Morgunblaðið - 28.12.1954, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 28. des. 1954
MORGUNBLÁBIÐ !
Vilja fórna blóði sínu
H1
Fæddur 27. 6. 1379.
Dáinn 17. 12. 1934.
[INN 17. þ.m. lézt í Landakots-
spítala Jón E. Bergsveins-
son fyrrv. erindreki Slysavarnafé-
lags íslands.
I 1 dag verður hann jarðsunginn
frá Dómkirkjunni í Reykjavík.
I Ævi Jóns var á mörgum svið-
um brautryðjendautarf, fyrst í
framþróun sjávarútvegsins. Hann
fór ungur að árum til framandr
landa og aflaði sér þar þekking-
ar á síldveiðum og verkun sildar,
svo og öðru verklegu, sem þá var
lítt þekkt hér meðal íslenzkra sjó-
rpanna. Þegar Jón taldi sig hafa
aflað_sér nægrar þekkingar, hvarf
hann heim til Islands aftur, fór
hann nú strax að vinna að hugð-
armálum sínum.
) Veitti hann mörgum áhugasöm-
• um sjómanni fróðleik af því sem
hann hafði sjálfur lært í utanför
sinni. Þegar síldarmat var lög-
boðið hér, var Jón E. Bergsveins-
son skipaður yfirsíldarmatsihað-
ur á Akureyri og hafði harin það
starf með höndum þar til hann
Myndin hér að oían sýnir deild úr varaliði gríska hersins, sem er að koma til Aþenu eftir 300 km flutti til Reykjavíkur og varð
göngu frá Pyrgos. í Pyrgos höfðu þeir látið taka sér blóð sem tákn um það að þeir væru reiðu- forseti Fiskifélags Islands.
Þó að Jón væri mörgum orðmn
vel kunnur fyrir þau störf hans,
sem hér hefur verið á minnst, átti
minriingarorð ums
Jón E. Bergsveinsson
búnir að fórna bióði sínu fyrir sameiningu Kypurs og Grikklands. Blóðið var sett í tvær krukkur.
Önnur var send brezka sendiherranum með ósk um að hann sendi Winston Churchill það, en hin erki-
biskupinum á Kypur, sem er foringi sameiningarmanna þar. — Á myndinni sést þar sem kona hann'eftiTað vera Taridsmönnum
hleypur fram og rekur foringja sveitarinnar rembingskoss. 'ennþá kunnugri með brautryðj-
------------------------------------------------------------------------------------------------- ' endastarfi því, sem hann nú hóf,
það er stofnun Slysavarnafélags
íslands og í framhaldi af því
langt og giftudr.júgt starf í slysa-
varnamálum á íslandi.
Þegar eftir stofnun Slysavarna
félags íslands varð Jón enn að
taka sér ferð á hendur til útlanda
trl; að afla sér þeirrar sérmennt-
unai',, sem nauðsynlegt var, til
notkunar nýjustu björgunartækja,
sem nauðsynlegt var að setja viða
á. hina hættulegu strSndleng.ju ís-
lands. Þó að Jón væri orðinn nokk-
uð fullorðinn, þegar hann tók sér
Kristmann
Guðmundsson:
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ.
Eftir Jónas Jónsson
frá Hriflu.
ísafoldarprentsmiðja.
byggingarinnar er rakin í ýtar-
i legri og fjörugri frásögn, sem
bæði er fróðleg og skemmtileg.
*— Loks er mikill fjöldi mynda
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi að af mönnum, sem við málið voru
segja að Jónas Jónsson frá Hriflu riðnir, og þeim, er önnuðusí
er rithöfundur góður. Bók hans bygginguna, en einnig af leik-
um Þjóðleikhúsið ber þess og húsinu sjálfu.
ljósan vott, því þar er miklu efni
gerð ljós og skír skil í stuttu
máli, frásögnin öll lifandi og1
skemmtileg aflestrar. Það skal j
tekið fram, að mér var forsaga j
leikhúss þessa að mestu ókunn, j
en meðferð staðreynda er auð- j
vitað á ábyrgð höfundarins, en
ekki ritdómarans, og að þeim ÞETTA er stórfenglegasta mynda
varnagla slegnum, er mér mikil bók, sem hér hefur verið gefin
ánægja að mæla með þessari vel út, — því enda þótt sænskt for-
gerðu og glæsilegu bók um Þjóð- lag standi að henni, má einnig
leikhúsið. Hún hefst á hressileg- telja útgáfuna íslenzka. Þeir
um formála höf., en síðan rekur Benedikt Gröndúl og Charles GI.
