Morgunblaðið - 17.07.1953, Blaðsíða 8

8
MO RGUIS BLAÐIÐ
Föstudagur 17. iúlí 1953
wMá
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: SigurSur Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

S
S UR DAGLEGA LIFINU
f^eter fJownóend
Fjárh&gsráð og örlög þess
Á LANDSFUNDI Sjálfstæðis-
flokksins s.l. vor var afstaða
flokksins til fjárfestingarmála m.
a. mörkuð með svohljóðandi sam
þykkt:
„Fundurinn lítur svo á, að
tímabært sé að leggja fjórhags-
ráð niður í núverandi mynd og
afnema jafnframt allt fjárfest-
ingareftirlit og felur miðstjórn
og þingmönnum flokksins að
vinna að því, að svo verði gert.
En að því leyti, sem nauðsynlegt
þykir á hverjum tíma að tak-
marka fjárfestinguna, þá sé það
aðeins gert með lánastarfsemi
bankanna.“
★
Sjálfstæðismönnum, þing-
mönnum þeirra og öðrum for-
vígismönnum, er það áreiðan-
lega bæði ljúft og skylt að
vinna að því, að þessi fyrir-
mæli landsfundarins verði
framkvæmd hið allra fyrsta.
Það er skoðun þeirra að yfir-
drottnan nefnda og ráða yfir
framtaki einstaklinga sé ævin
lega neyðarúrræði og oftast
til hins mesta tjóns, ekki að-
eins fyrir hvern þann, sem i
einhverjar framkvæmdir vill
ráðast heldur fyrir þjóðar-
heildina.
Um það verður varla deilt, að
enda þótt mætir menn hafi skip-
að fjárhagsráð hefur tilvist þess
stundum verið heilbrigðu fram-
taki fjötur um fót. Er óþarfi að
rekja þá sögu enda skiptir for-
tíðin í þessum efnum ekki mestu
máli, heldur líðandi stund og
komandi tímar.
Að sjálfsögðu verður þessi
þjóð í framtíðinni eins og hingað
til að miða framkvæmdir sínar
við getu sína. Það er því hinn
mesti misskilningur, að með af-
nárrii fjárhagsráðs muni verða
kleift að ráðast í einu vetfangi í
allar þær framkvæmdir, sem
nauðsynlegar eru. Hinu ber ekki
að neita, að eins og nú er komið
er þess engín þörf að hafa ser-
stakt ráð starfandi til þess að
hafa eftirlit með fjárfestingunni.
í fyrsta lagi er slíkt eftirlit t.d.
með byggingu íbúðarhúsa alger-
lega óþarft. Slík byggingarstarf-
semi takmarkast fyrst og fremst
með lánastarfsemi bankanna og
getu einstaklinganna. Eftirlit
með fjárfestingu í stærri stíl er
auðveldlega hægt að framkvænria
innan einhvers ráðuneytanna, að
svo miklu leyti sem þess kynni
að vera þörf.
★
Hér ber því allt að sama
brunni. Næsta Alþingi ber að af-
nema lagaákvæðin um fjárhags-
ráð. Því fyrr sem þau eru af-
numin því betra. Við íslendingar
verðum svo að venja okkur af of-
trúnni á ráð og nefndir, skrif-
finnsku og umbúðastefnu. Það
hefur allt of oft verið gripið til
þess að leysa ýmis vandamál með
því að setja á laggirnar nýja
nefnd, sem átt hefur að hafa vit
fyrir einstaklingunum og þjóð-
inni í heild. Að því hefur ekki
verið gætt sem skyldi, að það er
oft einmitt framtak einstaklings-
ins, hugkvæmni hans og reynsla,
sem líklegust er til þess að ráða
niðurlögum erfiðleikanna, er þeir
steðja að. Það er því hin mesta
helmska að byrja á því, að reyra
allt einstaklingsframtak í fjötra
þegar þjóðin mætir vandkvæð-
um.
