Morgunblaðið - 22.06.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 22. juní 1955
MORGUNBLAÐIÐ
0
HRAUSTIR, ÞVl ENN ER
I R Æ Ð U þessa flattl Thor
i Thors sendiherra, aðaifulltrúi
i íslands hjá S.Þ. viS afmæiis-
I hátíðahöld samtakanna í San .
i Francisco í gaer:
|
Herra forseti.
EF við nú í dag ættum enga
stofnun hinna Sameinuðu
tojóða, þá er auðvelt að gera sér
I hugarlund hvað væri eitt aðal-
Vandamál heimsins, og helzta ósk
inannkynsins. Það væri vafalaust
éskin um að eignast slíka stofn- j
5in. Öldum saman hefur mann- 1
kynið dreymt um og þráð að
©ignast stofnun, þar sem þjóðir
heimsins gætu komið saman,
íæðzt við og jafnað friðsamlega
ágreiningsmál sín. Aldrei hefur
þessi hugsjón verið eins brenn-i
andi heit og á tímum styrjalda
©g þeirra þjáninga og hörmunga,!
sem siglt hafa í kjölfar hildar-
leikanna. Aldrei hefur þessa ver-
ið eins alvarlega óskað, eins og
á slíkum tímum. Tárin, sorgin,1
þjáningarnar, sárin og dauðinn
hafa neytt leiðtogana til þess að
reisa musteri friðarins. Á þann |
Veg var Þjóðabandalagið hugsað ;
©g stofnað í lok fyrri heimsstyrj-
aldarinnar. Það hrást vonum
©kkar og féll niður. Síðari heims-
Styrjöldin gaf okkur hinar Sam- j
einuðu þjóðir. Það var hér í San
Francisco fyrir 10 árum — með-
an ófriðurinn geisaði ennþá,
meðan óteljandi lífum var dag-
lega fórnað og akrar og grundir
©g heilar borgir voru enn herj-
aðar og hrjáðar — að flestar
þjóðir heims urðu sammála um
það að koma upp alþjóðlegri
stofnun, sem skyldi nefnast hin-
ar Sameinuðu þjóðir. Og enda
þótt fallbyssurnar væru ennþá
©skrandi, og sprengjunum væri
ríkulega fleygt í allar áttir, þá
var vor í lofti og í hugum mann-
anna, vor vona og góðs ásetnings,
sem mótaðist af festu og ein-
beittni. Aldrei aftur! Við slíkar
aðstæður og í þessu andrúmslofti
urðu Sameinuðu þjóðimar til, og
Mm allan heim létti yfir mönnum
©g þeir voru þakklátir. Þjóðirn-
ar, sem hér voru samankomnar
voru ákveðnar í því að bjarga
komandi kynslóðum frá hörm-
ungum ófriðarins. Leiðtogarnir
Staðfestu trúna á grundvallar-
réttindi mannanna, virðingu og
gildi hvers einstaklings, jafnrétti
karla og kvenna og allra þjóða,
Smárra og stórra. Þeir voru
ákveðnir í því að sýna umburð-
arlyndi og lifa saman í sátt og
friði, svo sem góðum nágrönnum
Sæmir.
Þetta voru háleitar hugsjónir.
Hvernig hefur þetta tekizt? Við
skulum víkja að því síðar.
M UTAN S. Þ.
Fyrst skulum við hugleiða það
hvernig horfði ef við í dag ætt-
Um enga alþjóðlega stofnun, og
værum að leitast við að koma
henni á fót. Er það þá ekki dap-
urleg staðreynd, sem við okkur
blasir; hversu geysimiklir erfið-
leikar yrðu ekki á vegi okkar,
jafnvel þegar til þess eins kæmi
að fá þjóðir heimsins saman að
eamningsborðinu eða ákveða,
hvaða þjóðir boða skyldi til ráð-
Stefnunnar? Við megum ekki
gleyma því, að meira en fjórð-
ungur heimsins er ennþá utan
Við samtök vor. Hvaða nafn gæt-
um við í dag valið félagsskap
þjóðanna, er við nú aðgætum
ástandið í heimsmálunum? —
Mundi nokkur hér hafa djörfung
til að bera fram tillögu um nafn-
ið Sameinuðu þjóðirnar? Hvern-
ig gætu allar og einstakar þjóðir
heimsins á þessari stundu, í fullri
alvöru og algjörðri einlægni,
heitið hollustu þeim hugsjónum
að afnema stríð og sýna um-
burðarlyndi og virða jafnrétt-
indi allra þjóða og sjálfsákvörð-
unarrétt þeirra? Eða hvernig
væri um þau loforð að sameina
Btyrkleika allra þjóða til að
vernda og viðhalda alþjóðlegu\i
friði og öryggi, eða loforðið um
gildi og framkvæmd mannrétt-
inda og fullkomins frelsis fyrir
alla án tillits til kynþáttar, kyns,
Bæða Thor Thors aðoliolltrúa Islonds hjó S.Þ.
