjelt þessu fram, hefði hann
aldrei um slíkt heyrt, en hann
vildi ganga úr skugga um, hvort
nokkuð það væri fyrir hendi,
sem styddi mál Einars. Hann
hafði því spurt hvort nokkur
gögn til styrktar ummælum
þessum væru í Stjórnarráðinu.
En skrifstofustjóri utanríkis-
málaráðuneytisins, hefði sagt,
að svo væri ekki. Hlýtur því,
sagði ráðherrann að vera hjer
málum blandað, þar sem Einar
Olgeirsson-heldur fram í Þjóð-
viljanum í gær, að hann hafi
fundið í Stjórnarráðinu sann-
anir fyrir því máli sínu. Jeg
tel því óhjákvæmilegt að skýra
hjer frá þeim gögnum, sem fyr-
ir liggja, en þau sanna einmitt
það gagnstæða við fullyrðingar
háttvirts 2. þm. Reykvíkin'ga.
Málaleitun breska sendiherr-
ans, sem hjer kemur til greina,
var ekki sett fram sem skilyrði
fyrir viðurkenningu á lýðveld-
inu, heldur sem afleiðing af því
að Bretar höfðu mörgum mán-
uðum áður viðurkent stofnun
lýðveldisins.
Það er sem sje þann 20. októ-
ber, að samningamálum við
Breta, var hreyft á fundi
utanrríkismálanefndar, þ. e.
möfgum mánuðum eftir stofn-
un lýðveldisins.
Þenna dag hrevfir Vilhj. Þór
munlegum skilaboðum um það,
að breski sendiherrann líti svo
á, að samningar, sem voru í
gildi, áður en sambandssátt-
málanum var sagt upp yrðu það
áfram.
Næsti fundur utanríkismála-
nefndar er svo þ. 25. okt. Þá
liggur fyrir fundinum nóta frá
Bretum um þetta efni. Þá er
ákveðið, að fela hæstarjettar-
dómurúnum og öðrum sjerfræð
íngum, að athuga málið.
Síðan er fundur haldinn í ut-
anríkismálanefndinni 12. jan.,
og þar samþykt með samhljóða
atkvæðum, að viðurkenna hina
gömlu samninga. En um leið
Ijetu nefndarrgenn uppi vilja
sinn um það, að samningarnir
yrðu endurskoðaðir, ekki síðar
en svö, að endurskoðun þeirra
yrði lokið, er þrjú ár væru liðin
frá ófriðai’lokum.
Jeg vil taka það fram, að
jeg hefi talað við Vilhjálm Þór
fyrv. utanríkisráðherra. Hann
kannast ekki við að Bretar hafi
sett fram nokkur skilyrði fyrir
viðurkenning lýðveldisins og
fullvíst er að engin gögn eru í
ráðuneytinu sem benda til þess
að svo sje, því það, sem hjer
liggur fyrir og -jeg hefi bent á,
eru ekki skilyrði heldur afleið-
ing af viðurkenningunni á stofn
un ísl. lýðveldisins, og er fyrst
borið fram nokkrum mánuðum
eftir lýðveldisstofnunina.
Ef Einar Olgeirsson hefir
ekki fleiri gögn í málinu en
ráðuneytið hefir, þá hljóta um-
mæli hans að byggjast á mis-
minni eða misskilningi. En þar
sem hjer er um að ræða við-
kvæmt utanríkismál og mundi
enda geta spilt fyrir viðskiftum
við okkur mjög vinsamlegt ríki,
þá taldi jeg óhjákvæmilegt að
gera grein fyrir þessu máli, svo
að sá misskilningur verði leið-
rjettur.
Einar her höfði
steininn.
Er Einar Olgeirsson tók til
máls sagði hann m. a. að hann
hjeldi fast við staðhæfingar sín
ar að Bretar hafi sett fram þessi
skilyrði fyrir viðurkenningunni
þangað til hann sæi „niður-
skriftir“ um það, sem héfði far-
ið á milli Vilhjálms Þór þáv.
utanríkismálaráðh. og breska
sendiherrans hjer, sem sÖnnuðu
að þessi skilyðri hefðu ekki ver
ið framsett.
Hann gat ekki nefnt eitt ein-
asta atriði, sem svo mikið sem
færði hinar minstu líkur fyrir
því, að skilyrði hefði verið sett
frá hendi Breta. En sló út í þá
sálma að það hefði ekki verið
nema eðlilegt, að svo hefði verið
vegna þess hve utanríkisþjón-
usta Breta hugsaði vel um hags
muni þjóðar sinnar. Getsakir
hans í garð Breta væru því alls
ekki til þess að spilla góðu
samkomulagi milli þjóðanna.
Tilraun til að
spilia góðri sam-
vinnu.