áratuga sannar það líka, að það
er framtak einstaklingsins, sem
mestan þátt á í hinum mörgu
sigrum, sem unnizt hafa, öflun
fullkomnari tækja og sköpun
betri lífskjara. Hið opinbera á að
greiða götu einstaklinganna,
bæta aðstöðu þeirra til þess að
njóta hæfileika sinna og verða
sjálfum sér og þjóðarheildinni að
gagni.
★
Að þessu takmarki vil.ja
Sjálfstæðismenn vinna. Það er
þeirra skoðun, að þess fleiri
sjálfstæðir einstaklingar, sem
mynda hið íslenzka þjóðfélag,
þess fullkomnari verði það og
færara um að skapa öllu ís-
lenzku fólki öryggi um af-
komu sína. Það er skoðun
þeirra að frelsið örfi þróunina
og skapi þroskavænleg skil-
yrði fyrir gróandi þjóðlíf,
efnalega og andlega.
Baráttan gegn ofurvaldi
nefnda og ráða, höftum og
hömlum á einstaklingsfram-
takinu og samþjöppun alls
valds í höfuðborginni er þess
vegna nauðsynlegur þáttur í
baráttunni fyrir framförum
og umbótum í landinu. Sjálf-
stæðismenn munu halda
þeirri baráttu áfram þar til
hún hefur borið tilætlaðan
árangur.
Athyglisverð
samvinna
í SAMTALI, sem birtist hér í
blaðinu í gær við formann
danska vinnuveitendasambands-
ins, var skýrt frá þvi, að í Dan-
mörku hefði vinnuveitendur og
verkamenn stofnað með sér sam-
vinnunefndir innan einstakra
starfsgreina, verksmiðja og fyrir-
tækja. Ættu sæti í þeim fulltrú-
ar beggja aðilja og væri það
hlutverk þeirra, að ræða og taka
til athugunar allt, sem snerti
rekstur fyrirtækisins, t.d. skipu-
lagningu vinnutímans, heilbrigð-
isráðstafanir á vinnustöðum og
öll atriði, sem varða aukningu
framleiðslunnar og geta stuðlað
að vaxandi arði hennar til hags-
bóta fyrir báða aðilja.
Þessi samvinna verkamanna
og atvinnurekenda hefur gefizt
mjög vel í Danmörku, sagði for-
maður vinnuveitendasambands-
ins.
★
Hér er vissulega um að
ræða athyglisvert atriði, sem
við íslendingar mættum
gjarnan gefa gaum. Hér ber
nauðsyn til þess, að gera ráð-
stafanir til þess að tryggja
bætta sambúð vinnuveitenda
og verkamanna. Verkföll
hafa oftlega bakað báðum að-
iljum og þjóðinni í heikl mik-
ið tjón hér á landi. Við þurf-
um að stuðla að eflingu vinnu
friðarins, finna Ieiðir til þess
að skapa sem ríkasta sam-'
ábyrgð stjórnenda atvinnu- j
tækjanna og verkamann-
anna, sem við þau starfa. —
Samvinnunefndirnar hafa í
Danmörku reynzt mjög vel.
Vel má vera að innan ein- j
stakra starfsgreina og stærri
fyrirtækja hér á landi gætu
þær einnig orðið að gagni. —
Margrét prinsessa.
PFrr,T7'R TOWNSEND er nafn
sem skyndilega og óvænt er
nefnt á forsíðu blaða um heim all
an. Fyrir fáum dögum var þetta
nafn aðeins á vörum fárra manna
innan brezku konungshirðarinnar.
I dag er það almennt umtalsefni
— án þess að sá, sem nafnið á og
hin unga prinsessa geti tekið þátt
í umræðunum.
1 dag veit almenningur um heim
allan að Peter Townsend, hinn
ungi hirðmaður, var á dögunum
skipaður fulltrúi við sendiráð
Breta í Belgíu, vegna þess að hann
má ekki eiga systur Elísabetar
Englandsdrottningar.
UM síðustu helgi voru brezku
blöðin full af frásögnum um
þetta ihjónabandsmál. — Þau
spurðu með stórum fyrirsögnum:
„Ef þau vilja eigast, hvers vegna
ætti þá að stía þeim í sundur?"