við hótíðahöldm í San Francisco í gær
búnaði, ef sprengjurnar verða
enn skeinuhættari — hvar á
þetta þá að enda? Hvenær verð-
ur kveikt í púðurtunnunni, og
hver mun gjöra það? Allur
heimurinn bíður í skelfdri undr-
un, og hið ógnandi sverð
Damoklesar hangir yfir höfðum
vorum. Einn brjálaður maður
getur kveikt í öllum heiminum.
Er þessi ógnun ekki hryllileg,
þegar við vitum það, að stríð-
inu fylgir aðeins rústir, algjörð
útrýming, eyðing og tortíming
menningarinnar.
LOFORÐ UM FRIÐ
OG FARSÆLD
Það er öllum mikill fögnuður,
að undanfarna mánuði hefir
andrúmsloftið á sviði alþjóða-
málanna batnað, og horfurnar
upphefja sig með því að gagn-
rýna þær, mundu verða að
þagna og fyrirverða sig. Slíkt
yrði hin ákveðnasta og augljós-
asta tjáning þess að þolgæði,
þrautseigja, viðræður og samn-
ingar eru tæki, sem þjóðir
heimsins ætíð þurfa að beita til
þess ítrasta og á síðustu stundu.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
gjört og geta gjört sameiginleg-
ar ráðstafanir til að viðhalda
friðnum og koma á friði, þegar
hinn alþjóðlegi friður hefir ver-
ið rofinn og árás gjörð. í Kóreu
börðust Sameinuðu þjóðirnar eru heldur bjartari. Stórveldin
sameiginlega og þeim tókst að
reka á brott árásarmennina ,og
sanna að árásir eru hvorki til
frægðar né fjár.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
unnið stórvirki á sviði tækni-
legrar aðstoðar. Frá því árið
1950 hafa þær sent meira en
5000 sérfræðinga frá 70 þjóðum
til meira en 75 landa. Þessi síð-
ustu 5 ár hafa þær veitt yfir
5000 námsstyrki til manna frá
yfir 100 löndum. Slíkar gjörðir
munu bera ríkulegan ávöxt auk-
innar þekkingar, vaxandi vel-
megunar og framfara.
Sameinuðu þjóðirnar hafa veitt
tala nú alvarlegra en áður, og
á vinsamlegri hátt, um að leysa
deilumálin. Að minnsta kosti
virðist smáþjóðunum það, og við
biðjum þess og vonum, að við
verðum ekki enn á ný blekktir
og sviknir. Helztu leiðtogar
stórþjóðanna tala nú ýmist um
að lifa í friði saman, eða þeir
berjast til sigurs í kosningum
með loforðum um frið og far-
sæld í fyrirrúmi. Við skulum
vona að leiðtogarnir stjórnist af
j vísdómi, þolgæði, ráðsnilld og
I skilningi. Við viljum mega trúa
I því, að leiðtogar okkar sam-
tiðar séu stórmenni, sem muni
sjúkum hjálp og vernd, og ótelj- ! standast dóm tímans og sögunn-
andi þjáðum flóttamönnum að-! ar, en lítillækki sig ekki og verði
stoð um allan heim, einkum í að dvergum síngjarnrar þjóð-
Evrópu og Asíu. I ernisstefnu, valdagræðgi eða
Barnahjálp Sameinuðu þjóð- | drottnunargirndar. En í höndum
anna hefir rétt sjúkum börnum leiðtoganna og í höndum hinna
í fjarlægum löndum hjálpsama fáu liggja örlög og framtíð hinna
og líknandi hönd, og fært millj-
ónum þeirra í hrjáðum og herj-
uðum löndum fæði og klæði.
Síðastliðin 8 ár hefir barna-
tungu eða trúarbragða? Við þurf- ^ Fólkið í heiminum, og sérstak-
um ekki annað en láta hugann lega smáþjóðirnar, vill, að Sam-
reika andartak um heim okkar
til þess að sjá og skilja, hversu
langt er frá því að þessar göf-
ugu hugsjónir séu enn ræktar
eða hin hátíðlegu loforð efnd.