Er Einar Olgeirsson hafði lok
ið máli sínu, tók Bjarni Bene-
diktsson utanríkismálaráðh. til
máls að nýju, og sagði m. a.:
„Jeg verð því miður að ítreka
að yfirlýsing sú, sem Einar Ol-
geirsson hefir gefið, er beinlínis
til þess löguð, að spilla góðri
samvinnu milli okkar og Breta,
svo og málsmeðferð Þjóðvilj-
ans, þar sem hann m. a. segir
með feitu letri yfir fjóra dálka,
að „stjórn Bretlands gerði það
að skilyrði fyrir viðurkenningu
á sjálfstæði ísl. lýðveldisins ’44,
að Islendingar viðurkendu nauð
ungarsamninginn um landhelg
ina, sem dönsk stjórn gerði í
óþökk þeirra 1901“, og þar sem
sama blað segir að það hafi vak
ið mikla athygli, er Einar Ol-
geirsson benti á, að breska
stjórnin hefði sett þétta skil-
yrði.
Slík fullyrðing er beinlínis til
þess löguð, að koma illu af stað,
einmitt nú, þegar verið er að
hefja þýðingarmikla viðskifta-
samninga við Breta. Og einmitt
nú, þegar verið er að tala um,
að fá samþykki stórveldanna,
og þá ekki síst Breta, fil að
landhelgin verði rýmkuð.
Slík framkoma er vissulega
ekki heppileg leið, til þess að
ná góðum árangri. Ekki síst, ef
vafb leikur á því, að háttvirt-
ur þm. Einar Olgeirsson fari
rjett með. Hann segir að hann
mundi taka það sem gilda sönn
un, ef samtíðar skýrsla frá Vil-
hjálmi Þór skrifuð 1944, lægi
fyrir um það, að ekkert hefði
gerst í þessu máli í ráðherra-
tíð hans.
En þá fer að vandast málið
fyri^ ráðherra, ef að gera á þá
kröfu til þöirra, að þeir skilji
eftir í stjórnarráðinu skýrslur
um alt, sem þeir ekki hafi gert.
Þingmaðurinn getur • ekki
furðað sig á, að ekkert sje bók-
að í fundargerðum utanríkis-
málanefndar, um viðurkenning
Bretastjórnar á stofnun lýðveld
isins, því hann veit, að sú
stefna var tekin, að leita ekki
slíkrar viðurkenningar, heldur
sjá hverúig þjóðirnar tækju að-
gerðum Islendinga. En hve ríkt
það var í hugum manna, hvern
ig undirtektirnar yrðu, kemur
greinilega í Ijós á síðasta fundi
þeim, er utanríkismálanefndin
hjelt fyrir lýðveldisstofnunina.
Sá fundur var haldinn þ. 9. maí
1944, og var út af boðskap kon-
ungs og fundi dönsku sendiherr
anna.
Langar umræður urðu á fund
inum um skrif sænskra blaða
um málið, þar sem óttast var
um, að þau kynnu að geta spilt
fyrir viðurkenningu lýðveldis-
ins.
Úr því nefndin lagði svo mik-
ið upp úr þessum blaðaskrifum,
má geta nærri, að það hefði kom
ið til umræðu, ef Bretar hefðu
heitið viðurkenningu sinni, þó
með skilyrðum væri.
Allt, sem fyrir liggur, færir
sönnur á, að skilabóð þau, sem
Einar Olgeirsson heldur fram,
að Bretar hafi sent, hafa aldrei
átt sjer stað.
Jeg veit, að hann mundi við-
urkenna þetta, ef hann væri
ekki að klóra sig fram úr því,
sem hann sagði hjer um daginn.
Að lokum benti ræðumaður á,
að misminni Einars Olgeirsson-
ar kynni að vera skiljanlegt á
þann hátt, að þegar rætt var
um viðurkenningu samning-
anna, mætti Einar ekki á fund-
um utanríkismáianefndar, og
kann þá að hafa heyrt á skot-
spón um þær ráðagerðir, en
hann hafi syo siðar minnt, að
þær umræður hafi átt sjer stað,
áður en lýðveldið var stofnað.
Er Einar Olgeirsson 2. þm.
Reykvíkinga stóð upp, eftir síð-
ari ræðu utanríkisráðh., var
hann venju fremur niðurlútur.
Hann sagði þá m. a. að blöðin
hefðu málfrelsi hjer á landi, og
mættu segja það, sem þeim
sýndist. Hann kvaðst halda
fyrri staðhæfingum sínum á-
fram, hvað sem tautaði.
Hann stendur
einn.
Þá tók til máls Stefán Jóhann
Stefánsson forsætisráðherra. —-
Hann sagði m. a. að þó utan-
ríkismálaráðh. hefði sýnt fram
á, að staðhæfingar Einar Ol-
geirssonar væru úr lausu Iofti
gripnar, þá vildi hann benda á,
hve einmana þingm. stæði með
þessar fullyrðingar sínar. Þeir
aðilar sem ættu að vita hið
sanna í málinu, væru sendi-
herra Breta, fyrv. utahríkis-
málaráðherra Vilhj. Þór, með-
nefndarmenn Einars Olgeirs-
sonar í utanríkismálanefndxnni
og ritari nefndarinnar. Enginn
af þessum mönnum hefði heyrt
neitt sem styddi málstað þing-
mannsins. Jeg hefði óskað eft-
ir sagði ráðherrann, að Einar
Frá frjettaritara vorum.
