Morgunblaðið - 07.08.1955, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 7. ágúst 1955
0
| S7RAND: LUNDÚNABRÉF !
Landinn þekkist víðast — Verkföll 09 verkfalls-
réttur — Átök i íhaldsflokknum — Vandamál
stjórnarinnar — Framleiðsluhringar orðnir 99rski
I ríkinu“ — Fden undir smásjánni —Sæluvika i Seho
Verkfall járnbrautarstarfsmannanna hafði geysileg áhrif á líf al-
mennings í milljónaborginni London. Olli það töfum og sifelldum
erfiðleikum fyrir fólk að komast til vinnu sinnar. Gripið var til
annarra ráða, svo sem að flytja fólkið á vörubílum til vinnu
sinnar.
FRAM YFIR sólstöður ríkti sum-
arið aðeins með hálfum huga.
Mildir dagar með slitróttum sól-
gkinsköflum og regnskúrum á
milli dekruðu að vísu við allt sem
grænkar og grær, en svali nátt-
anna hélst út júnímánuð. — Að
frádregnum nokkrum frostnótt-
um seint á vorinu hefur veðrátt-
an verið hin ákjósanlegasta fyrir
sveitirnar, sem oft verða hart úti
ef miklir þurrkar eru fyrri hluta
sumars, ein steikjandi sólarvika
getur sviðið heil héruð. — Þeim
sem í borgunum búa, og einkum
þeim, sem starfa innan dyra hef-
ur hins vegar fundist sólskinið
vera af skornum skammti. Þau
kvöld, sem hægt hefur verið að
baka sig í sólskini eftir vinnu-
tíma, hafa ekki verið ýkja mörg.
Nú er hitinn hins vegar kom-
inn, jafnvel kvöldrökkrið er ný-
mjólkurvolgt. Inni í London er
þetta að ýmsu leyti bezti tími
ársins, mollan er enn ekki rök,
trjágróðurinn í borginni er enn
ferskur, hitamóðan er enn ekki
komin, svo loftið er furðu heið-
skírt. Eftir klukkan fimm á kvöld
in fyllast skemmtigarðarnir og
sólarinnar er notið unz hún sezt.
Víða er setið fram í rökkur á
svölum og húsþökum eða fyrir
utan dyr baranna þar sem ná-
grannar skeggræða, á skyrtunni
yfir bjórglasi, sannfærðir og sann
færandi um, að hóílega drukkið
vín gleður mannsins hjarta. —
Jafnvel í hinni íhaldssömu Vikt-
oríuborg, Souíh Kensington,
bregður fyrir keim af ítölskum
borgarbrag í þessu útilífi kvölds
ins, þar sem á kaldari árstíðum
sést naumast hræða úti eftir
klukkan hálf ellefu að kvöldi.
LANDINN LEYNIST EKKI
Sem stendur er borgin troð-
full af gestum. Oxford Street og
Piccadilly Circus er iðandi og
malandi haf allra þjóða og allra
tungna frá morgni til kvölds. —
Sæmilega glöggur Reykvíkingur
getur vel búizt við að mæta eir.-
hverjum sem hann þekkir, ef
hann gengur seinni hluta dags-
ins frá Oxford Circus, niður að
Marble Arch. Ekki er óvanalegt
að heyra íslenzku talaða í mann-
þrönginni, norrænum hreimi j
bregður fyrir sem snöggvast og
er stundum horfinn á ný áður
en greint verður hver talað hefur.
En í þessarri miklu blöndu, er
það furða hvað gestir hverrar
þjóðar halda séreinkennum sín-
um og eru auðþekktir á útliti og
fasi, og Islendingurinn er þar
enginn undantekning.
Eins og að gefur að skilja eru
öll hótel skipuð, og þeir, sem ó-
ráðsstafaðir koma til borgarinn-
ar eiea oft erfitt með að fá inni.
Jafnvel smæstu hótelholur á af-
viknum stöðum. eru fullpöntuð
mánuðinn út. Fiöldi þinga og al-
þjóðafunda standa vfir í borginni
og skipuleggjendur þeirra ganga
hús úr húsi að leita herbergja
fvrir gesti sína. Alþjóðasambönd,
sem ber á góma þessa dagana,
sum gjörsamlega óþekkt þeim er
þetta ritar, eru ótrúlega mörg.
Hvað sem heiminn kann að
vanta, þá eru það áreiðanlega
ekki Alþjóðasambönd.