MIKILVÆGUR ÁFANGI
Þessar athugasemdir
gjora
einuðu þjóðirnar haldi áfram að
vera til og aukist að þrótti. Við
veitum því athygli, að það er
viss tilhneiging til að sneiða hjá
Sameinuðu þjóðunum og leysa
mörg vandamál utan þeirra. —
Þetta þarf ekki að byggjast á
vantrausti á Sameinuðu þjóðun-
mörgu, okkar allra, já, allra
þjóða. Við viljum mega treysta
þessum leiðtogum. Kalda stríðið
hefir þegar staðið alltof lengi.
hjálpin beint blessun sinni til' Mannkynið þyrstir eftir friði og
yfir 90 landa, og meira en 90 i öryggi.
milljónir barna hafa notið lækn-( Ef tekizt hefði að tíu árum
isskoðunar og aðstoðar, og yfir j liðnum að lækka veggi vígbún-
15 milljónum barna hefir verið i aðarins verulega, og rósemi og
okkur það ljóst, hversu langt við , um. Sérstök vandamál krefjast
eigum enn ófarið til þess að ná' stundum sérstakra ráðstafana,
| hinu fyrirheitna landi vors há-1 sem aðeins hinir fáu geta gjört.
j leita tilgangs og miklu hugsjóna Lausn sérhvers vandamáls er
jafn sannar og eðlilegar og þær þjónusta við Sameinuðu þjóðirn-
eru. En einmitt þessar sömu at- [ ar> sem ^er að fagna, ef úrræðin
huganir sanna okkur hversu' eru í samræmi við stefnu og
heillavænlegar og stórbrotnar hugsjónir Sáttmálans sjálfs.
voru aðgjörðir stofnenda Sam- j
einuðu þjóðanna. Það var vissu- { 10 ÁRA SAGA
lega mikilvægur áfangi, sem náð- Við viljum halda Sameinuðu
ist hér í San Francisco, þegar svo þjóðunum við, vegna þess, að
margar af þjóðum heimsins gáfu við vitum vel, á hverju sam-
samhljóða yfirlýsingu og hátíð-
leg loforð um að aðhyllast hinar
gefin mjólk og önnur næring.
Þetta er fagurt verk til hags og
bóta fyrir þessi ungmenni eg
komandi kynslóð.
Fyrir allar þessar sakir og ótal
aðrar viljum við, að Samein-
uðu þjóðirnar haldi áfram að
traust ríkti í heiminum, hugs-
um okkur þá hversu stórkostleg-
um fjárhæðum við gætum varið
til verklegra og félagslegra fram-
fara, í sérhverju landi um allan
heim. Hugsum okkur, hversu
gífurlega mætti bæta kjör mann-
blómgast, þær vaxi að styrk- anna á sérhverjum bletti hnátt-
leika, vísdómi og vináttu þjóða
í milli.
♦
ÞEGAR við nú höfum náð þess-
um mikilvæga og söguríka á-
fanga, þá er hollt að nema stað-
ar um stund, horfa fyrst um hæl,
en síðan fram á veginn. Er litlu börn, sem unnt væri
við lítum til baka, þá hljótum! veita hjálp, og opna útsýn
arins, ef við spöruðum þó ekki
væri nema nokkuð af þeim
meira en 100 billjónum dollara,
sem árlega er eytt í vígbúnað
og morðvélar, og notuðum þetta
fé til mannúðar- og menningar-
mála. Hugsið ykkur öll þau fá-
tæku, fáklæddu og fákunnandi
að
til
' göfugustu hugsjónir allra kyn-
slóða. Sáttmáli Sameinuðu þjóð-
1 anna var yfirlýsing um góðvild
og háleitan ásetning. En illu
heilli er manninum eðlilégt að
skjátlast, og oftsinnis reikar hann
um veglausa auðn burt frá hinu
góða til þess að gjöra hið illa.
Sameinuðu þjóðirnar hafa enn
! ekki náð tilgangi sínum. Hátind-
ur mannlegra hugsjóna er enn
undan. Það er þess vegna, sem
svo margt fólk í mörgum lönd-
um, og helzt þeir, sem minnst
hugsa og lítið vita um þessi mál,
falla fyrir því næstum eins og
girnilegri tízku, að gagnrýna
órökstutt þessa stofnun og jafn-
vel fordæma. Sameinuðu þjóð-
irnar fæddust á þeim tíma, er
menn héldu, að stærstu þjóðir
heimsins væru sameinaðar í friði
og sammála um stefnumál og
stjórn heimsmálanna, og mundu
verða svo áfram. Þess vegna var
of mikils krafizt af Sameinuðu
þjóðunum. Margir vilja kenna
Sáttmálanum um getuleysi Sam-
einuðu þjóðanna. En breyting
Sáttmálans bæri lítinn árangur
ein. Það sem þarf er bl-eyting
hugarfarsins. Breyting hugarfars-
ins hjá stórþjóðunum frá tor-
tryggni og áróðri yfir í gagn-
kvæmt traust og umburðarlyndi.
