Morgunblaðið - 24.09.1948, Blaðsíða 9

Föstudagur 24. sept 1948.
MORGVNBLÁÐ IB
9
Friðcarvinimnri Bernadoíte greifi
Eftir Eigil Steínmetz
FOLKE BERNADOTIE —
sáttasemjari Sameinuðu þjóð-
anna, maðurinrt, sem frelsaði
fangana úr fangabúðum Þjóð-
verja — stjórnmálamaðurinn,
sem þátt tók í því að binda endi
á heimsstyrjöldma siðari —-
mannvinurinn mikli, Rauða
Kross forsetinn — myrtur í
hinni helgu Jerúsalem-borg.
Svo fjarstæðukenndir eru
sumir hörmulegustu atburðir
yeraldarsögunnar. Þannig lýk-
Ur tilveru manns, sem átti sjer
göfugar hugsjónir og breytti
eftir þeim- Þær hugsjónir voru
Saurgaðar, jafnvel i landinu
helga.
Tilkynningin um dauða
Bernadotte hefir komið sem
reiðarslag yfir veröldina, á
sama hátt og fregnín um það
að Gandhi hefði verið myrtur.
Á einu andartafei eru mikil-
menni máð burt — og einum
þætti sögunnar lofeið.
Atrúnaðargoð-
Bernadotte var átrúnaðargoð
miljóna meðan hann lifði.
Hann var í senn heimsborgari,
sem ljet miklar og fag'ar hug-
sjónir stjórna gjörðum sinum,
Og raunsær stjórnmálamaður,
sem aldrei gleymdi, að stjórn
mál eru list. Hann sat víð samn
ingsborðið með Himmler, hann
ræddi við AbduUah konung
Transjordaníu, hann hitti Far
ouk konung og Chahn Weiz-
mann og ræddi við þá um Pal
estínu. Hann varð þeim öllum
málkunnugur. Ástæðan var
ekki sú, að hann var kominn
af einni elstu aðalsætt E\æópu
•— nje heldur að hann var sátta
semjari Sameinuðu þjóðanna
eða forseti Rauða krossins. Á-
stæðan var hið aðlaðandi við-
mót hans, sem stundum vann
ótrúlega sigra.
Hamingjusamur maSur.
Þegar nafn Bernadotte var
á allra vörum um það bil sem
heimsstyrjöldinni síðari var að
Ijúka, þá sneri eitt af Stokk-
h'.'lms-blöðunum sjer til gam-
als kennara hans til þess að fá
upplýsingar um, hverníg mað-
urinn Bernadotte væri. Gamli
kennarinn sagði fátt um líf
greifans í skólanum. En hann
fullyrti eitt: að Bemadotte væri
hamingjusamur maður. Hon-
um hefði verið trúað fvrir mik
ilvægum störfum og honum
hefði verið ætlað að inna af
hcndi stórt hlutverk — og jafn
framt hefði hann verið gæddur
hæfileikum til þess að geta unn
ið stórræði.
Þetta var án efa rjett. Berna
dotte fjekk mörg tækifæri á
lífsleiðinni til þess að starfa í
þágu göfugra hugsjóna. Sjer-
hvert nýtt verkefni tókst hann
á hendur með lítillæti — en
með þeirri sannfæringu, að
hann hefði öðlast þá reynslu, er
nauðsynleg væri til þess að
geta leyst það sómasamlega af
hendi. Þegar hann hafði sam-
þykkt áð taka að sjer að vera
sáttasemjari S.þ- í Palestinu-
deilunni, sagði hann: „Jeg hefi
ekki gert neinar áætlanir. Jeg
hefi aðeins góða von og einlæg
an vilja á þvi, að vinna að
Faííin hetja, sem helgaði
iíf sitt fögrum hugsjónum
sem hann kynntist vel með
hjálp konu sinnar og lærði að
skilja betur en flestir aðrir.
Kona hans varð brátt fyrir-
myndar sænsk eiginkona. Hún
er mjög listfeng og heimili
þeirra prýða margir fagrir
munir sem hún hefir mótað og
mólað. Hún var ekki einasta
„besti og vitrasti vinurinn“,
sem hann átti að eigin sögn,
hddur hvatti hún hann stöð-
úgt til .uýrra dáoa.