Og eitt blaðið cfnir til skoðana-
könnunar meðal lesenda sinna um
málið.
En aðalpersónur leiksins —
Margrét prinsessa og Townsend
— fá ekki að skýra mál sitt sjálf.
Peter Townsend átti að fylgja
Drottningarmóðurinni og Margrétí
í heimsókn þeirra til Rhodesíu.
En á síðustu stundu fékk hann
skipun um að vera í fylgdarliði
Elísabetar drottningar og Philips
hertoga til Norður-írlands. Með-
an hann var í þeirri ferð, barst
honum embættisskipunin til
Belgíu. Var afráðið að hann færi
daginn áður en von er á mæðgun-
unum heim frá Afríku.
eiótehucji / V/ar^rétar
ÍJretlandóprinóeóSu
Townsend voru gefnar, hefðu
endalok baráttunnar yfir Lundún-
um ef til vill orðið öðruvísi.
Stríðinu lauk og Townsend var
„ein af hetjum loftsins". — Hann
var skipaður hirðmaður. Konurn-
ar sögðu að hann væri „hættuleg-
ur“. Hann ávann sér virðingu
allra. Hann varð mjög fljótt góð-
kunningi Georgs VI. Bretakon-
ungs, hann varð uppáhald Drottn
ingarmóðurinnar m. a. fyrir það
að hann lærði Canasta á 1 sólar-
hringum og kenndi konungsfjöl-
skyldunni brezku spilið, hann varð
einn af beztu vinum Elizabetar,
núverandi drottningar — og síð-
ast ep ekki sízt — var hann jafn-
an reiðsögumaður Margrétar
prinsessu. —
AÐ byrjaði með að hann flaug
flugvélum hennar. Hann reið
Peter Townsend.
út á morgnana með henni, og það
féll í hans hlut að sjá kvikmyndir
og leikrit, áður en konungsfjöl-
skyldan fór til skemmtananna, og
fullvissa hið tiginborna fólk um að
myndin og leikritið væri þess virði
að það yrði viðstatt sýningu —
og hann fylgdi Margréti prinsessu
einnig er hún skemmti sér á næt-
urklúbbum.
Framh. á bls. 12
VeLl andi ibri^ar:
H
Saga framfarabaráttu síðustu Það er fyllilega athugandi.
VER er þessi Peter Townsend,
sem allur heimurinn talar
um? Og hvers vegna má hann
ekki kvænast Margréti prinsessu?
Peter Townsend á að baki sögu,
sem segja má að hafi byrjað í lít-
illi æfingaflugvél, þegar hann var
19 ára, og þessi saga nær hámarki
meðan á hinum miklu loftárásum
á London stóð, er hann eitt sinn
var í orrustuvél sinni í fyikingar
brjósti 12 Hurricane-flugvéla, er
réðust gegn 250 þýzkum árásar-
flugvélum. Hann skaut sjálfur
niður 3 hinna þýzku flugvéla —
og síðan gerist saga hans á hin-
um sögufrægu stöðum, Balmoral
kastala og Windsor meðal brezku
konungshirðarinnar. Hér er það
sem saga hans hættir að vera eins
og kvikmyndahandrit í Holly-
wood — hann fær ekki prinsess-
una og verður að fara til Brussel.
TOWN'SEND er 38 ára gamall,
fæddur í Indlandi. Faðir hans
var offursti í brezka hernum. —
Townsend á 3 bræður og 3 systur.
Hann hlaut menntun sína í Hailey
bury menntaskólanum. Siðan fór
hann í flugherinn og varð strax
„voðalegur“ flugmaður. — Hann
kom fljúgandi og lenti á akri við
býli móður sinnar og drakk hjá
henni morgunkaffi. Og síðan kom
stríðið — og það sem áður hafði
verið leikur hjá Townsend varð
nú bláköld alvara. Bretar fóru á
1 flugvél móti 10 þýzkum — og
ef brezki flugherinn hefði ekki átt
nokkra menn með taugar eins og
Þeir lokka laxarnir.