VERKFÖLL — OG
VERKFALLSRÉTTTJR
Hið opinberlega líf borgarinn-
ar er furðu kyrrlátt í svipinn.
Járnbrautarverkfall, blaðaverk-
fall, hafnarverkfall, auk ýmissa
smærri verkfalla hafa dregið ó-
notalega burst úr nefi leiðandi
manna í stjórnmálum og verk-
lýðsmálum, þeirra sem við þau
hafa verið riðnir. Undirrót sumra
þessarra verkfalla hafa beinlínis
verið deiluatriði innan verklýðs-
samtakanna og togstreita milli
ákveðinna verklýðsfélaga, þar
sem heildarsamtökin hafa staðið
máttlítil hjá og séð grunninn graf
inn undan margra ára starfi í
skipulagningu verklýðsins. Þeim
röddum fjölgar enn meir, sem
telja, að ef sæmilegur vinnufrið-
ur á að haldast í landinu og þar
með möguleiki á sæmilegri fjár-
hagsafkomu, þá verði að gera ein-
hverjar þær ráðstafanir, sem
komi í veg fyrir verkföll af sama
tæi, í framtíðinni. Svo andvígir
sem leiðtogar Verkamannaflokks
ins hafa verið alla tíð gegn hverri
skerðingu verkfallsfrelsisins, þá
er nú svo komið, að mörgum
þeirra er farið að verða um og
ó. Ihaldsflokkurinn og stjórn
hans, er við völd situr, hefur enga
löngun til þess að grípa til laga-
setninga í þeim tilgangi að hefta
frelsi verklýðsfélaganna, en vafa-
mál er hvort nokkur þyngri
bára hefur skollið á fjárreiðum
hennar en nýafstaðið hafnarverk
fall. Fleiri slík áföll gætu orðið
útflutningi landsins hættuleg i
þeirri hörðu samkeppni sem
hann á nú í. Stjórnin hefur í tvö
horn að líta, vinnufrið annars
vegar, friðsamlega sambúð við
verklýðssamtökin hins vegar. Á
hinn bóginn er Verkamanna-
flokknum enginn greiði ger með
verkföllum klofningsfélaga, sem
gerð eru í algerri trássi við heild-
arsamtök verklýðsins, jafnvel
þótt þau komi einkum niður á
stjórn andstæðinganna. Hvert
tökin, þar sem Verkamannaflokk
slíkt verkfall veikir heildarsam-
urinn á sinn höfuðbakhjarl. Þeim
flokki er því eigi að síður annt
um að fundin verði einhver sú
lausn á þessu vandamáli, er ailir
megi sæmilega vel við una. Hver
sú lausn verður veitt enginn, en
öllum er ljóst að hana verður að
finna hið fyrsta.
Það sem af er þingtíma hefur
Verkamannaflokkurinn haft sig
lítt í frammi en beðið átekta.
Sem dæmi má geta þess að þegar
Anthony Eden lýsti afstöðu sinni
til frekari þjóðnýtingar, þá voru
undirtektir Verklýðsflokksins
hljóðar og hógværar, samanbor-
ið við forna tíð. Einhvern tímann
hefði sh'kt gefið ástæðu til hat-
rammra andsvara. Ef mark er
hins vegar tekið á því, sem and-
stæðingar flokksins héldu fram
eftir kosningarnar, þ. e. að ein
milljón eða meira af kjósendum
Verklýðsflokksins hefðu setið
heima af því að þeir hefðu þeg-
ar fengið nóg af þjóðnýtingu, þá
verður þessi hógværð skiljan-
legri.
ÞREYTTUM VEITT HVÍLD?
Þótt vandamál Verkamanna-
flokksins hafi einkum verið rædd
á almannaíæri síðustu vikurnar,
fer því fjarri að andstæðingar
hans, íhaldsflokkurinn eigi að
öllu sjö dagana sæla. Sú stjórn,
sem Churchill skildi við er hann
lét af störfum, var þannig val-
in, að hún var á engann hátt í
samræmi við fylgi flokksins.