Aftur í herinn. i
Þe’gar heimsstyrjöldin siðari
braust út, gekk Bernadotte aft
ur í herinn. Hami varð yfir-
| maður deildar þeirrar, er hafði
slík með flóttamenn og pólitíska
fanga að gera. Það kom því!
strax i hans hlut að sjá um
r.orska og breksa hermenn, sem ^
Þjóðverjar hröktu innyfir
saénsku landamærin. Tæpast
2. janúar 1895. IJann var yngst ^ liefðí verið unnt að inna þetta
ur af fjórum börnum Óskars ctorf af höndum af betra skiln
pi ins og Lbbu Lei nadotte. | jjtgj_ Ijpui-ð og nærgætni, en
þ\i bróðursonur Bernadotte gerði. Meðal flótta
Bernadotte greifi
lausn \ andamálsins,
lausn er möguleg.
ef
Ætt og uppruni.
Folke Bernadotte var fæddur
Hann var því bróðursonur
Gústafs Svíakonungs.
Hann ólst upp ó heimili for
eldra sinna við östermahns-
gatan í Stokkhólmi — ú heimili
sem bar ljósan vott um einlæga
trú föður hans og kvrrláta
kimni. Meðan hann var dreng
ur fór hann á hverjum sunnu-
degi með systkinum sínum í
sunnudagaskóla föður síns og
eignaðist frá því fyrsta leiksyst
kin úr öllum stjettum horgar-
innar. Hann hjelt áfram námi
í einum af hinum almennu
skólum Stokkhólms og eign-
aðist marga vini sem hann síðar
á lifsleiðinni fylgdi eftir af
mikliun áhuga. Hann lauk liðs-
foringjaprófi frá Karlsberg
1915. Sem liðsforingi starfaði
hann síðan fram vfir þritugs-
aldur. — Hann var enginn sjer
takur bókaormur í skóla, en
mikill íþróttamaður — og alltaf
mannanna og fanganna eign-
aðist hann vini sem aldrei
gieyma honum. Sjólfur öðlað-
ist hann skilning á því, hvern
ig það var að lifa lífinu innan
gaddavírsgirðinga. Kom það
honum í góðar þarfir er Rauði
Krossinn fjekk honum i hend-
ur það áhættusama starf, að ná
föngiun úr fangabúðum nasist
anna.
Fangaskiftin.
öll styrjaldarárin var Berna
dotte störfum hlaðinn. Hann
hugsaði um það eitt, að starfa
fyrir aðra. Stvrjöldin nólgaðist
hámarkið — hörmungar fólks
ins í Evrópu jukust jafnt og
þjett. Eftir þvi sem Bernadotte
segir í bók sinni ,,Lokin“ fjekk
hann hugmyndina um fanga-
skiftin er hann var i heimsókn
í París 1944. f orði kveðnu var
og breska stríðsfanga.Og er tím
ar liðu, starfaði Bernadotte ekki
einasta að því að koma hugsjón
um Rauða Krossins á framfæri,
heldur samdi hann um uppgjöf
— og heimsfrið.
Tekur að sier .,vonlaust
verk“.
I — Starfi hans var þó ekki
lokið með uppgjöf Þjóðverja.
Mörg ný verkefni biðu hans,
sem forseta alþjóða Rauða
Krossins. Það stærsta og þýð-
ingarmesta var honum fengið
í hendur í maí-mánuði s. 1. er
hann var beðinn um að taka
að sjer að koma á saettum í
Palestinu-deilunni. Hann vissi.
að ótal stjórnmálamenn höfðu
lýst því yfir, að það væri von-
laust verk. Hann gerði engar
fyrirfram óætlanir. Hann átti
aðeins jámharðan vilja á því,
að nota til hins ítrasta hvert
smá tækifæri til þess að koma
á sættum.
„I vopna stað“.
I miðjum kliðum fjella hann
fvrir kúlum launmorðingjannu
— er hin eilífa barátta hans
fyrir friði og rjettlæti stóð sem
hæst. Síðasta bófe hans er ný-
komin út. Hún heitir „I vopna
stað“ — og sá titill er tákn-
rænn fyrir allt lífsstarf hans.