EIN af dásemdum sumarsins er
laxveiðin fyrir þá, sem hafa
hug á þeirri ágætu íþrótt. Ágæt
segi ég hún sé, þótt sumum þyki
ef til vill hlálegt að sjá atorku-
og hugmenn standa dægrin út i
beljandi straumröst án þess að
verða varir. Þeir hafa þá ekki
alltjent mikið fyrir sinn snúð,
enda er laxveiðin dýr íþrótt. —
Það hefir verið reiknað, að kg í
laxinum hafi kostað veiðimenn-
ina upp í 30 krónur í fyrrasum-
ar, og er þá ekki gert ráð fyrir
öðrum kostnaði en veiðileyfinu.
Einn sprettharður.
En lífið yrði skrýtið, ef við
mætum öll gæði þess í skilding-
' um. Við skulum því hreinskiln-
' islega viðurkenna, að laxinn hafi
I til síns ágætis nokkuð fleira en
vera magafyllir veiðimannanna.
' Einmitt þessir menn, sem með
' ótrúlegri þolinmæði bíða eftir að
bíti á, mundu sitja heima, ef hinn
sprettharði lax lokkaði þá ekki
og seiddi til sín. Þar með sláum
við föstu ágæti laxveiðanna.
Orðtök, sem eru
að hverfa.
íí W sent mér greinar-
II O gott bréf um mál, sem hér
i hefir áður borið á góma.
| „Góði Velvakandi. Viltu lofa
meðfylgjandi skýringu fljóta
með í umræðunum um orðtökin
að bera út og bera niður?
Þessi orðtök, sem raunar eru
stytting úr öðrum lengri, voru
oft notuð nær því í sama mund,
en ekki eru þau sömu merking-
ar. —
, Að bera út var að taka til orf-
ið, slá ljáinn fastan í orfhólkana,
bera út úr húsi og reisa þr.ð upp
við bæjarvegg. Var þá oft eftir
eitthvert vik að vinna í bæ eða
utan áður en orfið eða orfin voru
tekin í hönd til að bera niður
ljáinn í gras og byrja að slá.
Greinarmunur.
IBÁÐUM orðtökunum er stytt-
ing: Bera út — (úr húsi) orf-
ið með ljánum tilbúið til sláttar.
Að bera niður — Ijá í gras og
hefja slátt.
Sæist orf með ljá reist upp við
vegg, en þó enginn sleginn blett-
ur við bæinn, var það vottur þess
að byrja átti að slá þann sama
dag. —
— Ég sé, að þú ert búinn að
bera út (orf með Ijánum). •
— Já, það er ætlunin að fara
að bera niður (ljá í gras), þ. e.
slá. — H.S.“
Úr Pan eftir Hamsun:
SEINUSTU dagana hefu'r mér
ekki úr huganum farið sum-
arið á Hálogalandi, þar sem allt
af er eilífur dagur“.
„Kyrrt og hljótt um allar jarð-
ir. Ég ligg fram eftir kvöldinu og
horfi út um gluggann. Um þetta
leyti var hulduljómi yfir grund
og skógi, sólin var sigin og litaði
himinröndina feitu, rauðu ljósi,
sem haggaðist ekki fremur en
brá á vatni. Himininn var alls
staðar opinn og hreinn, ég starði
inn í þetta heiða haf, og það var
eins og ég lægi augliti til aug-
litis við botn veraldar og eins og
hjartað í mér klappaði þangað
innilega og ætti þar heima. Það
má guð vita, hugsaði ég með
sjálfum mér, hvað veldur því að
himinröndin býr sig í pell og
purpura í kvöld, nema hátíð sé
uppi í geimi, dýrleg hátíð, með
hljóðfæraslætti frá stjörnunum
og farið á bátum niður eftir fljót-
um. Það er engu líkara! Og ég
lét aftur augun og var kominn
í þessa bátsferð, og hugurinn
reikaði víða....
Svona liðu fleiri dagar en
einn“.
C___
Konungsgarð-
ur er rúmur
inngangs, en
þröngur brott-
farar. (Egla).