Stjórn Churchills var einkum
úr aðalsmanna og menntamanna-
stéttum, en eftir því sem stundir
líða á íhaldsflokkurinn æ meiri
bakhjarl meðal verzlunar- og
iðjuhölda og skyldra stétta. Þess-
ir menn hafa á síðustu árum bor-
ið langmest af fjárhagrlegum og
staríslegum hita og þunga dags-
ins, einkum úti í kjördæmunum,
en hafa ekki að sama skapi feng-
ið að hafa hönd í bagga um
ákvarðanir. Það fer ekki leynt að
þolinmæði þeirra er takmörk-
unum háð og engum mun það
Ijósara en forsætisráðherranum
sjálfum, að tími sé til kominn
að kalla nýja menn til Whitehall
en veita öðrum hvíld í friði. Hitt
er annað mál hvort slíkar til-
færslur verða sársaukalausar eða
auðveldar Allar líkur eru til
þess að Eden muni á næstunni
framkvæma nokkrar breytingar
á ráðuneyti sínu, með þessar
staðlreyndir í huga, hver sem
árangurinn verður.
VANDAMÁL
STJÓRNARINNAR
Það vandamál, sem e. t. v. er
þyngst í skauti stjórnarinnar
heima fyrir sem stendur eru
kolanámurnar. Kostnaðurinn við
rekstur þeirra vex jafnt og þétt,
en afköstin eigi að sama skapi.
Fyrir tveimur dögum tilkynnti
stjórnin að allt kolaverð mundi
hækka í þessum mánuði um
18%. Þessi mikla hækkun hlýt-
ur óhjákvæmilega að hafa í för
með sér verðhækkanir um gjörv-
alt landið bæði í iðnaði og flutn-
ingum, kolin eru eina orkulind
landsins, verksmiðjur, skip, raf-
magnsstöðvar, gasstöðvar og járn
brautir eru að langmestu ley*ti
knúðar með kolum. Mismunur
þess kolamagns, sem framleitt er
og þess magns, sem nota þarf
árlega, vex stöðugt Samtök
kolanámuverkamanna eru mjög
öflug, svo að nærri lætur að þau
hafi framleiðslu allrar þjóðar-
innar í hendi sér. Allsherjar-
verkfall í námunum þýddi at-
vinnuleysi og kyrstöðu um
gjörvalt landið.
Tilgangurinn með þessari
nýjustu hækkun — ofan á stöð-
ugar fyrri verðhækkanir — er
sá að reyna að halda í horfinu
til ársloka 1956. Á þessu tíma-
bili er ætlunin að breyta mörg-
um orkuverum frá kolabrennslu
til olíunotkunar. Einnig gert ráð
fyrir því að breyta eimlestum á
sama hátt. Áætlað er að þær
breytingar, sem gerðar verða á
þessu tímabili minnki kolanotk-
unina um átta milljónir smálesta.
Þá er einnig vonast eftir að á
þessu tímabili miði kjarnorku-
rannsóknunum svo mikið áfram
að hugsanlegt sé að kjarnorku-
stöðvar taki að leysa kolin af
hólmi.
Eigi að síður teflir stjórnin að
vissu leyti á tvær hættur með
verðhækkun þessarri. Ætlunin er
vitanlega sú að forða þjóðinni
frá því að greiða hallann á kola-
námunum með beinum sköttum,
og færa ef auðið er nokkuð af
kostnaðinum af innfluttum kol-
um yfir á kaupendurnar, en
verði þessi tilraun til þess að
koma af stað nýjum kröfum um
hækkað kaup og verkföllum yrði
ver farið en heima setið. Þessar
ráðstafanir verða allar til um-
ræðu í þinginu í þessarri viku,
og gert er ráð fyrir heitum um-
ræðum.
FRAMLEIÐSLUHRINGAR
„RÍKI í RÍKINU“
Annað vandamál, sem lítur út
fyrir að geti orðið stjórninni
erfiður Þrándur í götu er barátta
hennar við framleiðsluhringana.
Á yfirstandandi ári hefir borið
æ meira á því að íyrirtæki komi
sér saman um verð og geri jöfn
tilboð þegar boðin eru út störf.