Það hafði komið fyrir oft áð
ur, að ráðist var á Bernadotte
bæði af Araba og Gyðinga
hálfu. Upp á síðkastið höfðu
órásir Gyðinganna harðnað og
hann hafði fengið margskonar
hótanir frá Stern-óaldarflokkn
um.
Afleiðingarnar.
Dauði hans getur haft í för
með sjer aukna bardaga og hið
mesta öngþveiti í Palestínu,
þannig að friðnum i nágranna-
löndunum sje hætta búin og
ÞANN 11. þl m. var gefið út
100. flugmannaskírteinið hjer á :
landi. Handhafi þess er Frið-
þjófur Ó. Johnson, Reykjavík,
og heíur hann lokið prófi hjer
heima.
Þessi 100 skírteini skiptast
þannig:
Atv ín nuf I ugmenn:
Geíin hafa verið út 60 skír-
teini til atvinnuflugmanna, is-
lenskra, og til 3ja erlendra __
manna. Af atvinnuflugmönnum
eru þrír látnir.
Fyrsta íslenska skírteinið,
sem gefið var út hjer á landi,
var geíið út 17. febr. 1940. Han<J
ha’i þess er Sigurður Jónsson,
Reykjavík. Síðasta skírteinið,
sem gildir til atvinnuflugs, var
ge;ið ut 3. okt. 1948. Handhaíi
þess er Kjartan Þórarinsson,
Reykjavík.
Af þeirn 60 íslendingum, sem
rjeitindi hafa til atvinnuflugs,
hafa tveir flugmenn að ölh*
leyti stundað nám sitt hjer
heiroa og lokið prófi. Þeir eru:
Albert Tómasson og Hallgrím-
ur Jónsson. Starfa þeir nú báð-
ir hjá flugfjelaginu Loftleiðir
h.f Allflestir hinna hafa lært í
Bahdaríkjunum og Kanada,
nokkrir í Bretlandi, Danmörku
og Þýskalandi.
Einkaflugmenn:
Gefin hafa verið út 37 skír-
teini sem gilda til einkaflugs
(ekki í atvinnuskyni). Fyrsta
skírteinið til einkaflugs, var
gefið út þ. 8. maí 1946, er það
númer 28, og handhafi þess er
Jón N. Pálsson Reykjavík. Síð-
asta skírteinið, sem gefið hefur
verið út til einkaflugs er nr.
100 og handhafi þess Friðþjófur
O. Johnson, eins og áður segir.
Jón Pálsson lauk flugprófi sínu
í Bandaríkjunum. Nær allir
einkaflugmenn hafa lokið prófi
um leið heimsfriðnum. Hann|hjer heima’ °§ hafa lært h^á
barðist ekki fvrir sjerstakri • fiuSakólum þeim er starfa hjer,
stjórnmólastefnu — heidur f\T en peir eru; Flugskólinn Cum
ir hugsjón Sameinuðu þjóðanna
ulus Reykjavík, Vjelflugdeild
Svifflugfjelags íslands, Flug-
skemmtilegur og góður fjelagi. j fangaskiftullum kornið á undir
Arið 1928 kvæntist Bei na- Ueiðsögu alþjóða Rauða Krossins
dotte auðugri Bandaríkjakonu, En það var f raun rjettri aðein$
Estelle Manning, sem hann!einn sem kom þe)m á.
hafði kynnst er hann dvaldi við: Bernadotte. Hami flaug til
Rmerean. Brúðkaupið var hald | Berlín 19 febrúar 1945 og átti
ið í Pleasant\ ille skammt frá þar fyrstu viði-æður sínar við
þýska nasistaleiðtoga.
Og Bernadotte tókst að fá
vilja sinum framgengt. Brátt
tóku hinir stóru, hvítu vagnar
að sjást ó vegum Þýskalands.