hann upphaf sögu leiklistarinn- Behrens hafa unnið verk sitt vei
ar á íslandi og þeirra manna er og öll er bókin hin prýðilegasta;
koma við hana, en þar ber Sig- á prentun og frágang verða ekki
EINAR JÓNSSON.
Myndir af öllum listaverkum
hans. — Benedikt Gröndal
og Charles Gl. Behrens sáu
um útgáfuna.
K. F.s Bokförlag.
Aðalumboð: Norðri..
urð Guðmundsson málara hæsí.
Þess er getið, að skólapiltar á
Hólum og í Skálholti reyndu að
stunda leiklist, undir öðrum
kringumstæðum, og frá því sagt
er skólapiltar í Hólavallarskóla
settu á svið leikritið „Hrólf ',
eftir Sigurð sýslumann Péturs-
son, árið 1796. En í því léku
kvenhlutverk tveir piltar, er síð-
ar urðu frægir menn: Árni
Helgason, síðar biskup, og Bjarm
Þorsteinsson, síðar amtmaður, en
hann var faðir Steingríms Thor-
steinssonar skálds. Þá er frá þvi
sagt, hvernig SigurðUr Guð-
mundsson „lagði grundvöllinn
undir listræna leiklistarviðleitni
á íslandi“, auðvitað við ákaflega
erfið skilyrði. Er saga Sigurðar
skilmerkilega rakin, í stuttu máli,
og getið ýmissa menningarfyrir-
bæra á þessu tímaskeiði, svo sem
„Kvöldfélagsins“, er einnig
studdi að þróun leiklistar í
Reykjavík. — Þá víkur sögunni
að Indriða Einarssyni, þeim
mikla leiklistarfrömuðii er fyrst-
ur mun hafa ritað um leikhús-
byggingu í höfuðstaðnum. Fleiri
lögðu hug og hönd að, unz
draumurinn um þjóðleikhús varð
smám saman að veruleika. Eh,
eins og allir vita átti Jónas Jóns-
son frá Hriflu drjúgan þátt í því,
og skal ekki frekar um það rætt
hér. — Saga málsins alls og síðan
nein lýti séð. Er gott til þess að
hinum mikla myndasmið, sem nú
er nýlátinn, hafa verið gerð slík
eftirmæli, sem gera löndum hans
og öllum hinum siðmenntaða
heimi,, kleift að eignast góðar
myndir af verkum þessa önd-
vegismanns íslenzkra lista.
Skylt er að geta þeirra er
ljósmyndirnar hafa tekið. Vigfús
Sigurgeirsson tók meginþorra
myndanna, en einstakar myndir
tóku: Carl Ólafsson, Hjálmar
Bárðarson, Magnús Ólafsson,
Ólafur Magnússon, og nokkrir
útléndingar.
Framan við bókina er málverk
af listamanninum, eftir Johannes
Nielsen, góð mynd sem lýsir Ein-
ari Jónssyni vel. — Málverk hans
sjálfs, í litum, eru aftan við bók
og er þar margt svo furðulegt,
að nálgast þjóðsögur og æfintýri.
Það er t. d. ekki neinn hvers-
dagsviðburður að menn finni egg,
sem eru eitt hundrað milljóna.ára
gömul! Höf. er geysilegur æfin- , , , » , , ,
týramaður og _ það sem betra £essa ',arnsfe‘'ð.,a llenKda[-. aflaðl,
er: hann kann vel að segja fra hann ser hald^oðrar bekkmgar :
, , , TT slvsavarnamalum. Hann let Jiela-
æfintyrum sinum. Hann var um J . . . , , , , * - -
skeið forstöðumaður hins fræga ur ekkl a ser standa að fræða
safns: American Museum í New f !a’ ^egai einl 'om °g es 11
York, og er heimsþekktur nátt-
úrufræðingur, sem mikið orð hef-
ur farið af. — Þýðingin er prýðis- , , „ . . ,
góð, en bókin hefur verið stytt ar ^essuin afan^a varnað 1 slysaj
þeir, sem hafa með höndum björg-
unartæki Slysavarnafélagsins,
munu vera lærisveinar Jóns. Þeg-
nokkuð, og finnst mér það skaði.