við að viðurkenna að miklu bjartara lífs og betri framtíðar.
tökin byggjast og að hverju góðu hefir verið komið til veg- Slíkt viðhorf mundi vissulega
stefnt er, og ennfremur hvað ar. Margar hættulegar deilur einnig létta af herðum mannanna
áunnizt hefir hin fyrstu tíu ár-{hafa verið jafnaðar og skelfing- byrðum óttans og gefa þeim það
in í sögu þeirra. Við skulum urtþ raunum og rústum alheims ljós, sem gjörir lífið vert þess
lauslega líta á þessi afrek. j ófriðar hefir verið afstýrt. Því að lifa því.
Sameinuðu þjóðirnar hafa ekki að viðurkenna hreinskiln-
gjört ráðstafanir til að lægja islega, að alla þá tíð, sem við ÓDÝRASTA TILRAUNIN TIL
og jafna deilur. Svo hefir orðið njótum Sameinuðu þjóðanna AÐ BJARGA MANNKYNINU
í Palestínu, Indónesíu og Kas-! munu heljardrunur fallbyssnanna' Þegar við viljum gera upp
mír, en þangað hafa Sameinuðu þegja, og hinar djöfullegu reikninga Sameinuðu þjóðanna,
þjóðirnar sent sáttasemjara til sprengjur ósprungnar, og við þá höfum þetta í huga: Öll hin
að leiða aðilana saman og koma! fáum að lifa í friði. Saga lið- árlegu útgjöld Sameinuðu þjóð-
á samningum. inna síðustu 10 ára hefði sannar- anna nema aðeins sem svarar
Sameinuðu þjóðirnar halda lega verið á annan veg, ef Sam- til þess sem heimsstyrjöld mundi
áfram hinni mikilvægu við-1 einuðu þjóðanna hefði ekki not- kosta í nokkrar klukkustundir.
leitni til að ná samkomulagi um ið við. Það má með sanni Segja, að Sam-
takmörkun vígbúnaðar og her- j Ef við lítum fram á veginn, þá einuðu þjóðirnar eru ódýrasta
afla. Alla sína starfstíð hafa blasa við okkur mörg stór og tilraunin, sem nokkru sinni hef-
Sameinuðu þjóðirnar leitazt við óleyst vandamól, sem nauðsyn ir verið gjörð til að bjarga
að ná samkomulagi um þetta ör- j ber til að leysa, bæði í bráð mannkyninu frá hryllilegustu
lagaríkasta mál, en því miður og lengd. Mál málanna fyrir ógnun, sem unnt er að hugsa sér.
hefir áþreifanlegur árangur enn ■ gjörvallt mannkynið er að koma1 Ef við fáum að njóta til-
ekki náðst. Samt er svo, að loks á vinsamlegri sambúð meðal veru Sameinuðu þjóðanna eftir
nú virðast stórveldin vera að þjóðanna Qg gagnkvæmu trausti önnur tíu ár, þá munu þær miklu
jafna ágreininginn og leita sam- ' og hlúa að hvortveggja, tryggja frekar en í dag rísa undir hinu
komulags. Ef það tækist að brúa svo að það megi skjóta djúpum stóra nafni og verðskulda það.
bilið í þessu þýðingarmesta rótum. Að þessu verða öll vor Þá mundu allar þjóðir heims
máli, samkomulag næðist og [ verk að stefna.
það kæmi til framkvæmda, þá
hafa Sameinuðu þjóðirnar unn-
ið mannkyninu slíkt heillavérk,
sem vart yrði nógsamlega þakk-
að, dg hefði í för með sér hinar
VÍGBÚNAÐARKAPPHLAUPEÐ
VERÐUR AÐ STÖÐVA
vera í bandalaginu.
Slík minnkun vígbúnaðar ein-
stakra ríkja, sem í dag mundi
þykja óhugsanleg, mundi síðar
blessunarríkustu
Það, sem næst blasir við og hafa það í för með sér að unnt
þyngst mæðir á þjóðunum, er yrði að koma upp varnarliði
afleiðingar. vígbúnaðarkapphlaupið.
Það Sameinuðu þjóðanna, sem stæði
Þetta mundi reynast slíkur úr- j verður að stöðva. Ef herirnir vakandi á verði um frið og ör-
slitasigur fyrir Sameinuðu þjóð- ’ verða æ stærri og fjölmennari, yggi allsstaðar í heiminum. Með
irnar, að allir þeir, sem nú vilja ef fallbyssurnar aukast að dráps- Fram.h. á bla. 12