Gildir þetta einkum í stáliðnað-
inum og byggingum. Á sama hátt
hafa myndast hringar í ýmsum
iðnflokkuin, svo sem bifreiða-
framleiðslu, ritvélum, rafvélum
og fleiru. Ýmsir sölu- og fram-
leiðsluhringar hafa jafnvel komið
upp nokkurskonar dómstólum,
þar sem smásölum er stefnt til
yfirheyrslu ef grunur leikur á
að verðlag þeirra sé lægra en
ákveðið er af framleiðanda. Hef-
ir ýmsum smásölum verið synj-
að um vörur af þessum ástæð-
um. Starfandi er á vegum stjórn-
arinnar nefnd er hafa skal gát
á öllum tilraunum til einokunar,
og hefir hún nýlega lagt fyrir
stjórnina róttækar tillögur um að
sporna gegn hringastarfsemi
þessarri með lögum. Sjálf stjórn-
in mun vera ákveðin í því að
hefjast handa í þessum efnum,
en komið hefir í ljós að fylgi
hennar á hinum aftari þing-
bekkjum er ekki jafn einhuga í
málinu. Þar eiga sæti ýmsir
menn sem eiga beinna og óbeinna
hagsmuna að gæta í samtökum
hringanna, og sem ekki munu
hika við að rísa gegn sinni eigin
stjórn ef hefta skal frelsi þeirra.
Aðstaða stjórnarinnar er því
harla erfið einkum þar sem vitað
er að stjórnarandstaðan gripi
því tækifæri fegins hendi að
geta bent á það, að einokunar-
hringar blómguðust í friði við
bæjardyr ríkisstjórnarinnar. Á
sama hátt hefir Frjálslyndi flokk
urinn og blað hans lagt ríka
áherzlu á aðgerðir í þessu máli,
og þótt sá flokkur sé ekki stór,
hefir hann oft lag á að sveigja
almenningsálitið með sér, eink-
um í málum, sem snerta bein-
línis afkornu almennings, svo sem
verðlagsmálum.
EDEN UNDIE SMÁSJÁNNI
Það fer ekki leynt, að þann
tíma, sem Sir Anthony Eden hef-
ir verið við völd, hafa báðir aðal-
flokkarnir gefið honum gætur í
kyrrþey, báðir með samblandi af
ugg og aðdáun í huga. Þótt Eden
sé alþekktur sem traustur maður
í utanríkismálum, var hitt raun-
ar óvíst hvort þekking hans og
áhugi á innanríkismálum væri
jafnhaldgóð, og hvort skaplyndi
hans væri til þess fallið að halda
stjórnarskútunni á réttum kili í
blíðu og stríðu. Samherjar k.viðu
og andstæðingar vonuðu að hóg-
værð hans yrði honum fjötur um
fót til átaka og snöggra ákvarð-
ana. Enginn vissi raunverulega
hverskonar maður það var, sem
öll þessi ár beið rólegur í skugga
öldungsins frá Blenheim.
Þótt Eden hafi farið sér að öllu
hægt, þá dylst engum að hann
er, og ætlar sér að verða hús-
bóndi á sínu heimili — og stund-
um ekki síður strangur húsbóndi
en öldurmennið Churchill, þótt
aðferðir hans séu ekki eins
dramatískar. Starfsaðferðir hans
eru líkari háttum Attlees, hann
yfirvegar og fer hægt, en nær sér
á strik í lokin. f viðskiptum sín-
um við verkalýðssamböndin,
meðan á járnbrautarverkfallinu
stóð fékk hann gott hljóð hjá
þessum aðilum, og dró þó engar
dulur á afstöðu sína í málinu.
Þeir flokksmenn hans, sem gerðu
ráð fyrir slakari aga hafa orðið
fyrir vonbrigðum. Þeir, sem lagð-
ir hafa verið á hilluna hafa horfið
hljóðlega, en engu að siður gjör-
samlega.
Ef Eden tekst að ráða fram úr
verkfallsvandamálunum með að-
stoð ráðherra sinna verður að-
staða hans styrkari en Churchills
var nokkru sinni á síðasta kjör-
tímabili. Churchill og verklýðs-
samtökin áttu fáar sameiginlegar
bylgjulengdir, Eden virðist gera
sér það að fullu Ijóst að án sam-
vinnu við þau samtök, verður
landinu ekki stjórnað. Og hann
er engan veginn smeykur við að
tileinka sér framfaramál, þótt
Verkamannaflokkurinn hafi fitj-
að upp á þeim í upphafi. Líkur
eru til þess að bilið milli aðal-
flokkanna muni fremur brengj-
ast en víkka meðan hann er í for-
sæti.
SOHO — PARADÍS ALLRA
KYNFLOKKA
Inni í Soho stendur yfir Sælu-
vika, ekki óáþekkt hinni skag-
firzku. Soho er alþjóðahverfi í
mið-London, Singapore Evrópu,
þar sem austrið og vestrið, norðr-
ið og suðrið mætast, þar sem
allir eiga föðurland, þar sem
syndin og náðin haldast í hendur.
Framh. & bla IX