varnamálunum, voru ótal verkefni
framundam og það sem mestu máli
skipti að fá almenning til þess
að taka þátt í þessari þjóðar-
nauðsyn að sameinast um það að
gera allt sem unnt var að draga
úr hinum tiðu sjóslysum íslend-
inga. Þetta var því næsta verk.
UNDRAHEIMUR
ÚNDIRDJÚPANNA.
Eftir J. Y. Coustean.
Kjartan Ólafsson þýddi.
Hrímfell.
ÞETTA er einnig æfintýrabók, ‘ efni Jóns. Sú reynsla, sem feng
vel skrifuð, vel þýdd og bráð- ist hafði fyrr á árum hjá þeim
skemmtileg. Hún fjallar um kaf- prestunum séra Jóni Steingríms-
anir í sæfardjúpinu, framkvæmd- syni og síðar Oddi V. Gíslasyni i
ar af „froskmönnum“, þ. e. án ' slysavarnamálum, spáði ekki góðu
kafarabúnings, en með súrefnis- um almenna þátttöku.
geymi. Hér segir frá nýrri furðu-1 En Jón lét þetta ekki á sig fá.
veröld, sem Homo sapiens hefur Hann hóf þessa starfsemi sína
lagt undir sig: hin þöglu ríki með því að stofna Slysavarna-
mararbotnsins. — Kennir þar deildir. Kom þá strax i ljós að ís-
margra grasa, sem stórfróðlegt lenzka þjóðin var nú vöknuð til
og gaman er að kynnast, og mun meðvitundar um það að'sjðslysin
fáum leiðast undir lestrinum. væru svo alvarlegt þjóðarböl að
Bókin er myndum prýdd, af við svo búið mátti ekki standa.
sokknum skipum og öðrum hlut- Stofnaði Jón hverja félagsdeild-
um undarlegum í djúpi hafsins.
ina eftir aðra og var honum alls
staðar mjög vel tekið. Spáði þetta
góðu um framtíð Slysavarnafé-
lags Islands, . enda . hefur áfram-
haldið verið eftir þessu.
Þó að Jón E. Bergsveinsson
GAMLI MAÐURINN
OG HAFIÐ.
El'tir Ernest Hemingwai.
Björn O. Björnsson þýddi.
Bókaíorlag Odds Björnssonnr væri að mestu einn um það að
GÓÐ ér sagan, — en ef það var stofna fyrstu slysavarnadeildir
ina. — Þá eru Inngangsorð eftir fyrir hana, sem Hemingwai fékk eins f>'rr segir, sá hann fulla
Benedikt Gröndal, þar sem æfi- bókmenntaverðlaun Nóbels, þá b°rf fyrir góða liðsmenn sér við
atriði Einars eru stuttlega rakin eru allmargir sama sóma verðir! h!ið.‘ Sneri hann sér því til nokk-
og skírð frá lífsskoðun hans. Er — Persónulýsing gamla manns- urra presta úti á landsbyggðinni.
hvorttveggja afbragðs vel af ins er meistaraleg og atburða- Tóku þeir máíaumteitan Jóns á-
hendi leyst, í ekki léngra máli.
UNDIR HEILLASTJORNU.
lýsingar margar hið sama. En þvi gætlega. Háfa margir úr íslenzkrl
miður mást og hverfa ýmsu' töfff- prestastétt landsms unnið ómetan-
ar þessa snilldarverks í hinni tlé, Iðgt starf í þágu Slysavarnafélags
Eftir Roy Chapman Andrews legu og sérvizkukenndu. þýðingu. ins.- Fyrir þetta eiga þeir verð-
Hersteinn Pálsson og — Vitanlega. er, mjög örðugt að. skuldaðar þakkir.