Nýr þóttur í sögu Rauða Kross
Hann vissi, að til þess að vinna
fyrir þessa hugsjón, varð stund,skóli Sverris Jónssonar og Flug'
um að haga seglum eftir vindi, |skóli Akureyrar- Nú sem ^tend-
Og harin 'sagði líka oft, að það,ur cru 1 gildi 62 skirteini flug“
gilti einu. hvernig friður kænrínema> Þ’ e' flugnemar er lokið
New York.
Ætlaði að verða bankastjóri.
Hann var nú staddur i fjór-
mála og viðskiftabeimi Banda-
r bjanna og ákvað að verða
hankastjóri. Hann ætlaði aðjins var hafinn. Bernadotte var
byrja á byrjuninni, starfa fyrst í þann veginn að verða átrún
sem aðstoðarmaður í banka ein aðargoð þúsundanna, sem biðu
um i New York og hakla siðan frelsis að baki gaddavirsgirð-
áfram nómi í París. F.n Svíþjóð inganna. J maí-b\’rjun voru 14
þurfti nú í sífellt ríkara mæh þús. fangar fluttir til Danmerk
á hæfileikum hans og starfs-
kröftum að halda, svo að ekk-
ert varð úr þessari ráðagerð-
Við heimssýninguna í Chicago
1933 var Bernadotte fulltrúi
ur og Sviþjóðar úr fangahúð-
um nasista.
I fyrstunni hafði Bernadotte
einungis a?tlað sjer að fá lausa
danska og norska fanga —
Gustafs konungs og siðar varð^hann hafði fyrst og fremst rætt
hann aðalframkvæmdastjóri um þá á fundi þeirra Himmlers
sænsku deildarinnar ó heims- og hans. En hann ljet sjer ekki
sýningunni í New Yor1.. Hann nægjá það. Honum og aðstoðar
varð opinber fulltrúi lands síns. j m.önnum hans .tókst að fá 7000
Hann vann sjer stöðugt meiri konur, af mismunandi þjóðern
vinsældir í Bandaríkjunum,um, lausar sem og bandaríska
ist á í Palestínu — og hvort til
lögur hans yrðu notaðar sem
’ grundvöllur — aðal-atrið, i
' væri, að friður kæmist á í land
inu.
I
Ometanlegt tjón.
Dauði hans er ómetanlegt
tjön fyrir Sameinuðu þjóðim-
ar og fyrir Rauða Krossinn —
fvrir alla þá, sem berjast fyrir
fögrum hugsjónmn. Dauði hans
var gífurlegt áfall fyrir konu
hans og tvo unga syni — og
fyrir hinn aldna Svíakonung,
sem nýlega varð að sjá á bak
Gustaf Adolf prins, sem fórst
í flugslysi.
Bernadotte kunni ekki að
hlifa sjálfum sjer — og hann
liet aldrei neinar hættur hafa
áhrif ó sig, þegar hann var að
berjast fyrir einhverri hugsjón.
Hann dó eins og hermaður í
fremstu víglínu i baróttunni fyr
ir friðnum.
Framleiðsliimet.
BERI.lN — Jára og stálframleiðsla
Vestur-Þýskalands varð meiri í ágúst
mánuði en hún hefur nokkru sixim
áður orðið eftir strið.
hafa prófi til einflugs undir um
sjá kennara.
Síðastl. vetur starfaði skóli
á vegum Flugmálastjórnarinn-
ar, sem kenndi tilskilin bókleg
iræði fyrir einkaflugmannspróf.
Tóku 16 nemendur próf frá skól
anum í vor. í ráði er að starf-
rækja 2 námskeið fyrir einka-
flugmenn í vetur, og eitt nám-
skeið fyrir þá er ætla að.leggja
stund á atvinnuflug. Með því að
geía roönnum kost á að nema
flug hjer heima sparast mikill
gjaldeyrir, og er það álit
margra, að flugmenn sem alast
upp við hin óblíðu veðurskil-
yrði hjer heima sjeu á engan
hátt cftirbátar þeirra, sem lært
hafa erlendis.
í Paris
París í gærkvöldi.
BEVIN, utanríkisráðherra
Breta, er nú kominn aftur til
Parisar, en hánn :: fór 5 snögga
ferð til Bretlands til þess að
taka þátt í umræðum neðri
deildarinnar um utanríkismál.