Stykkishólmi, laugardag.
MIKILL afli hefir verið und-
anfarna daga hjá bátum úr ver
stöðvum við Breiðafjörð og víða
er ástandið þannig að ekkert
salt, til að salta þann fisk, sem
fyrstihúsin hafa ekki undan að
taka á móti til flökunar og fryst
ingar.
S. I. tvo daga er búið að flytja
milli 80 og 90 smál. af þorski
í salt í Grafarnesi, því lofað
hafði verið saltskipi, sem átti
að vera komið þangað s. 1. föstu
R.ag. Nú hefir afgreiðsla skips-
ins tafist í Reykjavík, þó skip-
ið hafi legið með opnar lestar,
tilbúið að taka á móti saltinu.
Þessi seinkun á afgreiðslu
,skipsins getur orsakað milli 6Ó
og 70 þúsund króna tap fyrir
útveginn í Grafarnesi, ef salt-
skipið kemur ekki í dag er fyr-
irsjáanlegt, að megnið af fisk-
ir.um eyðilegst
Frystihús Sigurðar Ágústsson
ar í Stykkishólmi hefir ekki tek
ið við nema hverfandi litlu af
fiski frá Grafarnesi.
Stórvandræði eru það einnig,
að skip skuli ekki fást hingað
til að kaupa ísfisk eins og ver-
ið hefir undanfarin ár.
Orsaklr saWeysisins
VEGNA ummæla í Tímanum =
13. þ. m. hefir blaðið fengið £
Olgeirsson hefði tekið þessi um
mæli sín aftur. Ekki vegna hans
sjálfs, því satt að segja ber jeg
enga umhyggju fyrir honiwn
persónulega, heldur vegna þess,
að með fuliyrðingum sínum út
í hött, getur hann unnið þjóð-
inni ógagn.
Nú stóð Einar Olgeirsson enn
upp sem snöggvast og var of-
urlítill gustur í honum augna-
blik er hann sagði að forsæt-
isráðherrann skyldi passa sig
sjálfan og hvernig hann ynni
þjóðinni gagn. Síðan endurtók
hann enn staðhæfingar sínar,
en sýnu daufari í dálkinn en
hann hafði áður verið.
Getur ekki bent á
neinn fund.
Utanrríkisráðherrann sagði að
lokum nokkur orð, benti m. a.
á að enginn fundur hefði verið
í utanríkismálanefndinni frá
því fyrir miðjan maí 1944,
þangað til eftir iýðveldisstofn-
unina. Hvenær hefði þetta átt
að koma fram sem þingm.
væri að tala um; þegar enginn
fundur var í nefndinni allan
tímann, milli þess sem atkvæða
greiðslan fór fram og fram yfir
17. júní. Endá getur Einar Ol-
geirsson ekki bent á neinn fund
þar sem þessi ummæli eiga að
hafa komið fram, sem hann
þykist muna að þáverandi utan
ríkismálaráðherra hafi viðhaft.
þær upplýsingar, að saltskip
kom til Keflavíkur í janúar og
losaði allan farminn til Suður-
nesj amanna.
Annað saltskip er væntanlegt
í þessari viku til ísafjarðar,
Patreksfjarðar og Alíraness.
Skip þetta átii að vera komið
fyrir hálfum mánuði, en seink-
aði vegna bilunar. Skip þessi
eru á vegum Ólafs Gíslasonar
& Co., h.f., og H. Benedikts-
sonar & Co.
Erfiðleikar á útvegun skipa
til saltflutnings hafa verið mikl
ir og sjerstaklega hefir verið
erfitt að f£ skipstærð sem henta
smærri höínum út á landi, enda
þótt allir innlendir skipamiðl-
arar og margir útlendingar haíi
gert sitt ýtrasta til að útvega
skip.
Vegna óvissu um útgerðina
hafa margir útgerðarmenn ekki
pántað salt nógu tímanlega og
er það önnur ástæða fyrir salt-
skortinum.
■miiiiiiiiiiiiiiiiiitifiiiiiiiiiiMiiiiitifiiiiiiitiiininiini
MÁLFLUTNINGS-
SKRIFSTOFA
Einar B. Guðmundsson.
Guðlaugur Þorláksson
Austurstræti 7.
Símar 3202, 2002
Skrifstofutími
kl. 10—12 og 1—5.
Fiskur fyrir nærri 70 þiís.
kr. liggur undir skemdum
g mniimrinimftitTinniiiiiiifTiínrrnni