Thorolf Smith íslenzkuðu.; þýða. Hemingwai, og þýðing Þó að .starfstími, Jóns væri orð-
Ferðabókaútgáfan. Björns er ekidy.stórupr Jakari énfinn- langur og ofjf strangur við
ÞETTA er bráðskemmtileg bók aðrar þýðingár', sein gerðar hafa Slysavarnafélagi<\J^dfðl Khnnyef-
eftir heimskunnan vísindamaijn. | verið aí bókum. Jiemingwais hér laust orðið nokkrum- arum Teiigur,
Segir hann frá æfi sinni og rarih-ká landi. ef hann hefði- ekksítiSið fyidr bíl-
sóknarferðum um töfralönd Asíuj, . Framh. ,á bla. 12 slysi^fyrjr.nokkrum árum. Jón var
þá að koma úr einni af ferðum
sínum sem erindreki félagsins.
Eftir þetta bílslys lá hanri í
sjúkrahúsi í marga mánuði og var
vart hugað líf. Jón hresstist þó
nokkuð, en var aidrei heill heilsu
upp frá þessu og gat því aldrei
tekið við sínu fyrra starfi.
Um leið og ég kveð Jón E. Berg-
sveinsson hinstu kveðju, þakka ég
og honum, í nafni Slysavarnafé-
lags Islands, fyrir öll hans miklu
störf í þágu þess, og votta öllum
ástvinum hans mína innilegustu
samúð.
Guðbjai't ur Ólofsson.
ÞEGAR ég heyrði lát Jóns E.
Bergsveinssonar, rifjaðist upp
fyrir mér atburður, sem skeði
fyrir meira en 20 árum.
Eg var þá að ganga til fjárhúsa
á útmánuðum, en var, satt bezt
að segja, í einkennilegu sálar-
ástandi, ég var svo glaður og
mér var hlýtt um hjartað, og mér
fannst ég geta hoppað þúfu af
þúfu og lofað guð fyrir tilver-
una, eins og maður gerði þegar
maður var barn.
Orsökin til þeirra geðþrifa var
frásögn sem ég hlýddi á í út-
varpi áður en ég lagði af stað.
Þar sagði frá því, að togari hefði
strandað á suðurnesjum, skip
með allri áhöfn veltist í brim-
garðinum, og ekki var annað að
sjá, en að hin sorglega saga um
stórkostlegt manntjón ætlaði enn
einu sinni að endurtakast. En nú
brá svo við að skotið var úr
línubyssu úr landi, skipverj-
ar festa hönd á línunni og
eftir lítinn tima eru skipverjar
komnir á land heilir á húfi í björg
unarstól, sem dreginti var á líp-
urtni. Björgunarstarf Slysavarria-
félags Islands var hafin, og öITum
er kunnugt um framhaldið, hin
mörgu björgunarafrek á vegum
þess.
Nokkru síðar höguðu atvikin
því svo, að ég íluttist í næsta hús
við þann mann, sem öðrum írem-
ur hefur skipulagt þetta göfuga
og þjóðnýta starf, Jón E. Berg-
sveinsson. Oft ber það við, að
hér í þéttbýlinu búa menn lengi
í nágrenni. án þess að þekkjapt
að ráði. En einhvern veginn at-
vikaðist það, að við J E. B., urð-
um fljótt nákunnugir. Og alla
stund síðan hefur mér íundj£t
hann vera eins konar lærifaðar
minn. Kennslustundirnar hafa i|ð
vísu verið stopuötr: Fáar stund&r
setið saman þar og hér, stuttSr
samfylgdir að og frá heimiluín
okkar, og. hittst á götu úti„ i|n.
alltaf. rætt saman.
Við kynni mín af I. E. B., Itef
cg meðal annars lært hvernig hug
sjónamaður og Drautryðjandi
verður að -vinna, hann. verður að
gleyma öllu nema hugsjón sinni
og leggja allt i sölurnar fyrir
hana. Svo hefur J. Ei B. unnið.
Marga nóttina vakti hann \fið
shnann sinn, ekki einungis til |ð
leggja á.ráð, um björgun og finfia
strándstaði,, helduEi líka til gð
hella olíu Ijúfmennsku og vitifi'-
Framh. á bls. 12.S